Sau khi sinh, cơ quan sinh sản của người phụ nữ mất bao lâu để hồi phục như trước? Việc quan hệ tình dục có thể bắt đầu vào thời điểm nào sau sinh ạ?

Về mặt lý thuyết, có thể quan hệ tình dục sau khi sinh sau khi hết thời kỳ hậu sản (tính từ khi sinh cho đến 6 tuần). Thông thường sau khi sinh 2 tuần, tử cung người phụ nữ sẽ co hẹp lại một phần, không còn thấy ở trên thành bụng được. Sau khoảng 6 tuần, tử cung trở lại bình thường.

Nhiều người tin rằng cho con bú là giai đoạn khó thụ thai, điều này có đúng không, và dựa trên nguyên lý nào, thưa BS? Biện pháp này đạt hiệu quả cao vào tháng thứ mấy ạ?

Cho con bú có thể xem như một liệu pháp ngừa thai tự nhiên, gọi là “ngừa thai cho con bú”, hiệu quả của phương pháp liên quan tới thời điểm và cách cho bú.

Về nguyên lý, khi cho bé bú mẹ, sẽ có những phản xạ tác động lên vùng dưới đồi và tuyến yên đưa đến ức chế buồng trứng và khiến trứng không rụng. Hiệu quả của việc này tùy thuộc vào việc cho bé bú mẹ hoàn toàn hay không trong 6 tháng đầu sau khi sinh.

Nếu người mẹ sử dụng phương pháp hút sữa cho bé bú hoặc cho bé bú dặm thêm ngoài thì tác dụng này giảm đi. Nhìn chung, bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu thì tỷ lệ ngừa thai thất bại khoảng 3%.

Biện pháp này đạt hiệu quả cao nhất là từ sau khi sinh đến được 6 tháng. Và khi bé bắt đầu ăn dặm hoặc cho bú ngoài thêm thì nên sử dụng biện pháp ngừa thai khác.  

Trường hợp người mẹ vì lý do đi làm mà không cho con bú thường xuyên thì việc ngừa thai bằng việc cho con bú có hiệu quả không ạ?

Nếu bé bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu thì có tác dụng ngừa thai cao với tỷ lệ thất bại dưới 3%. Nếu người mẹ vì đi làm, phải hút sữa và không cho bé bú thường xuyên thì hiệu quả ngừa thai thấp đi và sẽ phải sử dụng thêm phương pháp ngừa thai khác.

Trường hợp này người mẹ nên hút hết sữa và đúng như thời điểm cho bé bú mẹ thì như vậy sẽ duy trì được nguồn sữa mẹ để nuôi cho bé.

Thành phần thuốc ngừa thai khi cho con bú khác với thuốc ngừa thai thông thường như thế nào ạ? Nó có ảnh hưởng đến sữa hay em bé không, thưa BS?

Về nguyên tắc ngừa thai cho bé bú thì có thể dùng phương pháp không dùng thuốc như  bao cao su để ngừa thai. Nếu dùng thuốc, phụ nữ đang cho con bú chỉ có thể dùng các thuốc viên chứa progestin hay cấy que tránh thai. Ngoài ra cũng có thể sử dụng phương pháp đặt vòng tránh thai cho đến khi hết thời kỳ hậu sản.

Thực tế thuốc tránh thai cũng có thể đi qua sữa mẹ nhưng với những thuốc viên chứa progestin, nồng độ thuốc ảnh hưởng ít và thuốc cũng không ức chế chuyển tiết sữa nên người mẹ có thể sử dụng thuốc viên chứa progestin, nên uống thuốc liên tục vào 1 giờ nhất định để đạt hiệu quả cao nhất.

Còn loại thuốc ngừa thai dạng phối hợp mới có dạng 21 viên hoặc 28 viên (chứa 7 viên sắt) thì không nên dùng.

Theo BS, sản phụ có thể tự mua thuốc ngừa thai có thành phần như BS vừa nêu hay cần phải có ý kiến BS phụ khoa ạ?

Thực tế, sau khi sinh từ 1 đến 3 tháng thì người mẹ cũng nên đi tái khám để được kiểm tra về phụ khoa, đồng thời sẽ được bác sĩ tư vấn trực tiếp phương pháp sử dụng thuốc tránh thai cũng như phương thức sử dụng để đạt hiệu quả cao. Tuy nhiên, thuốc ngừa thai không cần có sự chỉ định của bác sĩ, có thể mua tại nhà thuốc và được dược sĩ/ dược tá hướng dẫn cách sử dụng.

Đang cho con bú, nếu dùng miếng dán ngừa thai có được không BS?

Về nguyên lý miếng dán ngừa thai thường được sử dụng 1 tuần/ lần. Nhưng dạng thuốc ngừa thai dạng phối hợp này không được sử dụng cho phụ nữ cho con bú. Nếu đang cho con bú, bạn có thể sử dụng que cấy tránh thai, có tác dụng tránh thai trong 3 năm với tỷ lệ thất bại rất thấp.

Sau sinh bao lâu thì có thể đặt vòng, thưa BS?

Về lý thuyết là 6 tuần sau nhưng để an toàn thì nên để 3 tháng, 6 tháng hoặc sau khi hết thời điểm 6 tháng đầu khi ngừa thai cho bé bú mẹ.

Nếu đang cho con bú mà lỡ có thai thì có nên tiếp tục cho bé bú không ạ? Một số chị em lo lắng như vậy sẽ không đủ dinh dưỡng cho mẹ và thai?

Về mặt lý thuyết thì vẫn cho bé bú mẹ và bú mẹ đúng cách. Tất nhiên khi vừa cho bé bú mẹ, vừa có thai thì người phụ nữ cần phải bổ sung dinh dưỡng nhiều hơn và phải bú mẹ đúng cách. Nếu bé bú mẹ không đúng cách sẽ gây tổn thương núm vú và cũng có thể gây những cơn gò tử cung nhẹ, nhưng về lý thuyết thì vẫn có thể cho con bú.

Trong quá trình công tác tại Bệnh viện Phụ sản quốc tế Sài Gòn, BS thường đưa ra lời khuyên nào khi phụ nữ sau sinh lựa chọn phương pháp tránh thai?

Phương pháp ngừa thai được lựa chọn tùy theo thói quen và nhu cầu cá nhân người sử dụng. Nếu bạn đã quen sử dụng thuốc tránh thai hằng ngày trước đó thì hãy chọn thuốc có chứa progestin khi cho bé bú mẹ. Hoặc có thể sử dụng bao cao su, cấy que ngừa thai hay những người không muốn uống thuốc và hay quên liều, người có kinh nguyệt đều thì có thể lựa chọn phương pháp đặt vòng.

Bác sĩ đưa ra lời khuyên cho phụ nữ đang cho con bú những loại thực phẩm để bổ sung dinh dưỡng trong giai đoạn này?

Thực đơn dinh dưỡng khi phụ nữ trong giai đoạn đang cho con bú cũng giống như lúc mang thai là cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng, thịt cá, canxi, thuốc bổ,... Để bổ sung canxi, phụ nữ có thể uống 400-500ml sữa mỗi ngày, tương đương 2 ly sữa lớn mỗi ngày. Và cần tránh những chất kích thích, chẳng hạn như bia rượu.

AloBacsi chân thành cảm ơn ThS.BS Trần Anh Tuấn đã chia sẻ những thông tin hữu ích về các phương pháp ngừa thai sau sinh. Xin hẹn gặp lại bác sĩ vào chương trình tiếp theo!