Hệ thống thủy lợi Quản Lộ - Phụng Hiệp đang bị đe dọa nặng nề bởi nụ hôn chết người ENSO - trạng thái trung tính giữa El Nino và La Nina

Mưa bất chợt trong tháng 12

Nếu như ENSO - trạng thái trung tính giữa El Nino và La Nina - được ví von như “nụ hôn chết người”, theo trung tâm Dự báo khí tượng thuỷ văn Trung ương, hệ quả quá trình chuyển pha đang khiến cho mưa bão kết thúc muộn, gió mùa đông bắc về sớm và lượng mưa từ nay có thể giảm nhưng sẽ kéo dài tới tháng 2/2017.

Từ tháng 3/2017 bắt đầu vào mùa khô đến tháng 6, mùa mưa bắt đầu nhưng vũ lượng thấp hơn mức trung bình nhiều năm.

Mùa khô 2016 - 2017, mặn sẽ tới sớm và kéo dài dù mức độ nghiêm trọng ít hơn mùa khô 2015 - 2016, do tổng lượng dòng chảy sông Mekong về ĐBSCL tiếp tục thiếu hụt 15 - 30% so trung bình nhiều năm.

Các dự báo trước đây, mực nước biển dâng có thể làm cho các khu vực lớn ven biển vùng ĐBSCL biến mất hoặc thường xuyên bị ngập từ 12,8 - 37,8%, thời gian ngập sẽ kéo dài hơn.

Diện tích đất canh tác thường xuyên bị xâm nhập mặn sẽ không dưới 676.000ha trong tổng số 1,7 triệu ha đất nông nghiệp. Trong khi đó vào mùa khô, diện tích đất bị nhiễm mặn do triều lên có thể lên đến 1 triệu ha.

Làm gì? Từ đâu?

Mùa khô năm 2016, theo ông Lê Văn Hiểu, phó chủ tịch UBND tỉnh Sóc Trăng, tổng thiệt hại lúa, hoa màu sau bảy đợt xâm nhập mặn từ phía Bạc Liêu và thị xã Ngã Năm của Sóc Trăng gần 900 tỷ đồng.

Năm nay tỉnh đã lên kế hoạch phòng chống hạn mặn trong ba năm, nhưng thông tin dự báo hạn mặn cần được các cơ quan chuyên môn, dự báo sát tình hình và chia sẻ cho chính quyền và dân địa phương.

Các “chiến lược gia” cho rằng phải rà soát, nhân rộng những mô hình thích ứng, điều chỉnh quy hoạch các vùng tôm-lúa, lúa-màu, chuyên lúa.

Về trung hạn, phải xây dựng, ban hành quy hoạch lâu dài sử dụng đất toàn ĐBSCL, chính sách đầu tư cơ sở hạ tầng cho các vùng nuôi chuyên biệt, hệ thống quan trắc, cảnh báo và tiến tới dự báo môi trường, dịch bệnh nhằm phát triển nuôi tôm, trồng hoa màu, lúa một cách bền vững, kể cả quy hoạch diện tích trữ nước lũ để tái tạo các vỉa nước ngầm và nâng lưu lượng nước sông trong mùa khô, bảo tồn vùng ngọt thấp trũng (Tứ giác Long Xuyên và Đồng Tháp Mười) để trữ nước lũ, phù sa và nạp nước ngầm cho ĐBSCL.

Những vấn đề của ĐBSCL từng nhận được nhiều góp ý từ bên ngoài, ông Tom Kompier, bí thư thứ nhất, Quản lý nước và biến đổi khí hậu (BĐKH), đại sứ quán Vương quốc Hà Lan, nói rằng kế hoạch ĐBSCL được trình Chính phủ Việt Nam từ năm 2013.

Kết quả được nhận nhiều sự hỗ trợ của các đối tác phát triển quốc tế, hoạt động tích cực ở ĐBSCL và hiện tại đang hướng tới việc triển khai các đề nghị thực thi kế hoạch này.

