Vitamin và khoáng chất là những nhiên liệu quan trọng để các cơ quan trong cơ thể trẻ phát triển, hoạt động bình thường. Mặc dù các vi chất này không cung cấp năng lượng nhưng nếu thiếu sẽ kìm hãm sự phát triển cả thể chất lẫn trí tuệ, khiến trẻ giảm sức đề kháng, dễ mắc các bệnh cấp và mãn tính, suy dinh dưỡng, thấp còi.

Nhất là trẻ sinh non, sinh đôi, trẻ lớn quá nhanh, chất lượng bữa ăn không bảo đảm, không được bú sữa mẹ, bị suy dinh dưỡng, tiêu chảy kéo dài, rối loạn hấp thu, mắc các bệnh về gan, mật... thường bị thiếu vitamin và khoáng chất.

Biếng ăn, chậm tăng cân… là một trong những dấu hiệu cảnh báo con bạn đang thiếu hụt vitamin và khoáng chất

Thiếu hụt vi chất được ví như "nạn đói tiềm ẩn" vì các dấu hiệu khó nhận biết, chỉ đến khi trầm trọng mới bộc lộ ra ngoài. Tuy nhiên, cha mẹ có thể chú ý một số biểu hiện khi cơ thể con bắt đầu “biểu tình” như chậm hoặc không tăng cân, chán ăn, rối loạn tiêu hóa, quấy khóc ban đêm, ngủ chập chờn, dễ giật mình, đổ mồ hôi trộm, chậm mọc răng...

Có khoảng 90 vi chất dinh dưỡng khác nhau, tuy nhiên một trong những loại vi chất cần thiết nhất cho sự phát triển của trẻ là:

Vitamin A cần cho sự tăng trưởng, giúp sáng mắt, tăng cường hệ thống miễn dịch nhờ bảo vệ tính toàn vẹn của niêm mạc biểu mô, giúp phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng. Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, nhu cầu vitamin A tùy thuộc mỗi giai đoạn của trẻ. Thông thường, trẻ dưới 6 tháng cần 375mcg mỗi ngày, trẻ 6 tháng đến 3 tuổi cần 400mcg/ ngày, trẻ 4-6 tuổi cần 450mcg/ ngày, trẻ 7-9 tuổi cần 500mcg/ ngày và khi trẻ 10-18 tuổi cần 600mcg/ ngày.

Vitamin nhóm B (B1, B2, B3, B6, B12) góp phần quan trọng trong việc chuyển hóa và sản sinh năng lượng, hỗ trợ hệ thống tuần hoàn và thần kinh hoạt động tốt. Mỗi loại vitamin B sẽ có mức khuyến nghị khác nhau. Trong đó, nhu cầu vitamin B1 đáp ứng cho cơ thể phải đạt 0,40mg/1.000kcal, vitamin B2 trẻ sơ sinh đến 6 tháng tuổi là 0,4 mg, 6-12 tháng là 0,5 mg, 4-6 tuổi 1,1 mg, 15-18 tuổi 1,8 mg.

Vitamin C tham gia vào nhiều hoạt động sống quan trọng của cơ thể như quá trình hình thành collagen, đồng thời vitamin C là chất chống oxy hóa mạnh giúp bảo vệ cơ thể chống lại các tác nhân oxy hóa, tăng cường hệ miễn dịch cho trẻ. Ngoài ra, nó còn là sợi dây kết nối, giúp hấp thu và sử dụng sắt, canxi và acid folic - những vi chất quan thiết yếu để trẻ phát triển chiều cao, trí tuệ. Nhu cầu vitamin C của trẻ dưới 6 tháng là 25mg/ngày, trẻ 6 tháng-6 tuổi 30mg/ngày, trẻ 7-9 tuổi 35mg/ngày và trẻ từ 10-18 tuổi 65mg/ngày.

Trong giai đoạn đầu đời, sắt, kẽm, i-ốt, vitamin A, vitamin nhóm B và D, canxi là rất quan trọng trong việc phát triển não bộ, thể chất của trẻ

Vitamin D và canxi: Để con cao lớn, khỏe mạnh, khung xương vững chắc không thể thiếu cặp đôi dưỡng chất hoàn hảo này. Trong khi canxi giúp xương và răng phát triển thì vitamin D lại đảm nhiệm công việc giúp cơ thể hấp thu canxi tốt hơn. Theo khuyến nghị của Viện nghiên cứu Y học Hoa Kỳ năm 2011, ở Việt Nam trẻ dưới 1 tuổi nhu cầu là 400 IU/ngày, trẻ từ 1 tuổi trở lên là 600 IU/ngày.

