Theo Thầy thuốc Ưu tú, TS. BS Trần Anh Tuấn - Trưởng khoa Hô hấp, Bệnh viện Nhi Đồng 1:

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đúc kết từ nhiều công trình nghiên cứu quy mô trên thế giới và rút ra 2 dấu hiệu vô cùng quan trọng mà ngày nay có thể xem là cuộc cách mạng trong lĩnh vực hô hấp Nhi. Nhờ 2 dấu hiệu này giúp nhận diện sớm việc trẻ có mắc bệnh viêm phổi hay còn gọi là sưng phổi hay không, khi nào có thể chăm sóc trẻ ở nhà, khi nào phải nhập viện.

1. Dấu hiệu đầu tiên: Thở nhanh

Đây là triệu chứng xuất hiện sớm nhất khi trẻ từ viêm đường hô hấp trên bình thường chuyển sang viêm phổi. Dấu hiệu này xuất hiện sớm hơn tất cả các dấu hiệu mà bác sĩ nghe phổi bằng ống nghe, thậm chí là sớm hơn cả những dấu hiệu mà chụp X-quang ghi nhận được để phát hiện viêm phổi.

Vấn đề phát hiện dấu hiệu thở nhanh còn mang ý nghĩa thực tế. Nếu muốn nghe phổi chúng ta phải mất 6 năm học y khoa, muốn chụp phim phổi không phải nơi nào cũng có, đó là chưa kể nếu chụp nhiều quá bé còn bị ảnh hưởng bởi tia X-quang.

2. Dấu hiệu thứ 2: Quan sát dấu hiệu co lõm lồng ngực khi thở

Không phải trường hợp nào trẻ ho, quấy khóc cũng cần đưa đến viện

Đây là dấu hiệu giúp cha mẹ nhận định bé có nên nhập viện hay chưa. Để quan sát dấu hiệu này, bắt buộc phải cho các bé nằm (trên giường càng tốt, nếu không thì có thể cho bé nằm trong lòng mẹ). Điều quan trọng và cần thiết phải làm là vén cao áo để quan sát đầy đủ phần ngực, dưới lồng ngực của bé thở như thế nào. Bình thường khi bé thở thì phần dưới lồng ngực vẫn nở ra để tiếp nhận oxy. Trong trường hợp nếu phần dưới lồng ngực mỗi lần bé hít vào thấy hóp, lõm thì khi đó là dấu hiệu thở co lõm lồng ngực, cảnh báo bé đã bị viêm phổi nặng và cần nhập viện ngay.

Các bậc phụ huynh chỉ cần sử dụng đồng hồ có kim dây hoặc điện thoại di động có bộ đếm giờ thì đều có thể đếm được nhịp thở của trẻ, hoàn toàn không khó. Tốt nhất các bậc phụ huynh nên xem nhịp thở lúc bé nằm yên, không khóc, không bú. Chúng ta nhìn vào phần bụng của trẻ, mỗi lần ngực bụng nhấp nhô là một nhịp. Chúng ta đếm trong vòng 60 giây xem bao nhiêu lần nhấp nhô thì sẽ biết được một phút các bé thở bao nhiêu nhịp. Sau đó, đối chiếu với ngưỡng thở nhanh. Tuổi càng nhỏ thì thở càng nhanh.

- Đối với em bé dưới 2 tháng tuổi, ngưỡng thở nhanh là 60 lần/ phút, hay nói cách khác nếu một em bé dưới 2 tháng tuổi mà đếm được trong 1 phút từ 60 nhịp trở lên là thở nhanh.

- Nếu em bé từ 2 tháng đến 1 tuổi thì trong 1 phút nếu nhịp thở đếm được từ 50 lần trở lên là thở nhanh.

- Đối với em bé trên 1 tuổi, nếu 1 phút đếm được 40 lần trở lên là thở nhanh.

Nếu kiểm tra thấy bé thở nhanh thì nên đưa đi khám ngay, vì có khả năng đã xuất hiện triệu chứng đầu tiên của viêm phổi. Lưu ý với các bậc phụ huynh, đối với bệnh viêm phổi, các bé được phát hiện sớm bao nhiêu thì kết quả điều trị càng tốt bấy nhiêu.

Đối với bé mắc bệnh hô hấp, ngoài vấn đề ho thì chuyện quan trọng hơn cần lưu ý là xem em bé thở như thế nào. Trên thực tế, rất nhiều cha mẹ thường có thói quen khi thấy con ho là mặc 2-3 lớp áo vì sợ gió, nhưng khi lớp áo dày quá sẽ không quan sát được khi nào bé bắt đầu khó thở khiến tình trạng trở lên trầm trọng hơn.

Do vậy, ngoài việc lắng nghe tiếng ho của trẻ, cha mẹ hoàn toàn có thể tự áp dụng cách “đếm nhịp thở” dễ dàng tại nhà để theo dõi sát tình trạng của trẻ và có những biện pháp xử lý kịp thời. Bởi khi trẻ mắc bệnh viêm phổi thường không có dấu hiệu ho nhiều như trường hợp viêm đường hô hấp trên dẫn đến việc đánh giá mức độ nặng nhẹ sẽ không chính xác.