NỘI DUNG TƯ VẤN

1. Khó ngủ sau khỏi COVID-19, khắc phục thế nào?

Thưa BS, tôi 43 tuổi, là bệnh nhân COVID-19. Tôi đã âm tính 2 tuần rồi nhưng vẫn bị khó ngủ. Tôi dùng kẹo ngậm ngủ thì cũng ngủ được nhưng hễ xung quanh có động đậy gì là tôi tỉnh ngay và không ngủ lại được nữa. Tôi có cần phải dùng thuốc ngủ của Tây y chưa ạ, thưa BS? (Thu Hằng)

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca:

Tình trạng rối loạn giấc ngủ sau COVID-19 chiếm tỷ lệ khoảng 40% trong số những người đã bị nhiễm COVID-19. Những người sau khi nhiễm COVID-19 sẽ có tính cảnh giác rất cao. Khi ngủ, chỉ cần một tiếng động nhỏ thì cũng có thể làm họ tỉnh giấc và rất khó ngủ lại. Và bạn cũng đang gặp phải tình trạng như vậy. Theo đó, bạn có thể áp dụng một số biện pháp sau:

• Làm tốt vệ sinh giấc ngủ: không sử dụng điện thoại trước khi ngủ 30 phút; có thể sử dụng một ít sữa nóng uống trước khi ngủ; tìm chỗ yên tĩnh để ngủ và tắt các thiết bị ánh sáng để có giấc ngủ tốt.
• Tập các bài thư giãn trước khi vào giấc ngủ, có thể thư giãn bằng nhạc, thiền tuỳ vào sở thích.
• Trong giấc ngủ có thể sử dụng một số kỹ thuật để tạo ra giấc ngủ sâu. Ví dụ, bạn có thể áp dụng kỹ thuật 478, tức hít vào 4 nhịp, nhịn thở 7 nhịp và thở ra 8 nhịp. Kỹ thuật này có thể sẽ hỗ trợ giấc ngủ của bạn.
• Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng.

Hiện nay, có rất nhiều thuốc điều trị giấc ngủ bày bán trên thị trường. Tuy nhiên, bạn cần phải đi khám để BS đánh giá sự mất ngủ này nằm ở mức độ nào mới có thể đưa ra khuyến cáo sử dụng thuốc phù hợp. Nên tránh phụ thuộc vào thuốc ngủ vì việc này có thể khiến bạn không thể ngủ tự nhiên được nữa.

2. Người già sau khi khỏi COVID-19 dễ cáu gắt và dễ khóc, gia đình cần làm gì?

BS ơi, bà ngoại em 62 tuổi, sau khi điều trị COVID-19 về nhà thì bà dễ cáu gắt và dễ khóc. Gia đình em phải làm sao để giúp bà trở lại như xưa ạ? (Nguyễn Thuỷ Tiên)

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca:

Hiện tại, với những bất thường của bà, chúng ta có thể tạm đánh giá rằng bà đang trải qua một trạng thái stress. Cảm xúc đó có thể là dấu hiệu của lo âu, trầm cảm nên khiến bà thay đổi cảm xúc như dễ buồn, hay khóc và dễ cáu gắt.

Theo đó, gia đình cần phải đồng cảm với những điều bà đang gặp phải. Bởi những người sau khi mắc COVID-19 thường mang trong mình những tổn thương về mặt thể chất lẫn tinh thần, nên rất cần được đồng cảm.

Thường chúng ta hay mắc một lỗi là sẽ trấn an những người đã khỏi COVID-19 bằng câu nói: “Thôi cứ yên tâm đi, khỏi COVID-19 rồi là tốt rồi!”. Nhưng chúng ta không biết rằng, sâu thẳm trong tâm lý của người bà vẫn chứa đựng nhiều điều lo lắng. Theo đó, chúng ta cần phải chia sẻ với bà một cách nhẹ nhàng để tìm ra được những khó khăn về mặt tâm lý đang xảy ra với bà.

Cố gắng tạo môi trường yên tĩnh. Bởi với những người đang có dấu hiệu stress, lo âu, thì môi trường cũng là một yếu tố kích thích. Do đó, đôi khi sự ồn ào quá mức cũng có thể ảnh hưởng đến tâm lý của họ.

Bên cạnh đó, nên hướng dẫn bà tập luyện hít thở sâu. Với một người già sau khi mắc COVID-19, khả năng hồi phục ở phổi cũng có phần hạn chế hơn so với người trẻ. Tuy nhiên, nếu họ tập hít thở tốt thì sẽ có khả năng hồi phục. Bởi những vùng chưa tổn thương sẽ hồi phục để bù đắp cho những vùng đã bị tổn thương khi bị COVID-19. Hơn nữa, hô hấp vừa giúp phục hồi chức năng hô hấp, cũng vừa giải quyết những nỗi lo lắng, căng thẳng mà bà đang gặp phải.

