Việc trao cho người bệnh “quyền” được chăm sóc mình có một ý nghĩa rất quan trọng trong việc vượt qua trở ngại của bệnh tật, nâng cao chất lượng cuộc sống. Đặc biệt, điều này càng có ý nghĩa thiết thực hơn khi tình hình dịch bệnh có nhiều diễn biến phức tạp như hiện nay.

1. Khóa đào tạo lọc máu tại nhà

Ở Việt Nam, phần lớn người bệnh suy thận lựa chọn điều trị thay thế thận bằng phương pháp lọc máu tại bệnh viện. Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ năm 2019, hiện tại có khoảng 5 triệu người Việt bị suy thận, với 3 triệu người phải dùng các biện pháp thay thế và 800.000 người cần phải lọc máu^[1]. Tuy nhiên,  so với việc phải đến bệnh viện hoặc phòng khám 3 lần/tuần để lọc máu thì việc lọc máu ngay tại nơi sinh sống giúp người bệnh chủ động và thoải mái hơn khi điều chỉnh lịch sinh hoạt của mình.

Điều đáng nói là các phương pháp lọc máu tại nhà không phải là điều quá sức đối với người bệnh và người chăm sóc. Thậm chí, nhiều nghiên cứu cho rằng, những người bệnh được huấn luyện bài bản trước khi lọc máu và chuẩn bị đầy đủ đạt được kết quả lâm sàng tốt hơn các phương pháp điều trị khác^[2].

Thông thường, người bệnh suy thận có thể thực hiện một cách thuần thục các phương pháp lọc máu tại nhà sau 4 - 8 tuần được huấn luyện. Đối với phương pháp lọc màng bụng, người bệnh có thể chỉ cần từ 5 đến 7 ngày để làm quen với các thao tác. Đây cũng chính là phương pháp lọc máu tại nhà được khuyến khích lựa chọn vì vừa đơn giản, tiết kiệm lại phù hợp với điều kiện tại Việt Nam khi chạy thận nhân tạo tại nhà chưa được phổ biến.

Sau khi đặt catheter (ống thông) để chuẩn bị lọc màng bụng, người bệnh sẽ được nhân viên y tế hướng dẫn đầy đủ những kiến thức cần thiết và thao tác thực hành để tiến hành lọc màng bụng tại nhà một cách an toàn và hiệu quả.

Người bệnh cũng dễ dàng hiểu được cách sắp xếp môi trường tại nhà để phù hợp với phương pháp, đồng thời tự chuẩn bị cho mình một chế độ dinh dưỡng cân bằng. Bác sĩ, điều dưỡng sẽ giúp người bệnh nắm bắt được những điều lưu ý để phòng tránh nhiễm trùng.  Ngoài ra, với việc xử lý những tình huống xảy ra tại nhà trong quá trình lọc màng bụng, nhân viên y tế cũng sẽ tận tình giải đáp cho người bệnh.

Khi đảm bảo người bệnh hiểu rõ về kiến thức lọc màng bụng cũng như tự tin thực hành quy trình thay dịch lọc màng bụng, và tự thay băng lỗ thoát ống thông thành thục, người bệnh sẽ được ra viện và tiến hành điều trị lọc màng bụng tại nhà. Đồng thời, người bệnh sẽ hoàn toàn an tâm điều trị với sự theo dõi từ xa của nhân viên y tế.

2. Không gian lọc màng bụng tại nhà

Phòng thay dịch khi lọc màng bụng (Ảnh minh họa: Nguồn internet)

Quá trình lọc màng bụng tại nhà được hiểu theo cách đơn giản là việc đặt một catheter (ống thông) vào ổ bụng của bệnh nhân để đưa dịch lọc vào trong khoang  bụng. Sau khoảng 4 -6h, các chất độc và nước dư thừa trong cơ thể được  trao đổi vào dịch lọc đó người bệnh hoặc người chăm sóc sẽ xả dịch lọc cũ này ra, và tiếp tục châm vào bụng một lượng dịch lọc mới để tiếp tục quá trình lọc máu. Việc này có thể thực hiện 3-5 lần/ngày và người bệnh có thể thay dịch vào thời gian phù hợp với sinh hoạt của mình dưới sự tư vấn của nhân viên y tế.

