1. Virus SARS-COV-2 biến thể, có cần chế tạo lại vắc xin?

TS.BS Phạm Hùng Vân:

Biến thể SARS-COV-2 với hậu quả giúp virus lây lan nhanh hơn cũng như có thể giúp cho virus thoát được hiệu quả của vắc xin (như biến chủng 501.V2) đã khiến cho nhiều quốc gia rất lo lắng. Có nhiều quốc gia thậm chí đóng cửa đường bay từ các nước đang có các biến thể này (Anh và Nam Phi).

Thật ra thì việc lây lan nhanh hơn nhưng chưa có bằng chứng nào cho thấy các biến thể này làm cho bệnh trầm trọng hơn cũng đã giúp chúng ta yên lòng một phần. Nói yên lòng một phần vì thật ra lây lan nhanh hơn cũng có thể làm cho số người có nguy cơ mắc COVID-19 nặng (cao tuổi, béo phì, bệnh nền như tiểu đường, suy thận, tim mạch) sẽ tăng lên vì sẽ rất khó tránh được SARS-COV-2 lây qua các đối tượng này.

Như vậy thì có nguy cơ số bệnh nhân COVID-19 nặng nhập viện sẽ gia tăng làm quá tải hệ thống y tế và hậu quả là tử vong sẽ gia tăng không chỉ cho các đối tượng COVID-19 mà cả cho các đối tượng khác.

TS.BS Phạm Hùng Vân - Chủ tịch Hội Vi sinh lâm sàng TPHCM

Với nguy cơ biến thể trốn thoát được hiệu quả của vắc xin đây sẽ là nguy cơ rất tệ hại vì như chúng ta cũng biết thế giới hiện nay đã quá mệt mỏi với tình trạng phải cách ly, phải đóng của mà không biết đến bao giờ mới trở lại bình thường vì cứ vừa mở cửa trở lại thì dịch lại bùng phát. Chẳng lẽ cứ phải đóng cửa mãi, mà như vậy thì kinh tế ngày càng đi xuống, có nguy cơ sụp đổ.

Chính vì vậy mà mọi hy vọng đều đổ dồn vào vắc xin. Hiện nay tại Âu Mỹ đã có 3 vắc xin (của Pfizer, Moderna, và Oxford Astra-Zeneca) được chấp thuận vì đã qua giai đoạn thử nghiệm 3 chứng tỏ hiệu quả bảo vệ từ 90-95%. Tại Nga, Trung Quốc và Ấn Độ cũng đã có vắc xin được cho là có hiệu quả bảo vệ cao. Đã và đang có nhiều quốc gia sớm đưa vắc xin vào chủng ngừa với hy vọng giúp cho miễn dịch cộng đồng càng đạt cao sớm chừng này hay chừng đấy.

Tuy nhiên nếu biến chủng của SARS-COV-2 lại trốn thoát được kháng thể đáp ứng từ vắc xin thì niềm hy vọng của loài người trong chống đại dịch nhờ vắc xin lại phải bị sụp đổ, và như vậy thì bức tranh ảm đạm về kinh tế sẽ không thể sớm vẽ lại bình thường như trước đây.

Để đối phó lại thì các công ty nghiên cứu và sản xuất vắc xin phải làm sao luôn đuổi kịp các biến thể của SARS-COV-2 giống như tình trạng sản xuất vắc xin virus cúm hiện nay. Pfizer và Moderna đang tuyên bố là sẽ cho ra thế hệ vắc xin mới trong thời gian rất gần.

Như vậy rõ ràng là chúng ta đang làm mọi cách để đối phó với SARS-COV-2, đúng là một thiên địch muôn biến vạn hóa. Chính vì vậy mà bây giờ lại có một hy vọng mới, đó là virus SARS-COV-2 sẽ biến thể dần dần để trở thành một tác nhân như cúm mùa, nếu như vậy thì chúng ta sẽ đối phó với COVID-19 như cúm mùa và mọi chuyện sẽ trở lại bình thường như trước đây.

Hy vọng sẽ như vậy vì thiên địch SARS-COV-2 không biết sẽ biến hóa ra sao? Chỉ có một điều chưa thay đổi là virus chỉ gây bệnh nặng cho một số đối tượng có nguy cơ còn với đa số các người khác thì cũng không khác gì cúm. Ai mà biết được.

2. Xuất hiện virus SARS-CoV-2 biến thể, công tác phòng chống dịch có gì thay đổi không?

Tại Việt Nam, phải đánh giá là công tác phát hiện các ca nhiễm SARS-COV-2 và truy vết tiếp xúc và cách ly là rất chặt chẽ nên cho đến nay đã hạn chế được sư bùng phát dịch ra ngoài cộng đồng.

Hiện nay những ca mắc mới được phát hiện là chỉ từ các người nhập cảnh nước ngoài về Việt Nam chứ không có các trường hợp mắc ngoài cộng đồng.

Với SARS-COV-2 không phải là biến thể mới (như VUI 202012/01 hay 501.V2) thì rõ ràng là chúng ta đang kiểm soát rất tốt qua phát hiện, truy vết lây nhiễm (F1) và cách ly. Nhưng đối với các biến thể mới có tốc độ lây lan nhanh hơn 70% so với biến thể cũ thì nguy cơ giải pháp phát hiện và truy vết của chúng ta sẽ không đủ nhanh để ngăn được virus lây lan ra cộng đồng trước khi chúng ta kịp thời phát hiện và cách ly.

Chính vì vậy nên công tác phòng chống dịch của chúng ta chắc chắn phải thay đổi cho thích ứng. Theo tôi các thay đổi phải có là:

1. Dừng các chuyến bay từ các nước đã có biến thể mới. Tuy nhiên nếu biến biến thể này đã lây lan qua nhiều quốc gia trên thế giới rồi thì phải hủy giải pháp này thôi. Ví dụ hiện nay biến chủng G (D614G) cũng là biến chủng lây lan nhanh hơn chủng ban đầu là D, đã tràn lan khắp thế giới thì chúng ta đâu thể áp dụng giải pháp ngừng chuyến bay đến các quốc gia có biến chủng G.
2. Qui trình xét nghiệm xác định nhiễm SARS-COV-2 phải thật nhanh, có thể phải có kết quả nhanh trong vòng không quá tối đa 4 giờ kể từ khi lấy mẫu để sớm phát hiện các người nhiễm SARS-COV-2 trong cộng đồng mà sớm truy vết và sớm cách ly.
3. Phải sớm phát hiện các biến chủng mới bằng cách sớm xây dựng và triển khai các xét nghiệm real-time PCR phát hiện các biến chủng mới này để đưa vào áp dụng tại các phòng xét nghiệm khẳng định hiện nay, có như vậy mới có thể trở tay kịp trong đối phó các biến chủng mới siêu lây nhiễm này.
4. Phải khuyến khích các trung tâm sinh học phân tử hay xét nghiệm có công cụ giải trình tự thực hiện giải pháp giải trình tự tất cả các trường hợp các mẫu phát hiện mang SARS-COV-2 để cùng đóng góp với thế giới trong cuộc chiến chống lại thiên địch SARS-COV-2.

Trích giao lưu trực tuyến: Virus SARS-CoV-2 biến thể, vắc xin có tác dụng không?