Theo tổng điều tra về dinh dưỡng, tỷ lệ trẻ em thừa cân, béo phì trên toàn quốc từ 8,5% (năm 2010) tăng mạnh lên 19% (năm 2020). Thừa cân, béo phì gây ra nhiều hậu quả xấu đối với sức khỏe của trẻ em, ảnh hưởng tới sự phát triển về thể chất, trí tuệ, tăng nguy cơ mắc bệnh không lây nhiễm khi trưởng thành.

Kết quả điều tra trên 5.028 học sinh tại 75 trường của Hà Nội, TPHCM, Thái Nguyên, Nghệ An, Sóc Trăng cho thấy, tỷ lệ thừa cân, béo phì của học sinh tiểu học chung cho cả khu vực nông thôn và thành thị là 29%; tỷ lệ thừa cân, béo phì ở học sinh khu vực thành thị cao hơn khu vực nông thôn (41,9% và 17,8%).

Kết quả đánh giá tình trạng dinh dưỡng ở trẻ em lứa tuổi học đường giai đoạn năm 2017 đến 2021 tại 90 trường trên địa bàn Hà Nội với các khối lớp 5, 9, 12 (cỡ mẫu mỗi năm khoảng 7.300 học sinh) cho thấy, học sinh tiểu học có tỷ lệ thừa cân béo phì cao nhất với 37,8%; trong khi tỷ lệ này ở học sinh trung học cơ sở là 16,8% và học sinh trung học phổ thông là 11,3%.

Đáng chú ý, tỷ lệ thừa cân, béo phì gia tăng nhanh theo các năm và ở khu vực nội thành cao hơn ngoại thành. Thậm chí, một số trường tiểu học khu vực nội thành có tỷ lệ thừa cân, béo phì lên tới 55,7%.

Theo PGS.TS Bùi Thị Nhung - Trưởng Khoa Dinh dưỡng học đường và ngành nghề, Viện Dinh dưỡng quốc gia, tỷ lệ trẻ em thừa cân, béo phì học đường đang rất đáng lo ngại. Thừa cân, béo phì là hệ lụy của quá trình tích luỹ chế độ ăn thừa năng lượng kéo dài.

Có nhiều nguyên nhân gây ra thừa cân, béo phì ở trẻ như ăn thừa thừa chất đạm, thiếu vi chất dinh dưỡng; ít hoạt động thể lực; ăn thức ăn nhanh, chế biến sẵn, thực phẩm nhiều đường.

Thừa cân, béo phì có thể dẫn tới nhiều hệ quả nghiêm trọng. Khi xét nghiệm 500 trẻ béo phì, có 35-50% trẻ bị rối loạn mỡ máu. Thậm chí hiện nay, đái tháo đường cũng không còn là bệnh của người lớn mà đang bị trẻ hóa…

Trẻ thừa cân, béo phì không chỉ khiến bản thân các em tự ti, mặc cảm, mà còn tạo ra những áp lực lớn đối với cha mẹ, những người trực tiếp chăm sóc. Đã có trẻ vì thừa cân, béo phì mà sống khép kín, rơi vào trầm cảm.

Nhóm tuổi tiểu học là giai đoạn quan trọng của quá trình tăng trưởng về thể lực và trí tuệ, do đó nếu can thiệp giai đoạn này sẽ đạt hiệu quả cao. Trước mắt, mô hình can thiệp phòng, chống thừa cân, béo phì được thực hiện tại 3 trường tiểu học: La Thành (quận Đống Đa), Nguyễn Du (quận Hoàn Kiếm) và Lê Lợi (quận Hà Đông).

Mới đây, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Hà Nội phối hợp với Trung tâm Y tế quận Đống Đa đã tổ chức truyền thông, tư vấn dinh dưỡng cho các em học sinh, phụ huynh/người chăm sóc bữa ăn cho gia đình tại Trường Tiểu học La Thành (quận Đống Đa). Tại buổi truyền thông, học sinh khối lớp 2, 3 và 4 được các y, bác sĩ cân, đo, khám sức khỏe, sàng lọc, đánh giá tình trạng thừa cân, béo phì. Đồng thời, các y, bác sĩ tư vấn chế độ dinh dưỡng, vận động thể lực hợp lý cho trẻ, phụ huynh/người chăm sóc bữa ăn chính cho gia đình.

Qua các buổi truyền thông, Phó Giám đốc CDC Hà Nội Nguyễn Thị Kiều Anh cho rằng, với trẻ bị thừa cân, béo phì và có nguy cơ thừa cân, các chuyên gia đã cung cấp các kiến thức, thực hành về dinh dưỡng hợp lý, về tháp dinh dưỡng và thực đơn nhằm phòng, chống thừa cân, béo phì. Ngoài ra, chuyên gia cũng hướng dẫn cách áp dụng thực đơn theo tháp dinh dưỡng và vận động thể lực cho trẻ có tình trạng dinh dưỡng bình thường.

Các chuyên gia dinh dưỡng cũng đưa ra khuyến cáo, cha mẹ có con thừa cân, béo phì cần phối hợp với cán bộ y tế, nhà trường thực hiện các bữa ăn dinh dưỡng hợp lý, ăn rau xanh đủ lượng theo khuyến nghị đối với từng lứa tuổi. Đặc biệt, phụ huynh lưu ý, không thường xuyên tiêu thụ các thực phẩm làm tăng nguy cơ thừa cân, béo phì như: Nước ngọt, trà sữa, bánh kẹo ngọt, mì tôm, xúc xích, thực phẩm chiên rán (gà rán, nem chua rán, cá viên chiên…) xung quanh trường học hay tại gia đình.

Bên cạnh đó, các y, bác sĩ cũng xây dựng và áp dụng thực đơn cho trẻ thừa cân, béo phì tại gia đình; đồng thời, tư vấn bổ sung một số chất khoáng và vi chất dinh dưỡng (canxi, sắt, kẽm, vitamin D3...) tùy theo thể trạng của từng trẻ thừa cân, béo phì tại gia đình. Thông qua các buổi truyền thông, tư vấn dinh dưỡng này, phụ huynh có con thừa cân, béo phì đã cam kết với nhà trường thực hiện khuyến cáo chế độ dinh dưỡng và luyện tập thể chất theo lứa tuổi, phù hợp với tình trạng dinh dưỡng của trẻ.