Chiều 12/9, trước cửa UBND quận Ba Đình, Đại sứ quán Hà Lan đã tổ chức phát tặng 3.000 chiếc áo mưa cho người dân Hà Nội, với mong muốn nâng cao nhận thức chung về biến đổi khí hậu cho mọi người. Tuy nhiên, từ một sự kiện ý nghĩa, nó đã trở nên hỗn loạn và đáng buồn do thói "hôi của" của một bộ phận không nhỏ người dân sống và làm việc ngay tại thủ đô văn minh.

Bắt đầu vào lúc 2h chiều cùng ngày, khi vị đại diện người Hà Lan còn chưa kịp phát biểu xong về thông điệp buổi lễ thì không khí hội trường bỗng trở nên ồn ào, hỗn loạn hơn bao giờ hết khi những chiếc áo mưa được bày ra và từng nhóm người đổ xô vào tranh giành nhau. Ai cũng cố gắng lấy được càng nhiều càng tốt. Có người trên tay cầm tới 4 - 5 chiếc áo mưa rồi nhưng vẫn cố xô lấn để lấy thêm. Có người thì "ý nhị" hơn khi mang cất "chiến lợi phẩm" vào cốp xe rồi sau đó chạy ra lấy tiếp.

Thật tình cờ, lúc đó một cơn mưa rào lại ập tới, càng khiến không khí trở nên hỗn loạn hơn. Nhiều người còn chạy hẳn lên sân khấu để tranh giành, thậm chí giật áo mưa từ tay vị đại diện người Hà Lan và các tình nguyện viên. Những người đi đường gặp mưa dù không biết đây là chương trình gì nhưng thấy phát áo mưa cũng dừng xe và chạy vào tranh áo.

Ngán ngẩm trước cảnh này, một nhân viên tổ chức chương trình đã phải cầm loa nói: "Đề nghị mọi người không tranh giành, nếu không, chúng tôi sẽ dừng chương trình ngay lập tức!".

Nhìn lại mới thấy, những cảnh tượng hỗn loạn, tranh giành nhau như trên không phải là hiếm tại Hà Nội cũng như các thành phố lớn ở Việt Nam. Năm nào cũng vậy, hầu như cứ tới lễ hội hoa anh đào Nhật Bản tại Hà Nội, người xem cũng phải chứng kiến cảnh người người chen chúc nhau, không ít kẻ ngang nhiên bứt hoa, bẻ cành, xả rác bừa bãi, khiến cho những khóm hoa vốn là tinh túy của nước bạn rơi vào cảnh te tua, xơ xác dù tiệc chưa tàn.

Có lẽ nhiều người trong chúng ta vẫn chưa hết xấu hổ khi nhớ lại sự việc người Việt tranh giành nhau ăn buffet tại một nhà hàng ở quận 3, TP.HCM mà báo chí phản ánh cách đây hơn một năm. Nhiều thực khách chen chúc để tranh giành nhau từng miếng ăn, thậm chí rất nhiều người không ngại ngần dùng tay bốc đồ ăn để cho nhanh. Mỗi khi nhân viên của nhà hàng đặt những món ngon lên như tôm, hàu thì cảnh tượng lại càng hỗn độn, các thực khách xô đẩy nhau để bốc đồ cho bằng được.

Có những vụ hôi của tuy bé nhưng nó lại đánh một hồi chuông rất lớn khiến những người còn lương tri không khỏi đau lòng về tính vô cảm của một bộ phận người Việt, trong đó có người Việt thành thị.

Tháng 6/2011, báo Tuổi Trẻ đưa một tin ngắn về vụ việc một người đàn ông đang đi trên đường An Dương Vương (quận 5, TP.HCM) thì bị hai tên cướp đi xe máy từ phía sau giật túi xách. Nhờ nhanh trí, người đàn ông này giữ chặt giỏ xách của mình nên hai tên cướp không giật được phải đành tẩu thoát.

Nhưng vì sự giằng co quá mạnh nên túi xách của người đàn ông bị rách toạc và số tiền để trong túi bị bay ra đường. Lợi dụng tình cảnh lúng túng của người đàn ông, những người đi xe máy gần đó cùng một số người dân trong khu vực xảy ra vụ cướp đã ào ra giữa đường nhặt mất số tiền bị rơi ra trước ánh mắt thẫn thờ và bất lực của người đàn ông bị nạn. Chỉ trong vòng vài phút, người đàn ông đã bị mất sạch tiền không phải vì cướp mà vì những kẻ vô cảm quanh đó. Một tin rất ngắn thôi những đã làm người đọc không khỏi ngậm ngùi suy ngẫm về các giá trị đạo đức trong xã hội.

Theo PGS.TS Trịnh Hòa Bình, Viện xã hội học, ông rất buồn khi nghe, đọc thấy những những hành vi không đẹp kể trên. Việc chen lấn, xô đẩy, giẫm đạp lên nhau để tranh giành, vơ vét của cải, vật chất không phải là hiếm ở Việt Nam. Những hành vi này ngoài việc thể hiện tính xấu hôi của, "đám đông chỉ chờ kiếm chác" của người Việt thì nó còn cho thấy tính vô tổ chức, tự phát và tính ích kỷ của dân mình. Cái tính ích kỷ chính là nguyên nhân để gây ra nhiều thói hư tật xấu khác. Mà cái tính này thường trực trong nhiều cá nhân, không cứ gì người dân nông thôn, tỉnh lẻ hay người thành thị.

PGS.TS Bình cho biết, căn nguyên của vấn đề trên là do nhiều nguyên nhân, như tâm lý tiểu nông đã ăn sâu vào tính cách người Việt, khiến họ chỉ thích thu vén cho riêng mình. Bên cạnh đó là sự rối loạn về giá trị sống, nhiều người không biết cái gì đúng, cái gì sai, phải tôn thờ cái gì, dẫn đến lối sống vị kỷ, coi trọng vật chất. Chẳng hạn như trong vụ tranh giành nhau áo mưa miễn phí tại Hà Nội hôm 12/9, có người còn xúi người khác vào giành áo mưa và khoe khoang: "Tôi đã lấy được 5 - 6 chiếc rồi, giờ cất đi và chạy vào lấy tiếp". Họ không biết đấy là điều đáng xấu hổ mà ngược lại họ có vẻ tự hào với "chiến tích" của mình.

Để loại bỏ dần những thói hư tật xấu trên của người Việt là một điều không hề đơn giản. Đến bao giờ mà xã hội có được sự minh bạch và công bằng trong tất cả mọi mặt thì may ra người Việt mới có thể hết xấu đi. Hãy nhìn vào thực tế, rất nhiều người ăn gian nói dối nhưng vẫn leo lên cao được, vẫn làm "ông nọ bà kia", làm thầy thiên hạ, những người ngay thẳng, liêm chính lại gặp cảnh bần hàn… thì ai người ta chọn sống liêm chính?