Vấn đề cấp bách

Ngày 06/10, tại Hà Nội, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã tổ chức Họp báo thường kỳ Quý III/2016.

Tại buổi họp báo, Thứ trưởng Bộ Khoa học - Công nghệ Phạm Công Tạc khẳng định, Việt Nam sẽ sớm trao đổi với Trung Quốc để có thoả thuận đề phòng trường hợp xảy ra sự cố trước sự việc Trung Quốc đưa vào hoạt động nhà máy điện hạt nhân Phòng Thành, chỉ cách Quảng Ninh 50km.

Theo Thứ trưởng Tạc, các sự cố phóng xạ thường có phạm vi ảnh hưởng rất rộng, xuyên biên giới. Trước đây, khi nhà máy Fukushima của Nhật Bản gặp sự cố, tại Việt Nam có đo được phóng xạ tại trạm quan trắc thuộc Viện khoa học kĩ thuật hạt nhân và Viện nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt.

"Viện Năng lượng nguyên tử đã có kí kết với nhà máy Phòng Thành. Cách đây 1 tuần, khi tham gia Hội đồng IAEA, đoàn Việt Nam đã trao đổi với cơ quan an toàn hạt nhân của Trung Quốc về việc xây dựng thoả thuận cảnh báo nếu có sự cố. Không chỉ Phòng Thành, các nhà máy Sương Giang, Trường Giang của Trung Quốc cũng khá gần Việt Nam" - Thứ trưởng Tạc nhấn mạnh.

Hệ thống các nhà máy điện hạt nhân của Trung Quốc

Ông Vương Hữu Tấn - Cục trưởng Cục An toàn bức xạ hạt nhân cho biết, việc kí kết hợp tác với Trung Quốc đã được thực hiện từ năm 2012 nhưng trên thực tế chưa được triển khai nhiều.

Tuy nhiên, Việt Nam đã tham gia nhiều Công ước quốc tế để có công cụ ràng buộc như Công ước về thông báo sớm. Với Công ước này, bất kì sự cố hạt nhân nào đều được mạng lưới quốc tế thông báo.

Về việc thiết lập hệ thống mạng lưới quan trắc cảnh báo phóng xạ môi trường, ông Hào Quang - Viện phó Viện Năng lượng nguyên tử cho rằng, sau khi có Chiến lược ứng dụng năng lượng nguyên tử phục vụ mục đích hoà bình, Thủ tướng Chính phủ đã phê quyệt Quy hoạch mạng lưới quan trắc cảnh báo phóng xạ môi trường nhằm đảm bảo yếu tố an toàn. Tuy nhiên, cho đến nay, hệ thống này vẫn chưa được hình thành do chưa có được nguồn vốn thực hiện.

Để giải quyết vấn đề này, Bộ Khoa học - Công nghệ đã kiến nghị triển khai theo nhiều giai đoạn. Trước mắt sẽ đầu tư những điểm quan trắc có tính chất cấp bách như ở các tỉnh miền núi phía Bắc để kịp thời ghi nhận nếu có sự cố từ các nhà máy của Trung Quốc. Điều này có ý nghĩa rất quan trọng, nhất là khi Trung Quốc đang đẩy mạnh phát triển điện hạt nhân tại gần biên giới Việt Nam.

Ngoài ra, Viện cũng đầu tư hệ thống quan trắc phóng xạ online tại Móng Cái, Lạng Sơn, Hà Nội, Lào Cai, Hải Phòng. Các thiết bị này một phần do các nhà khoa học trong nước tự nghiên cứu, chế tạo, một phần nhập từ nước ngoài.

Các dữ liệu của trang thiết bị này có thể truyền trực tiếp về Viện khoa học kĩ thuật hạt nhân, để có thể đưa ra cảnh báo phóng xạ môi trường nhanh nhất.

Quản lý nguồn phóng xạ

Hiện tại, trên cả nước có trên 4000 nguồn phóng xạ khác nhau. Theo kế hoạch, từ ngày 1/10, các nguồn phóng xạ di động sẽ phải gắn thiết bị giám sát.

"Đối với các nguồn đã được cấp phép rồi, hạn cuối cùng là 30/10 phải hoàn thành việc lắp đặt. Đối với các nguồn mới lắp đặt, chúng tôi yêu cầu phải có thiết bị giám sát này mới tiến hành cấp phép. Các địa phương cũng phải có trách nhiệm nắm rõ tỉnh mình có bao nhiêu nguồn phóng xạ.

Khi xảy ra sự cố mất nguồn phải thông báo ngay. Quản lí nguồn phóng xạ ở các cơ sở thu mua phế liệu cũng phải chú trọng vì đây là nơi có nguy cơ rất lớn. Chúng tôi cũng đã có văn bản kiến nghị Bộ Tài chính sớm lắp đặt thiết bị giám sát phóng xạ tại các cửa khẩu.

Hiện mới có cửa khẩu Cái Mép thực hiện, còn các nơi khác chưa có. Với các cảng hàng không, hiện mới chỉ có cảng Nội Bài lắp đặt, sắp tới sẽ lắp đặt thêm tại Tân Sơn Nhất và Đà Nẵng" ông Tấn cho biết thêm.

Từng trao đổi với Đất Việt về vấn đề sự cố vận hành nhà máy điện hạt nhân, PGS.TS Nguyễn Nhị Điền, Viện phó Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, Viện trưởng Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt cảnh báo:

''Việc lo lắng về các sự cố khi vận hành là đúng, nhưng nếu làm theo đúng thiết kế sẽ không nguy hại, hoặc không vượt mức cho phép thì cũng không ảnh hưởng môi trường.

Khi đã xảy ra sự cố thì chắc chắn là có ảnh hưởng, vì thế phải có tầm quan sát để phát hiện sớm nhất việc vận hành có bất thường...

Việt Nam đang chuẩn bị và trình các cấp xem xét việc xây dựng hệ thống quan trắc môi trường, cảnh báo rò rỉ phóng xạ, còn xử lý sự cố thì vẫn thực hiện theo Thông tư 25 năm 2014".

Theo Dương Lan - Đất Việt