Phẫu thuật thay khớp gối cho bệnh nhân thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối là một bệnh thường gặp nhất của thoái hóa xương khớp. Đây là một loại bệnh nguy hiểm với khả năng gây tàn phế cao ở người cao tuổi cao thứ 2 trên thế giới tỷ lệ tàn tật đến 25%.

Con người vận động được chính là nhờ vào hệ vận động. Hệ vận động ở con người gồm 2 phần: phần thụ động gồm bộ xương và hệ liên kết các xương hay còn gọi là khớp xương, phần vận động gồm có hệ cơ hoạt động phụ thuộc hoàn toàn vào hệ thần kinh. Nhờ hệ vận động mà cơ thể ta có hình dạng nhất định và thể hiện được động tác của mình.

Cơ thể người có rất nhiều các khớp xương, mỗi loại có vị trí và chức năng khác nhau nhưng phức tạp nhất là khớp gối. Khớp gối có vai trò đặc biệt quan trọng giúp nâng đỡ trọng lượng cơ thể và thực hiện chức năng di chuyển. Khi khớp gối bị tổn thương vì một nguyên nhân nào đó thì chức năng của gối cũng bị hạn chế, nguyên nhân hay gặp nhất là thoái hóa khớp gối.

Thoái hóa khớp gối là tình trạng mất cân bằng sinh học và cơ học, là sự bào mòn của sụn che phủ ở đầu xương trong khớp . Ở khớp gối, đầu dưới của xương đùi và đầu trên xương chày và mặt sau của xương bánh chè được che phủ bởi sụn khớp; vận động của khớp được trượt trên bề mặt của các sụn khớp. Sụn khớp đóng vai trò như một lớp đệm, giúp che chắn, bảo vệ, giảm chấn động và tránh sự cọ xát giữa hai đầu xương khi khớp cử động. Khi sụn khớp bị tổn thương dẫn đến tình trạng cọ xát giữa xương đùi và xương chày gây đau đớn cho bệnh nhân. Trước đây để giảm đau và cải thiện chức năng vận động cho bệnh nhân thì điều trị nội khoa kết hợp với vật lý trị liệu nhưng chưa đạt được mục đích điều trị.

Với sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật, trong vài năm gần đây nước ta đã triển khai áp dụng phương pháp điều trị mới là thay khớp gối nhân tạo trong điều trị ngoại khoa ngày càng phổ biến và đạt được nhiều thành công. Đây là một trong những phương pháp điều trị liên quan đến khớp đầu gối, mà tiêu biểu là thoái hóa sụn đầu gối. Mục đích của thay khớp gối nhân tạo là thay sụn khớp đã bị hỏng và thay thế vào một khớp nhân tạo, giúp người có khớp nhân tạo hoàn toàn thích hợp và thuận lợi cho việc đi đứng sinh hoạt hằng ngày, làm giảm các cơn đau.

Tuy nhiên thay khớp là một loại phẩu thuật lớn, chi phí cao, lại tiềm ẩn nhiều rủi ro nên không cho phép thực hiện trên những bệnh nhân có bệnh lý mạn tính kèm theo như nhiễm trùng cấp tính toàn thân cũng như tại gối, bệnh nhân có rối loạn đông chảy máu, tim mạch, suy thận, tiểu đường, viêm mủ khớp, phần mềm xung quanh khớp xơ cứng. Thay khớp gối nhân tạo được chỉ định cho những trường hợp sau:

- Thoái hóa khớp gối mức độ nặng;

- Thoái hóa khớp gối không đáp ứng với điều trị nội khoa;

- Biến dạng khớp nặng , ảnh hưởng đến đi lại sinh hoạt;

- Chấn thương khớp gối nặng;

Các nguy cơ khi phẩu thuật thay khớp gối nhân tạo:

- Nhiễm trùng: có thể nhiễm trùng cấp tính xảy ra trong những ngày đầu sau mổ. Bệnh nhân có biểu hiện sốt cao, đau nhức nhiều, sưng nề và chảy dịch gối;

- Thuyên tắc mạch ở chân hoặc phổi;

- Cứng khớp gối: gối bị bó chặt, hạn chế co duỗi;

- Tổn thương thần kinh.

