Để trục lợi, gian thương cấu kết với các cơ sở rang, sấy tại gia phù phép, trộn hóa chất, phụ gia độc hại vào hạt dưa không rõ nguồn gốc. Súc rửa hạt dưa bằng dung dịch xút đậm đặc, rang, sấy chung với dầu bẩn, nhớt thải, độn phẩm màu dùng trong nhuộm vàng mã, làm chân hương, Rhodamin B,… gian thương biến hạt dưa thành “thần dược” trị chứng vô sinh, chống lão hóa để bẫy khách hàng.

Trăm khâu trộn hóa chất

Dù không rơi vào thời điểm cháy hàng như dịp Tết Nguyên đán, nhưng hiện nay, hạt dưa rang, sấy,… vẫn được nhiều người tìm mua, sử dụng. Người tiêu dùng cho biết, so với các loại hạt để “ăn vặt”, thời gian gần đây, hạt dưa nổi lên như một loại thực phẩm chức năng, nhiều công dụng. Sức mua tăng khiến các cơ sở, lò rang, sấy hạt dưa nhỏ lẻ, tại gia chú trọng chế biến, sản xuất để thu lợi. Nhu cầu trên thúc đẩy gian thương sử dụng hạt dưa bẩn, không rõ nguồn gốc để rang, sấy, độn hóa chất đem bán ngoài thị trường để thu lợi. Trên trang cá nhân, quảng cáo, nhiều cơ sở, lò rang hạt dưa tại gia rao bán, giới thiệu các loại hạt dưa với nhiều mức giá khác nhau.

Một “lò” rang tư nhân không tên tại quận 6, TPHCM

Trong vai chủ cửa hàng bánh kẹo cần thu mua số lượng lớn hạt dưa đã qua rang, sấy, PV báo CL&XH liên hệ, tiếp xúc với “lò” rang tư nhân không tên tại quận 6, TPHCM. Sau nhiều thời gian liên hệ, PV được chủ cơ sở cho phép “tham khảo” quy trình chế biến hạt dưa. Chủ cơ sở tên Hoàng (36 tuổi, ngụ quận 6) cho biết: “Hạt dưa này chúng tôi chủ yếu thu mua từ Bình Thuận. Tuy nhiên, bây giờ chưa vào mùa nên hàng nội địa hơi hiếm. Chúng tôi phải nhập từ Trung Quốc. Nhiều khi, hạt dưa Bình Thuận cũng là hàng nhập từ Trung Quốc. Về đây họ trộn với hạt nội địa để bán kiếm lời. Do vậy, nhiều người nhập hẳn từ Trung Quốc cho nhanh”.

Tại kho hàng, hạt dưa tươi chưa qua xử lý được đóng từng bao 50kg bám đầy đất bẩn, rác. Để xử lý, nhân viên của cơ sở trút từng bao hạt vào bể nước lớn sôi sùng sục. Khi PV ngỡ ngàng, bất ngờ lầm tưởng những người này đem hạt dưa đi luộc trước khi rang thì được Hoàng giải thích: “Không phải đem luộc đâu. Hạt luộc xong rang lên không thơm, không bùi nữa”. Gặng hỏi, PV được biết, sở dĩ bể nước lạnh sôi sùng sục là do vừa được nhân viên ở đây bỏ vào một lượng xút (NaOH, hóa chất dùng trong ngành công nghiệp dệt nhuộm, xà phòng-PV) không nhỏ. Hai công nhân đứng trên thành bể nước, liên tục dùng cây dài khuấy, đảo như trộn vữa.

Sau khi ngâm, trộn hạt dưa trong nước xút, những người này mở vòi, xả nước bẩn trong bể ra. Họ tiếp tục dùng thau nhựa xúc hạt dưa vào một bể khác chứa nước sạch. Sau công đoạn này, hạt dưa được trút lên một khoảng sân rộng, thổi khô bằng những cây quạt công suất lớn. Khi hạt ráo nước, công nhân dùng cuốc, xẻng xúc, cào vào từng thúng đem trút vào các nồi rang cùng dầu ăn bẩn. Chỉ sau vài phút, mùi thơm từ nồi rang bốc lên nức mũi. Đoán chừng hạt dưa vừa chín tới. Ngay lập tức, nồi rang được nhấc ra, đổ hạt dưa còn nóng hổi xuống khay nhôm lớn để trộn màu.

T. giải thích: “Khâu rang hạt rất quan trọng. Khi rang phải canh đúng lửa, không rang nhanh quá cũng không để lâu quá. Khi rang phải rang chung với dầu ăn để hạt bóng, thơm. Nhiều chỗ khác còn rang chung với nhớt thải. Rang với nhớt hạt bóng mượt, rất bắt mắt. Tuy nhiên, rang xong hạt có màu nâu đen không đẹp mắt lắm. Muốn có màu đỏ đẹp phải trộn phẩm. Hoàng không tiết lộ loại phẩm màu để trộn vào hạt dưa. Tuy nhiên, qua tìm hiểu, PV được biết, loại màu được các lò rang hạt dưa ưa dùng là hóa chất để nhuộm chân nhang, Rhodamin B.