Đối với canxi, trẻ từ 6-11 tháng nhu cầu là 400 mg/ngày, trẻ em 1-2 tuổi là 500 mg/ ngày, 3-5 tuổi là 600 mg/ngày, 6-7 tuổi là 650 mg/ngày, 8-9 tuổi là 700 mg/ngày, 10-19 tuổi là 1000 mg/ngày.

Kẽm giúp cơ thể tăng khả năng hấp thu, tổng hợp chất đạm, từ đó hỗ  trợ chức năng hệ thống miễn dịch, hỗ trợ hấp thu canxi, bảo vệ các tế bào vị giác và khứu giác nên có nó trẻ sẽ có cảm giác thèm ăn, ngon miệng hơn. Nhu cầu kẽm ở trẻ dưới 1 tuổi vào khoảng 5mg/ngày, ở trẻ 1-10 tuổi khoảng 10mg/ngày, thanh thiếu niên khoảng 15mg/ngày đối với nam và 12mg/ngày đối với nữ.

Sắt là vi chất dinh dưỡng thiết yếu đối với chức năng tạo máu và sự tăng trưởng, phát triển của tế bào trong hệ miễn dịch và thần kinh, giúp cơ bắp khỏe mạnh. Nhưng trẻ em rất dễ bị thiết sắt vì nhu cầu cao mà chế độ ăn uống hàng ngày khó đáp ứng. Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), trẻ từ 6 tháng đến 1 tuổi cần đảm bảo đủ 11mg sắt nguyên tố/ ngày, từ 1 - 3 tuổi 7mg/ ngày, từ 3 tuổi trở đi cần 10mg/ ngày, trẻ từ 9 - 13 tuổi hoảng 8 mg/ ngày, trẻ từ 14 - 18 tuổi khoảng 15mg/ ngày với nữ và 11mg/ ngày với nam.

Iod: là vi chất cần thiết để tổng hợp hoóc-môn tuyến giáp, giúp cho sự tăng trưởng của cơ thể, sự hình thành và phát triển của não. Nhu cầu I-ốt hàng ngày khác nhau tùy theo từng lứa tuổi. Trẻ còn bú từ sơ sinh đến 6 tháng cần 40mcg, 6-12 tháng cần 50mcg, từ 1 - 3 tuổi cần 70mcg, từ 4 - 9 tuổi cần 120mcg và 10 - 12 tuổi cần 140mcg.

Vi chất không tự sinh ra trong cơ thể. Chính vì thế, để trẻ không thiếu vi chất, cách tốt nhất là phụ huynh phải cung cấp từ thức ăn cho bé. Tuy nhiên, trong một số trường hợp trẻ cần bổ sung thêm vitamin và khoáng chất bằng thuốc hoặc thực phẩm chức năng chuyên biệt.

Chẳng hạn như trẻ biếng ăn, chậm tăng trưởng, suy dinh dưỡng; những trẻ không tiếp xúc thường xuyên với ánh nắng mặt trời và/ hoặc không được cung cấp đủ vitamin D; những trẻ có bệnh mạn tính về gan, mật, thiếu máu tán huyết ảnh hưởng tới sự hấp thu dưỡng chất; trẻ đang cố gắng giảm cân hoặc có một chế độ ăn kiêng quá khắt khe… Kể cả những trẻ khỏe mạnh nhưng chế độ ăn uống không cân đối cũng nên bổ sung vitamin và khoáng chất.

Nếu trẻ có chế độ ăn uống kém, chậm tăng cân… cha mẹ nên đưa bé đi khám để được tư vấn bổ sung vitamin và khoáng chất cần thiết

Song, cha mẹ cần lưu ý việc bổ sung vitamin và khoáng chất cho trẻ phải hết sức thận trọng như bất kỳ loại thuốc chữa bệnh nào. Trong đó, điều đầu tiên quan trọng nhất là sử dụng đúng liều lượng, đúng chỉ định của bác sĩ.

Ngoài ra, nếu trẻ đang sử dụng các loại thuốc điều trị bệnh khác, kể cả thuốc bổ, mẹ cũng nên trao đổi, liệt kê với bác sĩ trước khi được hướng dẫn bổ sung vitamin và khoáng chất, để tránh tương tác hoặc tăng - giảm tác dụng của thuốc.

Cuối cùng, phụ huynh cần nhớ rằng, việc bổ sung vitamin và khoáng chất không thay thế được thức ăn, mà trẻ vẫn phải ăn uống đầy đủ, cân bằng các nhóm thực phẩm.