Động viên bà tập thể dục, thể thao. Trong giới hạn của người già, người bệnh không cần phải tập những bài tập quá sức mà có thể vận động nhẹ nhàng như: nằm trên giường vận động tay chân, tham gia những công việc nhà để có thêm niềm vui…

Chú ý về vấn đề ăn uống, bữa ăn nên bảo đảm dinh dưỡng. Đặc biệt, đối với những đang gặp vấn đề về tâm lý, gia đình nên tạo không khí trong những bữa cơm để giúp họ thoải mái và dần hồi phục.

Chú ý về giấc ngủ. Nếu cần thiết, có thể sử dụng thuốc để tạo giấc ngủ thoải mái.  Với những người đang có tình trạng lo lắng, lo âu, giấc ngủ tốt sẽ giúp cải thiện một phần.

Hạn chế tiếp cận những thông tin tiêu cực, đặc biệt là thông tin về những mất mát, ảnh hưởng của COVID-19.

Nếu gia đình không giải quyết được các vấn đề trên thì nên tham vấn những nhà trị liệu tâm lý, hoặc đưa bà đến khám ở các trung tâm để đánh giá lại tình trạng của bà đang ở mức độ nào để có phương án điều trị phù hợp.

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca

3. Làm cách nào để giải thoát ra những luồng suy nghĩ tiêu cực khi ở nhà vì COVID-19?

Tôi nhận thấy mình trở nên suy nghĩ quá nhiều. Đôi lúc ở nhà giãn cách nhưng việc xảy ra trong cuộc sống cũng làm tôi nghĩ nhiều và chỉ nghĩ đến mặt tiêu cực của vấn đề, cảm thấy cuộc sống cũng trở nên nhàm chán. Tôi đã thử nấu ăn, xem phim hay nghe postcard để khiến bản thân mình vui lên nhưng cũng chỉ vài hôm thì lại đâu vào đấy. Nhiều khi tôi cũng buồn lắm nhưng có cảm giác xung quanh không ai hiểu mình để có thể tâm sự và sẻ chia. BS có cách nào giúp tôi giải thoát ra những luồng suy nghĩ tiêu cực và cuộc sống nhàm chán như thế này không ạ? (Phạm Phúc)

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca:

Những điều bạn đang gặp phải chính là hậu quả của việc giãn cách xã hội và có thể bạn đang vướng phải rối loạn tâm lý. Tuy vẫn chưa đủ các yếu tố để đánh bạn đang ở mức nào, nhưng rõ ràng đây là một dạng stress có nhiều biểu hiện trầm buồn. Điều này có thể khắc phục bằng những cách sau:

Bạn nên chia sẻ những điều này với người thân của mình. Nếu không thể chia sẻ với người thân, bạn nên tìm đến những nhà trị liệu tâm lý để được hỗ trợ.

Bạn cũng cần xác định rằng, hậu COVID-19 không dừng lại tại đây mà sẽ có những chuyển biến mới. Ví dụ, chúng ta phải thích ứng với “bình thường mới”, phải sống chung với dịch bệnh, nên cần phải có khả năng để thích ứng với điều đó.

Vì vậy, bạn cần phải chuẩn bị tâm thế cho giai đoạn mở cửa sau khi giãn cách. Đó có thể là đối diện với niềm vui để mình được làm việc, được chia sẻ với mọi người. Nhưng đó cũng có thể là nguy cơ, thách thức mới.

Ngoài ra, thay vì lo lắng, buồn rầu, bạn hãy tập thể dục, yoga hoặc thiền để xoá bớt những nỗi lo lắng kéo dài.

Nếu áp dụng những biện pháp trên mà tình trạng lo âu vẫn không được cải thiện thì bạn nên chủ động đến gặp các bác sĩ chuyên khoa để được khám, đánh giá tình trạng rối loạn của mình và hướng dẫn điều trị.

4. Nằm mơ nhiều có sao không?

BS ơi, em năm nay 23 tuổi, mấy tháng trở lại đây ngày nào em ngủ cũng mơ, mỗi lần mơ là dài như một thước phim vậy, một đêm mơ chỉ tầm 1 – 2 giấc thôi. Em cũng có tham khảo một vài bài báo trên mạng thì thấy có một vài triệu chứng là ngủ dậy mệt mỏi và đái dầm, nhưng em không có bất cứ dấu hiệu nào như vậy. Ngoài mơ nhiều ra thì em đều rất bình thường. Cho em hỏi là đây có phải là bệnh hay là dấu hiệu bệnh lý gì không ạ? (Trung Trần)

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca:

Theo BS, bạn chỉ cần chia sẻ những gì mình đang gặp phải với người thân, bạn bè vì tình trạng của bạn không quá nặng nề.