Bẫy ngầm từ “thần dược” trị hiếm muộn

Các loại hạt dưa được ngâm, tẩm ướp hóa chất, phẩm màu công nghiệp trên được gian thương tuồn vào những cửa hàng tạp hóa, bánh kẹo, quán cà phê, … khắp TPHCM với giá từ 50.000-200.000 đồng/kg. Một số cơ sở cho biết, họ cung cấp hạt dưa cho những tỉnh, thành khác trong cả nước. Điều đáng nói, mặc dù, được chế biến một cách “đáng sợ”, nhưng khi xuất hiện ngoài thị trường, hạt dưa bẩn vẫn được người bán “hét” giá hút khách bằng tuyệt chiêu “thổi phồng” chức năng, công dụng. Hoàng cho biết: “Giờ, người ta ăn từng ngày, dùng làm trà để uống. Loại hạt này rất có lợi cho sức khỏe. Trong loại hạt này có chất giúp đàn ông tăng khả năng sinh sản. Những người hiếm muộn ăn hạt dưa đảm bảo có con”.

Đã có nhiều thông tin cho thấy các loại hạt dưa có màu sắc rực rỡ, bắt mắt thường dùng phẩm màu công nghiệp có chứa chất Rhodamine B

Tại các chợ, cửa hàng bán bánh kẹo, trái cây khô, sấy,… nhiều chủ hàng cho biết chưa biết đến thông tin hạt dưa chữa hiếm muộn. Tuy nhiên, những người này đều khẳng định hạt dưa rất tốt cho sức khỏe. Bà Nguyễn Thị Đen (40 tuổi, kinh doanh trái cây, bán kẹo, hạt dưa tại chợ Bình Tây (chợ Lớn), quận 6) chia sẻ: “Trước đây, hạt dưa chỉ bán chạy vào dịp tết. Ngày thường, chúng tôi chỉ bỏ mối cho quán cà phê. Hiện nay, nhiều người tìm mua hạt dưa về sử dụng vì biết nó có nhiều tác dụng tốt. Chuyện hạt dưa giúp đàn ông dễ có con, giúp chữa hiếm muộn tôi không chắc lắm. Nhưng đúng là hạt dưa hỗ trợ chữa tiểu đường, chống lão hóa. Ai đến đây mua, tôi cũng giới thiệu như vậy. Do có tác dụng tốt cho sức khỏe nên dù đang không ở thời điểm hút hàng, tôi cũng không giảm giá. Tôi vẫn lấy của khách từ 100-200.000 đồng/kg hạt dưa tùy mỗi loại”.

Nhiều tiểu thương khác cũng chung cách tiếp thị trên và kiên quyết không giảm giá hạt dưa dù không ở thời điểm hút hàng như dịp tết. Theo các tiểu thương này, hạt dưa có giá vì chưa đúng vụ, hạt tươi khan hiếm, chỉ thu mua tại các cơ sở sản xuất tư nhân. Ngoài ra, những người này cũng khẳng định hạt dưa đang được xem như một loại thực phẩm chức năng chỉ có lợi chứ không có hại cho sức khỏe. Tuy nhiên, thông tin trên lại khiến các chuyên gia, bác sỹ lo ngại. Nhiều bác sĩ, lương y cho biết đúng là hạt dưa có những chất có lợi cho sức khỏe. Đặc biệt, chính các chất chống oxy hóa lycopene trong hạt dưa hấu là một phương thuốc để tăng cường sức khỏe sinh sản cho nam giới.

Tuy nhiên, việc hiện nay, đa số các loại hạt dưa có mặt trên thị trường đều có nguồn gốc không rõ ràng hoặc được nhập với giá rẻ từ Trung Quốc khiến các chuyên gia lo ngại về độ an toàn. Đáng nói hơn, thời gian qua, cơ quan chức năng liên tiếp phát hiện, xử lý nhiều cơ sở rang, sấy hạt dưa thiếu vệ sinh, độn, hóa chất, phẩm màu càng khiến loại hạt vốn tốt cho sức khỏe này trở thành một loại “độc dược” nguy hiểm. TS Đặng Chí Hiền, Viện công nghệ hóa học TPHCM cho biết: “Tuy hạt dưa là món ăn vật hấp dẫn, tuy nhiên cũng có nhiều cảnh báo về những nguy cơ khi ăn hạt dưa. Từ những năm trước, cơ quan chức năng đã phát hiện hiện hạt dưa có chất gây ung thư. Đặc biệt, nếu như người sản xuất rửa hạt dưa bằng NaOH là rất nguy hiểm. Xút là chất rắn màu trắng dùng trong tẩy trắng, dùng làm xà bông và xử lý nước thải trước khi cho ra môi trường… Tùy thuộc vào thời gian tiếp xúc mà tính độc hại của xút tác động nhiều hay ít. Ngoài việc ngấm qua da, xút có thể gây đột biến tế bào vú và về lâu dài có thể gây ung thư vú…”.

BS Nguyễn Xuân Hướng, nguyên Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam cho biết: “Đã có nhiều thông tin cho thấy các loại hạt dưa có màu sắc rực rỡ, bắt mắt thường dùng phẩm màu công nghiệp có chứa chất Rhodamine B. Đây là chất hoá học dùng để nhuộm quần áo và đã bị cấm sử dụng tuyệt đối trong thực phẩm và thuốc. Nếu ăn hạt dưa nhuộm Rhodamine lâu dài sẽ gây suy gan, thận và cả bệnh ung thư. Nếu cơ thể tích tụ lâu ngày chất này sẽ gây tổn thương gan, thận thậm chí gây ung thư. Đới với người gan kém, sự đào thải qua gan kém, chất này có thể gây dị ứng tức thì, biểu hiện là nổi mẩn trên da, xung huyết”.