Gan nhiễm mỡ (GNM) là bệnh khó phát hiện, đa số biết được nhờ tình cờ khám sức khỏe tổng quát hoặc một bệnh nào khác. Hiện không có thuốc chữa GNM, cách giúp gan khỏe là tìm nguyên nhân khiến gan có nhiều mỡ.

Truy tìm nguyên nhân

Nguyên nhân làm cho GNM phần lớn liên quan đến thói quen ăn uống, sinh hoạt.

Ăn các món giàu năng lượng: Các món chiên ngập trong dầu mỡ dễ ngon miệng nhưng nhiều năng lượng (1g tinh bột hoặc đạm cho 4Kcal, trong khi chất béo là 9Kcal). Năng lượng không tiêu thụ hết, cơ thể sẽ tích lũy dưới dạng mỡ và gây thừa cân, béo phì. Càng béo phì thì gan càng dễ có nguy cơ nhiễm mỡ.

Dzô dzô 100% cũng là nguyên nhân làm GNM, do bia là năng lượng rỗng, một lon bia 330ml cung cấp 151Kcal. Nhưng không ai vào bàn tiệc mà chỉ uống một lon, năng lượng thừa sẽ tích tụ ở bụng, cho nên các "nhậu sĩ" thường có vòng 2 đặc biệt phát triển. Chưa kể uống nhiều rượu bia buộc gan phải làm việc hết công suất để thải các chất độc hại nên ảnh hưởng đến chức năng gan.

Tăng mỡ trong máu là bản nhạc dạo đầu dẫn đến GNM. Lượng mỡ trong máu cao (bao gồm tăng triglyceride, tăng cholesterol hoặc cả hai) do thói quen ăn uống thích các món phô mai, bơ, phá lấu, cháo lòng…

Ăn chay trường cũng bị GNM. ThS-BS Đào Thị Yến Phi - Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch TPHCM giải thích: "Cholesterol trong cơ thể được cung cấp bởi hai nguồn: từ thức ăn (ngoại sinh) và do gan sản xuất (nội sinh).

Cholesterol là một chất béo chỉ có ở động vật và rất quan trọng trong việc hình thành tế bào, nhất là tế bào thần kinh, nội tiết tố sinh dục, nội tiết tố thượng thận, chuyển hóa vitamin... Người ăn chay trường hoặc ăn kiêng không dùng sữa, tức là hoàn toàn không có chút cholesterol ngoại sinh nào sẽ có hiện tượng tăng hoạt động của tế bào gan để tổng hợp cholesterol nội sinh.

Quá trình này càng tăng mạnh nếu ăn chay tuyệt đối càng sớm. Khi lớn tuổi, nhu cầu cholesterol giảm, nhưng tốc độ tổng hợp tại gan thì đã quen, khó giảm, nên người ăn chay và ăn kiêng dễ bị tăng cholesterol máu và GNM.

Suy dinh dưỡng vẫn bị GNM do ăn đủ tinh bột nhưng thiếu đạm, chất béo và sinh tố. Tế bào gan sẽ tạo chất béo từ đường và đạm, nhưng do thiếu các sinh tố có vai trò như chất xúc tác nên quá trình tạo chất béo này thường không hoàn hảo, chất béo tạo ra không đưa đến cơ quan khác sử dụng mà ứ đọng lại trong gan gây GNM.

Tiểu đường: Người cao tuổi bị tiểu đường thường có lượng mỡ trong máu cao nên gan của họ cũng dễ nhiễm mỡ hơn.

Ảnh mang tính minh họa - Nguồn: Internet

Loại trừ mỡ

Để giúp gan khỏe, cần loại trừ nguyên nhân khiến GNM. Ở đối tượng bị GNM do thừa cân, béo phì thì cách điều trị là giảm ăn các chất đường, bột, chất béo… để cắt nguồn năng lượng buộc gan làm việc. Song song là vận động để tiêu xài bớt lượng mỡ dư thừa trong cơ thể.

Với những người hay chén chú chén anh, khi đi xét nghiệm thấy GNM, chỉ cần ngưng nhậu là bệnh tình thuyên giảm. Nếu tiếp tục uống, bệnh sẽ diễn tiến ngày càng nặng, đặc biệt với những trường hợp dùng thuốc giảm đau đầu sau khi tỉnh rượu thì gan dễ dàng chuyển từ nhiễm mỡ sang xơ gan.

Để ngăn ngừa GNM cần tuân thủ một điều không dễ đối với các đệ tử Lưu Linh: không uống quá hai lon mỗi ngày đối với nam và một lon đối với nữ.

Những ai tăng mỡ máu cần hạn chế ăn các món chứa nhiều cholesterol như: lòng luộc, phá lấu, nước béo trong phở, hủ tíu, chè có nước cốt dừa, trứng, bơ, phô mai… Ăn nhiều rau xanh, đậu hạt, trái cây, ăn ít ngọt, hạn chế rượu bia.

Tuy nhiên, cũng có trường hợp "mình dây" nhưng vẫn có mỡ trong máu. GS-TS Nguyễn Hoài Nam - Đại học Y Dược TPHCM giải thích: "Nếu người thon thả mà bị rối loạn chuyển hóa lipid, tăng cholesterol là do di truyền. Trường hợp này gọi là tăng cholesterol gia đình".

Đa số những người sau khi phát hiện GNM thấy lo, tuân thủ theo tư vấn của bác sĩ, nhưng một thời gian sau thấy không có triệu chứng gì nên quay về với sở thích ăn uống, sinh hoạt cũ.

BS Cao Xuân Minh - Giám đốc Phòng khám đa khoa Ngọc Minh TPHCM cho biết: "GNM là con đường một chiều, tức khi gan đã nhiễm mỡ thì các biện pháp ăn uống, tập luyện chỉ giúp cho bệnh không tiến triển. Khởi đầu là nhiễm mỡ nhưng nếu bệnh không được ngăn chặn thì tế bào gan sẽ bị tổn hại, dẫn đến xơ gan và ung thư gan. Vì thế cần thay đổi thói quen ăn uống, lối sống".

Theo Phương Nam - Phụ nữ TPHCM