Mục tiêu điều trị:

- Kiểm soát phù nề, giảm đau;

- Tăng cường tầm vận động khớp;

- Tăng cường sức mạnh của cơ;

- Tập di chuyển với dụng cụ trợ giúp;

- Giúp bệnh nhân trở lại hoạt động bình thường;

Tập vận động sớm sau phẩu thuật thay khớp gối giúp rút ngắn thời gian nằm viện, tránh biến chứng thuyên tắc mạch, giúp cải thiện chức khớp gối sau mổ. Do vậy cần phải phục hồi chức năng vận động là việc làm cấp thiết và nên thực hiện càng sớm càng tốt.

Ngày thứ 1:

- Chườm đá lạnh trên vùng mổ: dùng túi ni lông đựng đá lạnh chườm lên gối mổ khoảng 15 phút/lần, ít nhất 3 lần/ngày để giảm đau và sưng nề. Nếu thấy cần thiết thì có thể làm nhiều hơn và dùng thuốc hỗ trợ.

- Tập vận động cổ chân, nhất là gập mu chân. Bệnh nhân nằm trên giường, hít thật sâu và gập mu cổ chân, giữ nguyên tư thế gập trong 5 giây sau đó thở ra và thả lỏng cổ chân, nghỉ 5 giây rồi tập lại. Liên tục khoảng 20 lần/ngày giúp tăng cường lưu thông máu tránh tình trạng tắc mạch và giảm sưng nề.

Chườm đá lạnh lên vùng mổ và tập vận động cổ chân.

- Tập nâng thẳng chân: Người bệnh nằm trên giường hít sâu đồng thời nâng thẳng chân mổ lên cách mặt giường khoảng 20cm.

Ngày thứ 2 trở đi:

- Tiếp tục tập vận động cổ chân và tập nâng thẳng chân.

Tập nâng thẳng chân

- Tập gập khớp gối tại giường tư thế nằm: gập từ từ gối càng nhiều càng tốt miễn sao bàn chân vẫn tựa trên mặt giường, giữ nguyên tư thế tối đa trong 5 giây sau đó từ từ duỗi thẳng gối ra.

- Tập gập gối có nâng đỡ tại giường tư thế ngồi: Bệnh nhân ngồi sát giường đưa 2 chân ra ngoài thành giường , dùng chân không mổ đặt dưới chân mổ từ từ gập gối đến mức không gập được nữa sẽ duỗi gối lên, mỗi động tác giữ 5 giây, lặp lại 20 lần.

Trong lúc gập gối thì dùng chân khỏe để nâng chân mổ nhưng khi duỗi gối thì không nên nâng mà tự chân mổ phải duỗi gối.

- Tập gập và duỗi không nâng đỡ: cũng như tập gối có nâng đỡ nhưng không có sự hỗ trợ của chân lành. Không nên nằm nhiều và nên kết hợp với chế độ ăn uống để tránh táo bón.

Tiếp tục tập vận động cổ chân và tập nâng thẳng chân

- Tập đứng chụi lực lên hai chân

Tập đứng chụi lực lên hai chân

- Tập ngồi trên ghế, di chuyển vào buồng tắm và nhà vệ sinh có người trợ giúp. Ghế ngồi đủ cao gấp gối 90 độ, có tay vịn, không ngồi xổm.

Tập ngồi trên ghế, di chuyển vào buồng tắm và nhà vệ sinh có người trợ giúp

Để việc hỗ trợ điều trị có hiệu quả cao và không mất nhiều thời gian ngoài vấn đề chăm sóc vết thương và dùng thuốc hỗ trơ cần phải thực hiện theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ về chế độ ăn uống, sinh hoạt cũng như kiên trì tập luyện, tránh tập và vận động quá sức, không đứng quá lâu , không gập gối quá mức, không lấy chân phẩu thuật làm chân trụ.

Theo Khoa Ngoại chấn thương

Bệnh viện Đa khoa Tỉnh Quảng Nam