Trong đời sống sinh lý - sinh dục nam, tinh trùng giữ vai trò hết sức quan trọng. Tinh trùng nói lên tình trạng sức khỏe cũng như khả năng sinh sản, bên cạnh đó có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tinh trùng, gây ảnh hưởng không nhỏ cho quá trình sinh sản.

Tinh trùng được sinh ra ở ống sinh tinh trong tinh hoàn, sau đó được tách khỏi các tế bào Sertoli và lớp biểu mô của ống sinh tinh để di chuyển từ ống sinh tinh đến mào tinh, ống dẫn tinh và túi tinh; tinh trùng dần dần trưởng thành để đảm bảo chức năng thụ tinh trứng sau khi đi vào đường sinh dục người phụ nữ.

Một mẫu xét nghiệm được cho là tinh dịch đồ bình thường khi tinh dịch có thể tích từ 2 - 6ml, số lượng tinh trùng tối thiểu là 20 triệu/ml tinh dịch, thông thường lượng tinh trùng dao động từ 20 - 250 triệu/ml, hình dạng bình thường của tinh trùng phải trên 60%, tỷ lệ tinh trùng di động khoảng 1 giờ sau khi phóng tinh trung bình là 60%, nhưng tối thiểu không dưới 50%.

Mỗi lần xét nghiệm mẫu tinh chất có sự thay đổi rất lớn giữa lần xét nghiệm này với lần xét nghiệm khác, chỉ khẳng định khi xét nghiệm nhiều lần cho thấy đều là bất thường thì mới có giá trị kết luận.

Tuy nhiên, trên thực tế, người ta thấy có khoảng 20% nam giới có con khi có số lượng tinh trùng dưới 20 triệu/ml; và bất kỳ một bệnh lý nào dù nhẹ hay nặng cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh sản tinh trùng, vì vậy thời điểm đánh giá phải tránh xa giai đoạn này.

Hút thuốc lá và uống rượu nhiều sẽ ảnh hưởng đến quá trình sinh sản tinh trùng, đến cả tính chất, số lượng và tính di động của tinh trùng. Uống nhiều rượu có thể làm giảm số lượng tinh trùng, nhưng tác hại chính của rượu là làm tổn thương tới sự chế tiết testosterol, do rượu làm tăng quá trình phân hủy hormone này và biến đổi ngược lại thành estrogen và làm giảm ham muốn tình dục.

Nghiện rượu còn là nguyên nhân dẫn đến rối loạn cương dương; một số kháng sinh có thể làm lượng tinh trùng tụt xuống tận 0, sau khi ngưng sử dụng phải mất khoảng 70 ngày mới tạo ra thế hệ tinh trùng mới.

Một số thuốc như: Cimetidin dùng điều trị loét dạ dày - tá tràng, Colchicin điều trị Gout, Phenintoin điều trị động kinh, Salazopyrin điều trị viêm đại tràng, Nitrofurantoin điều trị viêm đường tiết niệu đều có thể ảnh hưởng đến số lượng tinh trùng. Tuy nhiên, nếu dùng thuốc xen kẽ sẽ không ảnh hưởng đến số lượng tinh trùng, khi ngưng thuốc tinh trùng sẽ phục hồi hoàn toàn.

Một số thuốc điều trị ung thư như Cyclophosphamid khi dùng kéo dài và với liều cao có thể gây vô sinh vĩnh viễn. Một số thuốc gây nghiện như morphin, ma túy có thể gây vô sinh và làm giảm hormone, là nguyên nhân hiển nhiên gây rối loạn cương dương và vô sinh, vì thuốc có thể kích thích chế tiết một loại hormone khác gọi là prolactin, dẫn đến tổn thương chức năng tạo tinh trùng.

Một số nguyên nhân khác cũng ảnh hưởng đến tinh trùng như: tinh hoàn không xuống bìu, tinh hoàn bị tổn thương sau quai bị, giãn tĩnh mạch thừng tinh, tắc ống dẫn tinh sau viêm nhiễm…