Vừa qua, Bệnh viện Nhi đồng 2 tiếp nhận bé trai N.T.T (2 tuổi, ở Bến Tre) được gia đình đưa đi khám với lý do tinh hoàn ở bìu “biến mất”. Theo lời kể của người nhà thì từ sau sanh một bên bìu của bé không thấy tinh hoàn, tuy nhiên khoảng một tuổi thì tinh hoàn lúc sờ thấy lúc không ở vùng bìu. Dạo gần đây người nhà không còn sờ thấy tinh hoàn nữa.

Qua thăm khám, các bác sĩ chuyên về tiết niệu sinh dục trẻ em Bệnh viện Nhi đồng 2 không thấy tinh hoàn ở vùng bìu hay ống bẹn, siêu âm cũng không phát hiện vị trí tinh hoàn. Bé được chẩn đoán tinh hoàn ẩn không sờ thấy, rất có khả năng nằm trong ổ bụng.

Ngày 4/3/2021, êkíp phẫu thuật TS.BS Phạm Ngọc Thạch, Phó giám đốc Bệnh viện Nhi đồng 2 và Ths.BS Lê Nguyễn Yên, phó khoa Tiết niệu đã tiến hành phẫu thuật nội soi cho bé T, tìm thấy tinh hoàn nằm trong ổ bụng. Các bác sĩ đã di động tinh hoàn, giúp tinh hoàn trở nên dễ dàng được đưa xuống đúng vị trí vùng bìu mà các mạch máu cung cấp cho tinh hoàn không bị tổn thương cũng như hệ thống ống dẫn tinh.

Kỹ thuật này đòi hỏi kinh nghiệm các bác sĩ phẫu thuật, vì nếu cố gắng hạ tinh hoàn xuống, vô tình làm căng hệ thống tưới máu, sẽ làm giảm nguồn cung cấp máu, đây chính là một trong những nguyên nhân gây teo tinh hoàn về sau khi bệnh nhân lớn lên, bên cạnh đó nếu vì cố đưa xuống mà trạng thái tinh hoàn quá căng dễ dẫn đến tinh hoàn quay về vị trí xuất phát, tức là bệnh tái phát. Sau mổ tinh hoàn nằm đúng vị trí trong bìu, vết mổ sạch, bệnh nhân phục hồi tốt và xuất viện ngay ngày hôm sau.

Theo TS.BS Phạm Ngọc Thạch, trường hợp bé T. rất đặc biệt, vì người nhà đã từng có lúc sờ thấy tinh hoàn, chứng tỏ có khả năng tinh hoàn này di động, và mức độ di động khá cao, biên độ rộng, nên có lúc ở trong bìu, có lúc ở ống bẹn và thậm chí quay ngược về lỗ bẹn sâu, ổ bụng. Đối với tinh hoàn ẩn, di động, vấn đề xoắn tinh hoàn luôn là một trong những nguy cơ chực chờ cần lưu ý.

Minh họa một số vị trí tinh hoàn bị lạc

1. Tinh hoàn ẩn không được điều trị: Xoắn tinh hoàn, vô sinh và nguy cơ ung thư

Tinh hoàn ẩn nếu không điều trị sẽ dẫn đến nhiều hậu quả đáng tiếc. Một trong số đó là xoắn tinh hoàn do tinh hoàn không được cố định ở bìu như bình thường và phải cắt bỏ tinh hoàn nếu bị hoại tử.

Ngoài ra, tinh hoàn ẩn còn làm giảm khả năng sinh sản, vấn đề này gặp trong tinh hoàn ẩn 1 bên hay 2 bên. Các số liệu cho thấy chỉ 25% các trường hợp tinh hoàn ẩn 2 bên đã điều trị phẫu thuật có số lượng tinh trùng bình thường. Vì thế vô sinh là không tránh được đối với những trường hợp có tinh hoàn ẩn 2 bên mà không điều trị. Một báo cáo năm 1975 cho thấy tỷ lệ có con là 90% khi điều trị ở giữa 1-2 tuổi, 50% ở giữa 2-3 tuổi, 40% giữa 5-8 tuổi , 30% giữa 9-12 tuổi và chỉ còn 15% khi quá 15 tuổi.

Nguy hiểm hơn, nguy cơ hóa ác của một tinh hoàn ẩn cao gấp 22 đến 40 lần so với tinh hoàn bình thường nằm ở bìu. Đặc biệt nếu tinh hoàn nằm trong ổ bụng thì nguy cơ hóa càng cao hơn nữa do nhiệt độ trong ổ bụng cao hơn ở bìu, do đó sẽ làm tinh hoàn không phát triển và giảm số lượng tế bào mầm. Ngoài ra, khi bị tinh hoàn ẩn một bên thì tinh hoàn đối diện cũng có nguy cơ hóa ác đến ¼ các trường hợp.

Đối với những trường hợp tinh hoàn ẩn để muộn tới sau tuổi dậy thì thường là tinh hoàn teo nhỏ và nằm cao trong bụng, nên cắt tinh hoàn vì tinh hoàn đã mất chức năng và để ngừa nguy cơ hóa ác.

2. Làm sao để cha mẹ nhận ra trẻ bị tinh hoàn ẩn?

Ẩn tinh hoàn là bất thường bẩm sinh phổ biến nhất ở hệ sinh dục của trẻ em, xảy ra ở 30% số trẻ trai đẻ non và khoảng 3% trẻ đủ tháng. Vào thời kỳ bào thai, cùng với sự phát triển của thai nhi, tinh hoàn di chuyển từ trong ổ bụng và xuống nằm đúng vị trí trong bìu tại thời điểm ngay trước khi sinh ra. Nhưng vì một số nguyên nhân, quá trình này bị ảnh hưởng, dẫn đến tình trạng đứa trẻ đẻ ra bị ẩn tinh hoàn, hay nói chính xác hơn đó là, tinh hoàn chưa xuống bìu.

TS.BS Phạm Ngọc Thạch thông tin, ở những trẻ có tinh hoàn ẩn, khoảng 70% trường hợp tinh hoàn sẽ xuống bìu trong những tháng đầu nhưng sau 1 tuổi thì tỷ lệ tinh hoàn ẩn xuống bìu rất ít, không đáng kể. Vì thế, các chuyên gia khuyến cáo, ngay từ khi sinh ra, bố mẹ hoặc người chăm sóc em bé cần kiểm tra ngay tình trạng bìu hai bên, cũng như tổng thể toàn thân của em bé.

Đơn giản nhất là sờ bìu của bé khi đứng mà không thấy tinh hoàn của bé; khi bé nằm sờ lên vùng bẹn có thể thấy có một khối cộm nhỏ di động. Khi thấy hiện tượng trên phụ huynh nên đưa bé đến bệnh viện nhi để được bác sĩ khám lại và cần thiết bác sĩ sẽ cho siêu âm kiểm tra kích thước và vị trí tinh hoàn bị ẩn. Đặc biệt, TS.BS Phạm Ngọc Thạch nhấn mạnh, nếu trẻ có tinh hoàn ẩn đột nhiên đau thắt dữ dội vùng bẹn, sờ đau và trẻ không cho sờ; đôi khi có kèm theo nôn ói, cần nghĩ đến xoắn tinh hoàn, cần đưa đến bệnh viện ngay.