Theo những thông tin của bạn chia sẻ, BS vẫn chưa biết được bạn thường mơ về điều gì. Nhưng có thể thấy, những suy nghĩ của bạn đang bị ứ đọng, nỗi lo âu chưa được giải quyết nên đã tạo ra những giấc mơ như vậy.

Nguyên nhân của tình trạng này rất có thể là do chúng ta vẫn chưa hỗ trợ tốt cho giấc ngủ. Ví dụ, chúng ta vẫn còn sử dụng điện thoại đến khi nào mệt thì dừng lại, sau đó mới bắt đầu ngủ. Khi đó, chúng ta ngủ nhưng thực chất não vẫn hoạt động, mà não còn hoạt động thì sẽ tạo ra những giấc mơ.

Tóm lại, để cải thiện tình trạng này, bạn nên chia sẻ với người thân, bạn bè về những gì mình đang gặp. Đồng thời, nên vệ sinh giấc ngủ tốt, hạn chế sử dụng điện thoại 30 phút trước khi ngủ để dễ ngủ hơn. Bạn cũng có thể thư giãn hoặc tập các biện pháp để cho giấc ngủ sâu hơn. Bên cạnh đó, nên ăn uống đầy đủ các chất dinh dưỡng, đặc biệt là bổ sung dưỡng chất Omega 3 vì nó có thể hỗ trợ cho giấc ngủ tốt hơn.

5. Đăng ký khám online với Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca - Chủ nhiệm khoa Tâm thần, Bệnh viện Quân Y 175 như thế nào?

Một bạn đọc gọi về hotline 08983 08983 của AloBacsi hỏi như sau: Xin hỏi, tôi có thể đăng ký khám online về tâm lý với BS Ca hay không vì ở địa phương của tôi không tìm được bác sĩ tâm lý, mà hiện giờ  tôi vẫn chưa thể đến TPHCM để khám được. Xin cảm ơn BS.

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca:

BS rất sẵn sàng khám online với quý bạn đọc. Theo đó, bạn đọc có thể kết nối trực tuyến với BS để được khám, lắng nghe, cũng như thông qua những đánh giá của các bạn BS sẽ chẩn đoán tình trạng chính xác hơn. Tuy nhiên, BS cũng có nhiều công việc khác nên cũng cần phải có lịch hẹn cụ thể để cả BS và người khám được chủ động, cũng như có không gian thoải mái trong quá trình khám. Cụ thể, bạn đọc có thể gọi vào tổng đài 1900 1175, sau khi có tín hiệu, bạn bấm phím 860. Với trường hợp nào cần thiết thì BS sẽ kết nối Zalo để tiện trong công việc, cũng như liên quan đến thông tin.

6. Những điều cần lưu ý để đối phó với rối loạn tâm lý hậu COVID-19

Nhờ BS có thể gửi đến quý bạn đọc một vài lời khuyên, cũng như những lời gửi gắm của BS để quý bạn đọc có thể an toàn sống vui và sống khoẻ đi qua đại dịch này ạ?

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca:

Chúng ta sẽ phải nhìn nhận rằng, những rối loạn do COVID-19 gây nên cũng là một điều tất yếu. Tuy nhiên, chúng ta sẽ được chăm sóc, điều trị và giải quyết được những rối loạn này.

• Hãy tự nhìn nhận lại những rối loạn của mình đang ở mức độ nào.
• Áp dụng những biện pháp đơn giản tại nhà để giải quyết những vấn đề tâm lý. Đặc biệt, những bệnh nhân F0 nên áp dụng phương pháp hít thở sâu. Phương pháp này vừa giúp bệnh nhân giải quyết về mặt tâm lý, vừa giúp giải quyết các vấn đề liên quan đến chức năng hô hấp.
• Liên hệ với các BS để sớm điều tiết các rối loạn. Nếu cần thiết, BS sẽ khuyến cáo bệnh nhân đến khám và điều trị sớm để khắc phục được tình trạng.

Quan tâm đến chế độ dinh dưỡng và luyện tập thể dục, thể thao là những bài học quý báu mà chúng ta rút ra được sau đại dịch lần này. Không chỉ vậy, chúng ta còn học thêm những bài học biết ơn, sự tôn trọng, cũng như tinh thần yêu thương, sẻ chia lúc khó khăn. Từ đó, mỗi người sẽ tạo cho mình niềm tin, thói quen mới, cách sống mới để thích nghi với những gì trong tương lai có thể gặp.

Phần 1: Ứng phó sao với rối loạn tâm lý hậu COVID-19?