Các lưu ý khi ngâm chân, lựa chọn dầu nóng, miếng dán giữ nhiệt, túi chườm ấm vào mùa lạnh

1. Vì sao phải giữ cho chân ấm và đầu mát?

Một trong những đúc kết về sức khỏe của người xưa là hãy giữ cho chân ấm và đầu mát. BS có thể giải thích về việc này?

BS.CK2 Huỳnh Tấn Vũ trả lời: Theo Đông y, người khỏe là người có cuộc sống hài hòa cân bằng âm dương, người không khỏe hay là người có bệnh là người mất cân bằng âm dương, cho nên mục đích cuối cùng của người thầy thuốc Đông y là lập lại cân bằng đó.

Theo quan niệm Đông y, Thiên (trời) là dương, Địa (đất) là âm, nếu âm dương hài hòa, âm phải thăng lên, dương phải giáng xuống giao nhau tạo nên con người (Nhân). Đầu tượng trưng cho trời (Thiên), Chân tượng trưng cho đất (Địa), Bụng tượng trưng cho người (Nhân), âm dương trong cơ thể phải giao hòa thì cơ thể mới khỏe, tức là “đầu mát, chân ấm thì bụng mới tiêu hóa tốt”.

Nhưng theo thời gian, nhất là tuổi ngày càng cao thì âm dương từ từ tách rời nhau đi vào cái thể của âm dương, cái ban đầu, cái nguyên sơ của cuộc sống dương không còn giáng do công việc, do tuổi tác nên đầu bắt đầu thăng lên biểu hiện cái đầu nóng trong công việc, học tập, trong cuộc sống; âm không còn thăng nữa mà đi vào thể của âm là giáng nên bàn chân lạnh.

Để cân bằng âm dương trong cơ thể khi lớn tuổi, hoặc do áp lực công việc thì cái đầu phải luôn luôn mát và bàn chân phải ấm.

2. Đôi chân có những huyệt vị gì?

Xin BS cho biết đôi chân có những huyệt vị gì? Vì sao y học cổ truyền lại xem trọng việc giữ ấm đôi chân như vậy?

BS.CK2 Huỳnh Tấn Vũ trả lời: Đôi chân có hàng trăm huyệt vị, nhưng một số huyệt quan trọng nhất bao gồm: Dũng Tuyền, Thái Khê, Túc Tam Lý, Hành Gian, Thái Xung.

Chân là bộ phận xa tim nhất, dễ bị lạnh do máu lưu thông chậm hơn ở vùng này. Đây là nơi tiếp xúc trực tiếp với mặt đất, dễ bị ảnh hưởng bởi khí lạnh và tà khí (theo y học cổ truyền). Nhiều kinh mạch chính của cơ thể (như kinh Thận, kinh Can, kinh Vị, kinh Tỳ) đều đi qua đôi chân. Đôi chân được xem là "cửa ngõ" quan trọng để điều hòa khí huyết và bảo vệ cơ thể khỏi bệnh tật..

3. Để chân lạnh trong thời gian dài sẽ gây bệnh gì?

Nếu để cho chân lạnh trong thời gian dài, chúng ta có nguy cơ bị những bệnh gì ạ?

BS.CK2 Huỳnh Tấn Vũ trả lời: Nếu chân bị lạnh, khí huyết bị ứ trệ, dẫn đến sức đề kháng suy giảm. Theo Đông y, khi chân bị lạnh, "hàn khí" có thể xâm nhập vào cơ thể, gây ra các bệnh lý như đau lưng, cảm lạnh, đau bụng kinh, viêm khớp.

Y học hiện đại cũng chứng minh rằng chân lạnh có thể làm giảm tuần hoàn máu, ảnh hưởng đến tim, não và hệ miễn dịch.

4. Vì sao giữ ấm chân giúp hết đau bụng vào buổi sáng?

Có khán giả chia sẻ rằng vào mùa lạnh anh lại hay đau bụng, đi ngoài vào buổi sáng. Anh được bà nội khuyên nên đi vớ để giữ ấm chân, sau đó tình trạng đau bụng buổi sáng hết hẳn. Nhờ BS giải thích hiện tượng này?

BS.CK2 Huỳnh Tấn Vũ trả lời: Chân bị lạnh sẽ làm suy giảm chức năng của Tỳ, dẫn đến mất cân bằng khí trong cơ thể, gây đau bụng và tiêu chảy, thường gọi là “hàn thấp” ở Tỳ vị.

Buổi sáng, cơ thể ở trạng thái âm hàn cao nhất do nhiệt độ môi trường thấp và cơ thể vừa trải qua giấc ngủ dài không vận động.

5. Cần làm gì để giữ ấm chân?

Để giữ ấm đôi chân, cách đơn giản nhất là đi vớ. Tuy nhiên có một số người mặc dù đã đi vớ nhưng chân vẫn lạnh, theo BS lý do tại sao và cần áp dụng thêm những cách gì để giúp chân ấm?