Để quá trình lọc màng bụng tại nhà diễn ra hiệu quả và an toàn cũng cần có một số yêu cầu nhất định, bên cạnh các nguyên tắc vô trùng, khử khuẩn, bạn cần chuẩn bị một không gian phù hợp, đáp ứng yêu cầu điều trị.

Không gian để thực hiện lọc màng bụng tại nhà đơn giản và dễ phù hợp với nhiều đối tượng người bệnh, ngay cả những người bệnh không có điều kiện kinh tế tốt. Trước tiên, bạn chuẩn bị một phòng thoáng mát, sạch sẽ, không ẩm thấp, có thể đóng kín cửa tránh gió lùa trong quá trình thay dịch.

Ngoài ra, bạn nên sắp xếp một chiếc bàn và ghế trong phòng để có thể ngồi thoải mái Bên cạnh đó, bạn cần trang bị, nguồn nước rửa tay đảm bảo,một không gian để chứa dịch lọc màng bụng đủ dùng hàng ngày... Đặc biệt, đừng quên chuẩn bị một chiếc điện thoại và dụng cụ sạc pin ngay trong tầm tay để có thể thực hiện các cuộc gọi cần thiết.

Nếu bạn cảm thấy cần được hỗ trợ thiết lập khu vực lọc màng bụng hay kiểm tra hiệu quả của quá trình vận hành, hãy trao đổi với các nhân viên y tế để họ hỗ trợ tận nơi trong một vài lần đầu thực hiện.

3. Thiết bị  lọc màng bụng tại nhà^[3]

Thiết bị lọc màng bụng tại nhà (Ảnh minh họa: Nguồn internet)

Lọc màng bụng hiện nay có hai phương pháp phổ biến nhất là lọc màng bụng bằng tay và lọc màng bụng tự động bằng máy. Do đó, tùy theo phương pháp bạn lựa chọn mà việc chuẩn bị dụng cụ cũng khác nhau.

Đối với phương pháp lọc màng bụng thủ công bằng tay, bạn cần được mổ đặt ống thông (catheter), phòng thay dịch sạch sẽ, thoáng mát, có một chiếc ghế thoải mái, bàn thay dịch và một số vật dụng lọc màng bụng khác như: hệ thống túi dịch lọc, kẹp dây dẫn dịch,giá treo túi dịch lọc, dung dịch khử trùng, khẩu trang, sổ ghi chép để theo dõi quá trình điều trị...

Ngoài ra, bạn cũng nên trang bị một chiếc cân để theo dõi trọng lượng dịch xả ra, theo dõi cân nặng cơ thể. Một số người bệnh có thể cần đai quấn nóng hoặc túi chườm ấm để giúp cảm thấy thoải mái hơn khi châm dịch vào ổ bụng, đặc biệt những người bệnh ở vùng có khí hậu lạnh.

Đối với phương pháp lọc màng bụng bằng máy, các thiết bị cơ bản cũng gần nhưng tương tự, chỉ là bạn sẽ có thêm một chiếc máy hỗ trợ cho quá trình thay dịch diễn ra tự động để tăng tính thuận lợi và nâng cao chất lượng cuộc sống. Cụ thể với lọc màng bụng bằng máy, bạn sẽ sử dụng túi dịch lọc có thể tích lớn hơn, túi xả dịch riêng biệt, và hệ thống dây nối kéo dài giữa máy và cơ thể (hay còn gọi là cassette).

