- Tìm được bệnh là giải quyết được 50% rồi, chưa vui nhưng cũng là mừng, nhưng bác bị bệnh gì, kể đầu đuôi mới nghe ra câu chuyện chứ.

- Mấy chục năm thuốc lá thời bộ đội, rồi lại "vượt (thuốc lá)Trường Sơn sang (thuốc) Lào" nên yếu phổi, ho húng hắng hàng tháng trời, cứ tưởng viêm họng nhì nhằng nên chỉ uống kháng sinh, mãi chả khỏi, nghi bị lao phổi nên đi khám, làm mấy lần xét nghiệm đờm không thấy vi trùng lao, giấy trả lời xét nghiệm toàn ghi AFB (-), BK (-). Lại uống thuốc kháng sinh theo "chiến thuật bao vây vi khuẩn" cũng không khỏi. Sau nhờ có chỉ định xét nghiệm PCR tìm vi khuẩn lao mới xác định có nhiễm lao.

- Vậy bác vừa là bệnh nhân nhiễm lao kiểu thời đại, lại vừa được thụ hưởng thành tựu sinh học y học hiện đại, rất đáng kể lại cho thiên hạ cùng biết mà phòng-khám-chữa bệnh hiệu quả nhất.

- Thời xưa, nếu bị ho lao thối phổi là xấu hổ, bi quan lắm, mấy ai dám khoe ra. Bây giờ thấy các bác sĩ bảo bệnh nhân ho kéo dài, ho ra máu, khó thở… mà được chẩn đoán lao là mừng vì bệnh này chữa khỏi được, chứ không như bị ung thư phổi thì cứ phải chữa chạy tốn kém mệt mỏi, kết cục thì vẫn đi hóa thân hoàn vũ.

- Bác nói rất chuẩn như quan niệm y học hiện đại. Nhưng để tôi cắt nghĩa cho bác hiểu sao lại AFB thì âm tính mà PCR lại xác định được vi khuẩn lao.

PCR là viết tắt tiếng Anh từ polymerase chain reaction, nghĩa là phản ứng chuỗi polymerase, hay gọi cho dễ hiểu là phản ứng khuếch đại gien (gene). Phát minh này của nhà khoa học Kary Mullis vào năm 1985 và được giải Nobel năm 1993. Nhờ công nghệ này, ngành sinh học di truyền- phân tử mới có bước tiến vĩ đại, tạo nên kỷ nguyên của sinh học phân tử do đã mở rộng ứng dụng vào rất nhiều lĩnh vực khác nhau; trong đó y học làm được nhiều điều kỳ diệu- mà việc bác được chẩn đoán bằng PCR là một ví dụ thiết thực.

Trước đây, để tìm ra vi trùng bệnh lao, người ta dùng kỹ thuật vi trùng học để nhuộm tiêu bản bệnh phẩm rồi soi dưới kính hiển vi, hoặc dùng kỹ thuật test TB nội bì để gián tiếp xác định sự có mặt của vi khuẩn lao trong cơ thể. Các kỹ thuật này vẫn được dùng hiện nay để tầm soát bệnh nhân lao trong cộng đồng và vẫn đóng vai trò chủ lực trong Chương trình phòng, chống lao quốc gia.

- Vậy sao tôi lại phải xét nghiệm PCR mới ra được bệnh?

- Đơn giản là bác mắc bệnh lao kháng thuốc kháng sinh. Từ khi có kháng sinh chống lao, bệnh đã được khống chế và thu hẹp rất căn bản, nhưng lại xuất hiện tình thế con vi trùng Koch gây bệnh lao phát sinh khả năng kháng lại thuốckháng sinh. Rất gay go vì kháng thuốc là bản năng sinh tồn của các loại vi khuẩn, con người không tiêu diệt được bản năng này và khả năng kháng thuốc còn được nhân lên qua muôn vàn thế hệ vi khuẩn. Vừa duy trì được đặc tính kháng thuốc, vi khuẩn lại có những biến đổi thích nghi để tạo ra những đặc tính mới. Vi khuẩn lao không còn dễ phát hiện qua xét nghiệm đờm; hơn nữa khi bị đánh bằng kháng sinh nửa vời, không đủ liều tấn công và duy trì, vi khuẩn sẽ co về ẩn náu trong hang ổ, chờ khi có điều kiện thuận lợi là tràn ra gây bệnh.

Để xét nghiệm, có thể lấy bệnh phẩm chỉ với số lượng rất nhỏ từ đờm, từ dịch màng phổi, sau đó chiết tách chuỗi DNA của vi khuẩn. Tiếp đến, pha hỗn dịch Mix để làm nguyên liệu. Đưa các thành phần trên vào máy PCR để nhân lên hàng trăm nghìn cho đến 1 triệu lần đoạn DNA đặc hiệu của vi khuẩn lao. Bước cuối là chạy điện di và chụp lại kết quả xét nghiệm.

Đây là nói rất vắn tắt cho dễ hiểu, còn nguyên lý và kỹ thuật đòi hỏi kỹ thuật rất chuẩn mực kèm trang thiết bị, hóa chất sinh phẩm… khá đắt tiền.

- Nhưng tôi thấy ''đắt mà xắt ra miếng'' vì cho kết quả chính xác, tin cậy giúp điều trị dứt điểm.

- Đúng vậy, và hơn thế nữa, PCR hiện được ứng dụng rộng rãi trong y học nước ta. Ví dụ: Chẩn đoán ung thư khi tìm HPV trong ung thư cổ tử cung, tìm APC trong ung thư đại tràng, trong các bệnh ung thư máu… PCR để phát hiện vi khuẩn, virus các bệnh viêm gan B, C, virus H5N1, bệnh lậu, Mycoplasma, chlamy dia… Phát hiện các bệnh di truyền… và còn tiếp tục mở rộng để tìm thêm các ứng dụng khám chữa bệnh khác nữa.

 Theo BS Đào Thế Tân - Lao dộng