Vắc xin COVID-19 có lợi như thế nào?

Vắc xin là một loại thuốc khác biệt so với thuốc thông thường. Đối với các loại thuốc thông thường, người sử dụng thuốc là người thụ hưởng, người bệnh dùng thuốc để trị bệnh cho chính họ.

Thuốc vắc xin là loại thuốc rất đặc biệt, người sử dụng vắc xin được bảo vệ để phòng tránh bệnh. Bên cạnh đó, những người xung quanh người được tiêm vắc xin cũng được bảo vệ. Ví dụ trong gia đình bác sĩ có người lớn tuổi, họ chỉ ở nhà, không tiếp xúc với người khác thì sẽ không bị mắc COVID-19 và các bệnh truyền nhiễm khác.

Tuy nhiên, người bác sĩ đi làm ở bệnh viện có thể bị lây nhiễm từ những bệnh nhân, khi về nhà và lây mầm bệnh đó cho người thân. Tuy nhiên, nếu người bác sĩ được tiêm vắc xin thì sẽ không bị lây bệnh và không đem mầm bệnh về nhà.

Như vậy, dù không được tiêm vắc xin nhưng những người thân của bác sĩ đó cũng được bảo vệ như người bác sĩ.

Từ đó, chúng ta thấy rõ, vắc xin không chỉ đem lại lợi ích cho người được tiêm mà còn có lợi cho những người xung quanh.

Việc tiêm vắc xin đồng loạt trong cộng đồng với tỷ lệ khoảng 70-80% người dân, có nghĩa là chúng ta đã bảo vệ được cả cộng đồng không bị mắc bệnh truyền nhiễm. Hiện tại chúng ta đang thực hiện tiêm ngừa COVID-19.

Chích ngừa có thể thay thế tất cả các biện pháp phòng ngừa COVID-19 hay không?

Nếu chỉ có vắc xin thì không thể quyết định toàn bộ vấn đề. Vì, bất cứ loại thuốc hoặc vắc xin nào cũng chỉ có hiệu quả khoảng 75-95%. Có nghĩa là trong 100 người chích vắc xin thì chỉ có 75-95 người phòng ngừa được bệnh COVID-19, khoảng 5-25 người còn lại sẽ vẫn bị nhiễm virus dù đã tiêm vắc xin.

Nghĩa là nếu bản thân bạn tiêm vắc xin mà cơ thể không tạo ra đủ kháng thể thì vẫn có khả năng nhiễm bệnh.

Như vậy, không thể nói rằng chất lượng vắc xin không tốt.  Không có điều gì là tuyệt đối vì có những người mắc COVID-19 rồi vẫn có thể mắc lại. Vì vậy nó phụ thuộc vào cá nhân mỗi người có tạo ra lượng kháng thể đủ để phòng chống bệnh hay không.

Chúng ta cần lưu ý rằng vắc xin không phải là tất cả, một mình vắc xin không thể phòng chống được bệnh. Vì vậy chúng ta cần có sự hợp tác giữa việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa như biện pháp 5K.

5K là biện pháp rẻ tiền, có sẵn, mọi người đều có thể thực hiện kết hợp với vắc xin, đem lại hiệu quả phòng ngừa bệnh cao nhất. Kể cả ở những người không có kháng thể, hoặc những người đã tiêm ngừa rồi mà vẫn không đủ kháng thể.

Cơ chế hoạt động của vắc xin như thế nào?

Vắc xin được tạo ra từ nhiều cách khác nhau. Về cơ bản, để tạo ra vắc xin có 4 cách:

• Lấy đoạn DNA của con virus gây bệnh để tạo ra vắc xin
• Lấy một số protein của con virus gây bệnh, khuếch tán, tạo ra vắc xin
• Lấy một loại virus khác mà không gây bệnh làm yếu đi, sau đó bơm các chất chứa gen của con virus gây bệnh sau đó chích cho chúng ta giúp kích thích cơ thể tạo ra kháng thể chống virus đó
• Sử dụng virus gây bệnh làm nó yếu đi, không đủ khả năng gây bệnh

Dù tạo ra vắc xin từ cách nào người ta đều dựa trên một nguyên tắc: lấy một đặc trưng gì đó của con virus gây bệnh để tạo ra vắc xin.