BS.CK2 Huỳnh Tấn Vũ trả lời: Theo y học cổ truyền, lạnh chân có thể do dương khí hư suy (thiếu năng lượng ấm từ Thận) làm cơ thể không đủ sức "làm ấm" chân, dù đã mặc ấm. Ngâm chân nước ấm trước khi ngủ. Xoa bóp chân và bấm huyệt.

6. Nên ngâm chân ở nhiệt độ bao nhiêu?

Vào mùa lạnh, nếu ngâm chân nước nóng thì nên dùng nước ở nhiệt độ bao nhiêu, thời gian bao lâu, nên bỏ thêm những thảo dược gì, có nên ngâm chân mỗi ngày hay không?

BS.CK2 Huỳnh Tấn Vũ trả lời: Sử dụng nước ấm khoảng 37 - 40 độ C. Thời gian 15 - 20 phút. Ngâm chân với nước muối ấm: cho 1 dúm muối hột vào nước ấm, khuấy đều, ngâm từ 15 - 20 phút đến khi nước nguội.

Ngâm chân làm ấm chân và giúp ngủ ngon với bài thuốc: Muối hột: 6g, đại hồi: 7g, quế chi: 7g, thiên niên kiện: 10g, ngải cứu: 15g, trinh nữ: 15g, lá vông: 15g.

Nếu bàn chân lạnh kèm đau nhức khớp dùng bài thuốc: Muối hột: 5g, cốt toái bổ: 7g, dây đau xương: 7g, lá lốt: 15g, đại hồi: 5g, quế chi: 7g, thiên niên kiện: 7g, phụ tử: 2g, ngải cứu:10g.

7. Những trường hợp nào không nên ngâm chân với nước ấm?

Những trường hợp nào thì không nên ngâm chân nước ấm, thưa BS? Những người này hay vì ngâm chân nước ấm thì dùng gối thảo dược hâm nóng có tốt không?

BS.CK2 Huỳnh Tấn Vũ trả lời: Bệnh tiểu đường, suy tĩnh mạch mạn tính hoặc giãn tĩnh mạch. Người bị viêm nhiễm, chấn thương ở chân. Người có huyết áp thấp hoặc chóng mặt thường xuyên. 

Phụ nữ mang thai trong các giai đoạn đặc biệt: Đặc biệt trong 3 tháng đầu hoặc những người có nguy cơ sảy thai cao, ngâm chân nước quá nóng có thể làm tăng lưu lượng máu đến vùng chậu và tử cung, gây kích thích không mong muốn. Người đang sốt cao hoặc nhiễm trùng toàn thân.

Gối thảo dược ít rủi ro hơn ngâm chân nước ấm, đặc biệt phù hợp với những người không thể tiếp xúc trực tiếp với nước.

8. Lưu ý khi lựa chọn dầu nóng, miếng dán giữ nhiệt, túi chườm ấm

Nếu lựa chọn các loại dầu nóng, miếng dán giữ nhiệt, túi chườm ấm thì cần lưu ý gì ạ?

BS.CK2 Huỳnh Tấn Vũ trả lời:

- Túi chườm: Kiểm tra nhiệt độ ở mức 40 - 50 độ C để tránh bỏng. Sử dụng vải lót. Thời gian sử dụng không nên kéo dài quá 20 - 30 phút mỗi lần.

- Miếng dán giữ nhiệt: Trẻ em, người lớn tuổi hoặc người có da mỏng nên tránh dùng trực tiếp hoặc dán lâu. Tránh dán lên vùng bị vết thương hở, mẩn đỏ hoặc có dấu hiệu viêm nhiễm, không nên sử dụng. Nếu cảm thấy quá nóng, hãy tháo miếng dán ngay lập tức để tránh bỏng.

- Dầu nóng: Chỉ cần một lượng vừa đủ để xoa đều vùng da, tránh bôi quá nhiều khiến da nóng rát hoặc kích ứng. Xoa bóp nhẹ nhàng. Sử dụng trên da sạch.

9. Có các cách nào giúp giữ ấm chân?

Ngoài các biện pháp đã nêu thì còn có những cách nào giúp giữ ấm chân?

BS.CK2 Huỳnh Tấn Vũ trả lời:

- Xoa lòng bàn chân: hai lòng bàn chân xoa mạnh, chà sát với nhau 10 - 20 lần, thở tự nhiên.

- Xoa phía trong bàn chân: phía trong bàn chân bên này để lên phía trong của bàn chân bên kia, chà sát từ trên xuống và từ sau ra trước, 10 - 20 lần, đổi chân, thở tự nhiên.

- Phía ngoài bàn chân: mu bàn chân bên này chà lên mu bàn chân bên kia, chà tới chà lui 10 - 20 lần, đổi chân, thở tự nhiên.

Nếu được xoa ngày 2 lần 50 - 60 cái/lần. Cần xoa đều đặn hàng ngày để giữ cho đầu mát và bàn chân ấm tiến tới làm chủ bản thân, làm chủ sức khỏe và nâng cao chất lương cuộc sống.