1. Bệnh lý tại động mạch cảnh là những bệnh gì, nguy hiểm ra sao?

Bác sĩ Phạm Minh Ánh, cố vấn chuyên môn cao cấp Bệnh viện Đột quỵ Tim mạch Cần Thơ:

Bệnh lý động mạch cảnh là bệnh hay gặp ở người cao tuổi, đặc biệt thường xảy ra ở người cao huyết áp, rối loạn chuyển hóa lipid máu, tiểu đường, hút thuốc lá. Đây là những nguy cơ rất cao cùng với bệnh lý tim mạch nói chung.

Bệnh lý thường hay gặp là hẹp động mạch cảnh. Hẹp động mạch cảnh là do xơ vữa, gây ra tình trạng thành mạch bị dày và gây hẹp lòng mạch hoặc gây ra tình trạng thoái hóa của lớp nội mạc. Ngoài ra, nó có thể gây ra phình động mạch cảnh, nhưng ít gặp hơn hẹp động mạch cảnh.

2. Điều trị các bệnh tại động mạch cảnh hiện nay có những phương pháp nào?

Có nhiều phương pháp điều trị động mạch cảnh. Ở giai đoạn sớm, ta cần phải điều trị những yếu tố nguy cơ gây bệnh. Người hút thuốc cần bỏ thuốc lá. Các yếu tố khác như tiểu đường, huyết áp, rối loạn chuyển hóa mỡ thì cần điều chỉnh thật ổn định.

Với tình trạng hẹp nặng gây ra nguy cơ tai biến mạch máu não hoặc nhồi máu não thì chúng ta phải điều trị bằng can thiệp hoặc ngoại khoa. Phương pháp can thiệp có thể là nong rộng động mạch bị hẹp bằng cách nong bóng hoặc đặt stent.

Phương pháp mổ hở là mổ ra để phẫu tích động mạch cảnh, sau đó ta sẽ bóc sạch lớp nội mạc làm hẹp lòng mạch cảnh để thành mạch được lành lặn hơn và lòng mạch thông thoáng, trở lại bình thường.

Mỗi phương pháp sẽ có ưu và nhược điểm khác nhau.

TS.BS Phạm Minh Ánh (đeo kính, ở giữa) thực hiện phẫu thuật bắc cầu động mạch cảnh, kịp thời cứu sống bệnh nhân U60 tại Cần Thơ

3. Kỹ thuật bắc cầu động mạch cảnh là gì?

Phẫu thuật bắc cầu động mạch cảnh sẽ được tiến hành trong một số trường hợp đặc biệt, khi đoạn tổn thương mạch máu của động mạch cảnh quá dài mà chúng ta không thể can thiệp, hay bóc nội mạc không mang lại kết quả tốt thì phải mổ bắc cầu. Hoặc với những tổn thương mà phải lấy nguồn cấp máu từ các nơi khác đến, ví dụ như động mạch dưới đòn thì chúng ta có thể làm một cầu nối mới từ động mạch dưới đòn lên động mạch cảnh.

4. Các biến chứng có thể xảy ra khi phẫu thuật bắc cầu động mạch cảnh?

Can thiệp hay phẫu thuật bắc cầu động mạch cảnh có thể gây ra các biến chứng, biến chứng đáng lo ngại nhất của phẫu thuật là tắc mạch não gây ra nhồi máu não, bệnh nhân có thể nguy cơ đột quỵ sau mổ, nặng hơn, bệnh nhân có thể hôn mê. Đây là điều mà những người làm công tác điều trị động mạch cảnh lo ngại.

Các biến chứng khác có thể xảy ra là chảy máu và nhiễm trùng.

5. Kỹ thuật bắc cầu động mạch cảnh có chỉ định khi nào?

Khi có tổn thương dài ở động mạch cảnh, bóc nội mạc ở động mạch cảnh cho kết quả không tốt thì ta nên làm bắc cầu từ những nơi khác đến thay cho những đoạn bị tổn thương, ví dụ như tắc hoàn toàn động mạch cảnh chung; hoặc động mạch cảnh bị tắc không có nguồn cấp máu thì ta phải lấy từ nguồn khác, ví dụ như bắc cầu từ mạch dưới đòn lên đến động mạch cảnh. Đó là chỉ định để dùng bắc cầu.

6. Có gì khác nhau giữa phẫu thuật bắc cầu động mạch vành, động mạch chủ và động mạch cảnh?

Về nguyên tắc hoàn toàn như nhau, các động mạch khác bị tổn thương đều có thể phẫu thuật bắc cầu, ví dụ như động mạch chi dưới chứ không chỉ riêng động mạch vành, động mạch chủ, động mạch cảnh... So với bóc nội mạc nó sẽ có nguy cơ khác nhau. Tuy nhiên, đây là phương pháp chúng ta cần phải làm khi được chỉ định.

7. Sau phẫu thuật, người bệnh cần tiếp tục điều trị như thế nào?

Sau khi phẫu thuật, bệnh nhân có thể dùng thuốc chống đông máu (aspirin, plavix) và bệnh nhân uống duy trì suốt đời.

Bệnh nhân cần tuân thủ điều trị các bệnh nền, phải bỏ thuốc lá nếu có hút. Ai mắc các bệnh như huyết áp, tiểu đường ,mỡ máu thì cần điều trị ổn định.

8. Hiện ở miền Tây Nam Bộ đã có những bệnh viện nào có thể thực hiện phẫu thuật bắc cầu động mạch cảnh?

Ngoài Bệnh viện Đột quỵ Tim mạch Cần Thơ (S.I.S Cần Thơ), tôi được biết còn có các bác sĩ có kinh nghiệm điều trị đã được đi đào tạo về kỹ thuật này, đang làm việc ở Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ, Đa khoa TP Cần Thơ.