Khi vắc xin được tiêm vào cơ thể giúp chúng ta hình thành hàng rào bảo vệ bằng các hệ thống miễn dịch (tế bào, dịch thể) giúp cơ thể nhận biết được loại virus đó có mang độc và có thể gây bệnh cho cơ thể con người, từ đó cơ thể tạo ra được kháng thể.

Tuy nhiên vì đây chỉ là một đoạn DNA, một virus không gây bệnh hoặc virus bất hoạt thì không thể gây bệnh cho cơ thể và kích thích cơ thể tạo ra kháng thể. Khi virus SARS-CoV-2 thực sự xâm nhập vào cơ thể thì cơ thể đã có một lượng kháng thể đủ để chống lại, tiêu diệt virus SARS-CoV-2. Virus không có cơ hội nhân lên và gây bệnh trong cơ thể chúng ta.

Những phản ứng không mong muốn khi tiêm vắc xin COVID-19 là gì?

Vắc xin cũng như tất cả các loại thuốc khác, đều sẽ có những phản ứng không mong muốn khi chúng ta sử dụng nó. Ngay cả khi ăn uống, chúng ta vẫn có thể bị dị ứng do thức ăn. Đó chính là những phản ứng không mong muốn do cơ thể không dung nạp những chất đưa từ bên ngoài vào cơ thể.

Phản ứng không mong muốn được chia thành 2 loại:

• Phản ứng không mong muốn thông thường như đau ở vết chích, sốt, đau cơ, mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa. Những phản ứng này đôi khi khá mạnh, khiến chúng ta phải sử dụng thuốc. Tuy nhiên, những phản ứng thông thường này không gây nguy hại cho bản thân người được chích và tự khỏi sau 2-3 ngày.
• Phản ứng có hại: đây là những phản ứng thực sự đáng sợ, như sốc phản vệ. Tỷ lệ người chích vắc xin có phản ứng này là không cao. Ví dụ, vắc xin Pfizer, tỷ lệ bị sốc phản vệ nặng, cần điều trị là 5/1.000.000 người.

Làm sao để tránh phản ứng phản vệ khi tiêm vắc xin COVID-19?

Để tránh bị phản ứng phản vệ này, chúng ta cần phải hợp tác rất tốt với nhân viên y tế. Trước khi chích vắc xin, nhân viên y tế sẽ hỏi sàng lọc về dị ứng, bệnh nền,... để giảm thiểu khả năng xảy ra phản vệ với người có tiền căn bệnh cấp tính, bệnh không tương thích với vắc xin.

Tuy nhiên, một số người khỏe mạnh, không có tiền sử dị ứng hay bệnh nền vẫn có thể bị phản ứng phản vệ. Chính vì vậy, các bác sĩ đã yêu cầu người được chích vắc xin phải ngồi lại để theo dõi sau tiêm 30 phút. Khi có những phản ứng phản vệ xảy ra, các bác sĩ sẽ hỗ trợ, cấp cứu ngay lập tức.

Tất nhiên sẽ có những trường hợp mức độ phản ứng quá mạnh, dẫn tới diễn tiến quá nặng nên không thể cứu chữa được. Còn lại, đại đa số trường hợp sốc phản vệ đều được cấp cứu thành công. Do vậy, chúng ta có thể yên tâm.

Một số trường hợp hiếm gặp có thể phản ứng phản vệ ở thời gian trễ hơn, sau 2-3 tiếng hoặc 1 ngày.

Trong vòng 3 ngày sau khi tiêm vắc xin, khi có những phản ứng bất thường trên cơ thể, chúng ta hãy cầm theo phiếu chích ngừa và đến cơ sở y tế gần nhất để bác sĩ có hướng điều trị tốt nhất.

Minh Huy

Nguồn: video Bác sĩ giải thích về khả năng tử vong sau khi tiêm vắc xin phòng COVID-19
Bệnh viện Chợ Rẫy