4. Tâm lý người bệnh và người chăm sóc

Tâm lý thoải mái của người bệnh và người chăm sóc sẽ quyết định sự thành công khi lọc màng bụng tại nhà (Ảnh minh họa: Nguồn internet)

Yếu tố quan trọng nhất quyết định sự thành công khi lọc màng bụng tại nhà chính là tâm lý thoải mái và tự tin. Tuy nhiên, điều đáng nói là chúng ta lại rất thường bị đe dọa bởi cảm giác lo lắng và thậm chí là sợ hãi. Hai yếu tố gây lo lắng lớn nhất của cả người bệnh cũng như người chăm sóc là việc đảm bảo kỹ thuật vô trùng trong quy trình thay dịch, thay băng lỗ thoát lọc màng bụng và cách điều khiển máy lọc màng bụng tự động tại nhà.

Mối bận tâm này có thể được giải quyết bằng những buổi đào tạo bài bản tại trung tâm trong quá trình điều trị hoặc thậm chí là tại nhà của người bệnh. Khi đã nắm những kỹ năng quan trọng, người bệnh và cả người chăm sóc sẽ biết cách thực hiện thao tác quy trình lọc màng bụng, khắc phục sự cố máy móc một cách bình tĩnh.

Điều băn khoăn tiếp theo chính là nỗi lo lắng trong quá trình thao tác máy khi lọc màng bụng. Đó là sự phối hợp giữa tay, mắt, khả năng tư duy rõ ràng, nhận thức về việc nắm giữ cuộc sống của mình và người khác. Ban đầu, bạn có thể cảm thấy lo lắng, nhưng sẽ nhanh chóng trở thành thói quen và khiến bạn cảm thấy thoải mái hơn.

Một lưu ý cuối cùng, đôi khi người bệnh và người chăm sóc cũng có thể cảm thấy “quá tải”, nhất là trong những ngày đầu được đào tạo. Đó là điều hoàn toàn bình thường. Vì thế, nếu rơi vào tình huống này, bạn đừng ngại yêu cầu được trợ giúp.

5. Thời gian linh hoạt khi lọc màng bụng tại nhà

Đây là ưu điểm lớn nhất thuyết phục người bệnh và cả người chăm sóc khi lựa chọn phương pháp lọc màng bụng tại nhà. Bởi lẽ, phương pháp này mang đến sự tự do gần như là trọn vẹn cho người bệnh. Bạn sẽ không còn cảm thấy nhàm chán và mệt mỏi vì quẩn quanh với 4 bức tường bệnh viện… Bạn có thể thoải mái nghỉ ngơi, quây quần bên mâm cơm gia đình với chế độ ăn thoải mái ít kiêng khem hơn,duy trì công việc hoặc học hành, tập thể dục nhẹ nhàng, hay thậm chí vẫn  được tham gia các chuyến du lịch mà bạn mong muốn.

Do đó, người bệnh chỉ cần sắp xếp thời gian của bản thân một cách linh hoạt là đã có thể tự lọc màng bụng tại nhà. Điều này cũng cần đến sự hỗ trợ của người thân hoặc người chăm sóc khi họ thu xếp các công việc nhà giúp bạn.

Phương pháp lọc màng bụng không những giúp người bệnh suy thận cảm thấy vui vẻ hơn khi được sinh hoạt cùng người thân mà còn ngăn ngừa được nhiều rủi ro khi đi bệnh viện. Nhờ đó, chất lượng cuộc sống của người bệnh cũng tăng lên với những trải nghiệm tự do làm điều mình thích. Chỉ cần bạn chuẩn bị chu đáo các điều kiện cần thiết, chuyện lọc máu tại nhà sẽ trở nên thật đơn giản và nhẹ nhàng.

Nguồn tham khảo:

^[1] Hà Nội mới | https://hanoimoi.com.vn/tin-tuc/Suc-khoe/929299/-khoang-5-trieu-nguoi-viet-nam-bi-suy-than-

^[2] Presenius Medical Care | How to Help a Patient Succeed at Home Dialysis

^[3] Dialysis Patient Citizens Education Center | Peritoneal Dialysis | Equipment Needed