Gần đây ngân hàng Thế giới đã ký một khoản vay trị giá gần 400 triệu USD cho dự án Integrated Climate Resilience and Sustainable Livelihoods Project (dự án đời sống bền vững và thích để ứng BĐKH) nhằm hỗ trợ các dự án chuyển đổi cho ĐBSCL, trong khuôn khổ các kiến nghị của kế hoạch ĐBSCL. Các nhà tài trợ khác cũng đang tìm kiếm thêm các dự án tài chính khác.

Ông Kompier có vẻ thống thiết khi nói kế hoạch này mô tả sự phát triển của ĐBSCL theo hướng hợp lý logic trước những khó khăn về tài chính và xu hướng phát triển lâu dài.

Kết luận đưa ra là quốc tế hoá kinh tế nông nghiệp, là hy vọng tốt nhất cho sự phát triển lâu dài và bền vững của ĐBSCL.

Để đạt được sự phát triển này, kế hoạch ĐBSCL cung cấp những giải pháp, kiến nghị dựa trên những việc nên và không nên làm, và làm thế nào để điều chỉnh các xu hướng phát triển lâu dài, gồm cả phát triển kinh tế xã hội và BĐKH.

Tôi khuyến khích các bạn đọc tài liệu này ít nhất là phần tóm tắt. Tài liệu này có thể tìm thấy tại website www.mekongdeltaplan.com.

Nguồn lực từ khu vực tư

Có hai khía cạnh, ông Kompier muốn nhấn mạnh.

Thứ nhất, hợp tác chặt chẽ giữa khối tư nhân và các nhà hoạch định chính sách có thể giúp nhận ra những điều kiện cơ bản, tìm nguồn cho những đầu tư có hiệu quả cho những dự án, có thể chuyển đổi vùng châu thổ theo cách sẽ được chuẩn bị tốt hơn cho việc thích ứng BĐKH và thu được lợi nhuận, đời sống tốt cho người dân và người làm kinh doanh trong tương lai.

Thứ hai, cùng với Việt Nam tìm kiếm những cơ hội hợp tác thông qua những đề xuất dự án.

“Chúng tôi cung cấp những cơ hội tài trợ cho các nhóm doanh nghiệp tư nhân, thông qua những dự án có quy mô muốn cải thiện nước bền vững và trong sản xuất nông nghiệp. Những tài trợ này có thể giúp hiện thực hoá các ý tưởng cho những dự án khả thi và có thể chuyển đổi một cách toàn diện nhất”, ông Kompier nêu một ví dụ từ Hà Lan và nhấn mạnh: “Tôi hy vọng sẽ tiếp tục thảo luận với các bạn về những chủ đề này và tôi tin đây cũng là những mối quan tâm của những nhà tài trợ”.

Trên thực tế, khu vực tư nhân bắt đầu thực hiện những bước nghiên cứu riêng lẻ và âm thầm đóng góp giải pháp thích ứng BĐKH.

Công ty Rynan Agrifoods ở Trà Vinh, do TS Nguyễn Thanh Mỹ điều hành, đang cung cấp hệ thống quan trắc đo độ mặn bằng phao ứng dụng IoT, được lắp đặt thử nghiệm dọc sông Cổ Chiên, sử dụng tấm pin năng lượng mặt trời để hoạt động và truyền tải thông tin lên đám mây do Rynan Agrifoods vận hành, hệ thống ứng dụng công nghệ thông minh đo lượng nước trong hệ thống canh tác xen kẽ ướt khô để đừng phí nước ngọt, truyền tín hiệu để máy tự bơm nước vào hoặc bơm ra, thích hợp với việc lắp đặt tại các cánh đồng lớn, không quá khó khăn vì chỉ cần cài ứng dụng trên smartphone.

Ông Mỹ là tác giả phân bón tan chậm thích nghi dòng đời cây lúa được ứng dụng rất thành công ở Đồng Tháp. Với tinh thần Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR - Corporate Social Responsibility), ông Mỹ sẵn sàng tham gia các chương trình thích ứng BĐKH.

Rất tiếc, những thiết bị thông minh lại không được nhắc đến trong các cuộc họp của các chiến lược gia, trừ việc cho phép các nhà thầu xáng múc, sà lan, cát đá để thực hiện các giải pháp công trình.

Theo Hoàng Lan - Thế giới tiếp thị