Thời tiết chuyển mùa: Bệnh hô hấp nào gây ho đờm ở trẻ

Hô hấp là bệnh lý khiến khoảng 1/3 số trẻ phải nhập viện trong những năm đầu đời. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hằng năm có khoảng 4-5 triệu trẻ em tử vong do những căn bệnh từ đường hô hấp, phần lớn là trẻ dưới 5 tuổi, nhất là ở những nước đang phát triển. Tại Việt Nam, bệnh về đường hô hấp chiếm 23-38% các bệnh lý ở trẻ em.

PGS.TS.BS Nguyễn Thị Diệu Thúy - Trưởng bộ môn Nhi Đại học Y Hà Nội cho biết, bệnh hô hấp có thể xảy ra ở bất kỳ thời điểm nào trong năm. Nhưng bệnh có xu hướng tăng lên vào các tháng mùa mưa khi khí hậu ẩm ướt; không khí lạnh như mùa đông xuân, đặc biệt là vào thời điểm giao mùa.

Ở miền Bắc, bệnh hô hấp tăng lên khi chuyển mùa từ thu sang đông hoặc từ xuân sang hè. Ở miền Nam, các bệnh hô hấp bùng phát vào thời điểm chuyển từ mùa khô sang mùa mưa và ngược lại. Khi đó, những triệu chứng của bệnh hô hấp như sốt, sổ mũi, hắt hơi, ho đờm, kèm theo thở khò khè, thở nhanh… gây ảnh hưởng không nhỏ tới sinh hoạt, học tập và sức khỏe tổng thể của trẻ.

Trong đó, ho đờm là một trong các triệu chứng của đường hô hấp thường gặp nhất, triệu chứng này không những chỉ khiến trẻ khó chịu, quấy khóc, bỏ ăn mà còn gây cản trở quá trình hô hấp của trẻ. Cha mẹ trẻ cũng rất hay lo lắng về vấn đề này và thường hay mang trẻ đi khám vì ho đờm.

“Nguyên nhân gây ho thường do các bệnh lý của đường hô hấp như cảm lạnh, viêm họng, viêm amidan, viêm phế quản, viêm phổi hoặc viêm tiểu phế quản. Tuy nhiên, khi quá trình viêm tiến triển, các chất xuất tiết, đờm hình thành. Phản xạ ho giúp tống đờm ra khỏi đường hô hấp. Dịch từ mũi chảy xuống họng cũng khiến trẻ ho đờm. Bên cạnh đó, trẻ ho có đờm còn liên quan đến vấn đề viêm do dị ứng, hen suyễn” - PGS.TS.BS Nguyễn Thị Diệu Thúy nói.

Chăm sóc khi trẻ bị ho đờm: Phương pháp dân gian nào có thể áp dụng?

Theo PGS.TS.BS Nguyễn Thị Diệu Thúy, khi trẻ bị ho có đờm, nhiều cha mẹ tự ý mua kháng sinh hay các loại thuốc mà chưa được bác sĩ chỉ định để cho con uống. Điều này vô cùng nguy hiểm, ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe trẻ.

Vì vậy, để giúp con nhanh phục hồi, PGS.TS.BS Nguyễn Thị Diệu Thúy nhấn mạnh, các bậc phụ huynh cần lưu ý:

- Đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ (ăn thức ăn mềm, loãng), không kiêng khem (kể cả sữa, tôm, cua)…
- Chia nhỏ cữ ăn, cữ bú vì khi bé ho nhiều dễ dẫn đến nôn ói, đau họng không muốn ăn.
- Cung cấp đủ nước là điều rất quan trọng giúp trẻ giảm ho, long đờm, tránh nguy cơ mất nước hoặc tắc đờm nặng hơn.
- Thường xuyên vệ sinh mũi bằng nước muối sinh lý, giúp thông thoáng đường thở, giúp trẻ dễ bú, dễ ngủ hơn, điều này đặc biệt hữu ích cho trẻ dưới 6 tháng tuổi.

Khi trẻ bị ho mà không kèm theo các dấu hiệu cho thấy sự nguy hiểm hay tình trạng bệnh nặng hoặc các triệu chứng đặc biệt nào khác, cha mẹ có thể sử dụng các bài thuốc dân gian phổ biến cho con như tần dày lá (húng chanh), tắc chưng đường phèn, hoa hồng bạch hấp đường phèn… đều rất có hiệu quả.

Khi trẻ ho đờm, các bậc phụ huynh nên cho uống đủ nước, chia đều các cữ uống trong ngày, không để khát mới uống (Ảnh minh họa)

“Tuy nhiên, vòng xoáy của cuộc sống hiện đại và thời điểm cuối năm khiến cha mẹ bận rộn hơn, nên không phải ai cũng có thời gian để tự thực hiện các bài thuốc. Vì thế, nhiều người lựa chọn giải pháp từ các loại thuốc ho có nguồn gốc từ thảo dược an toàn, phù hợp với độ tuổi, nhất là khi tình trạng ho làm cho trẻ bị đau rát họng, nôn ói, khó ngủ, khó ăn uống. Điều này cũng phù hợp với khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Bộ Y tế Việt Nam” - PGS.TS.BS Nguyễn Thị Diệu Thúy thấu hiểu nỗi vất vả khi chăm con nhỏ của các ông bố, bà mẹ.

Điều quan trọng là các bậc phụ huynh phải tìm hiểu và lựa chọn các sản phẩm uy tín để kiểm tra mức độ phù hợp với trẻ. Đơn cử như có rất nhiều các loại thuốc ho có thành phần là cam thảo, thường những thành phần này không được sử dụng ở trẻ nhỏ. Vì vậy, tốt nhất là xin ý kiến tư vấn từ bác sĩ hoặc dược sĩ ở các nhà thuốc, đọc kỹ những thông tin kê toa kèm theo trong hộp thuốc.

Trong xu hướng hội nhập, chúng ta đã tiếp cận được với nhiều bài thuốc cổ truyền từ các nước phương Tây. Nổi bật nhất phải kể đến thảo dược lá thường xuân, như Dược Hậu Giang dùng trong thuốc ho thảo dược Cozz Ivy với tính hiệu quả, an toàn được sử dụng rộng rãi cho trẻ em mọi lứa tuổi từ hàng ngàn năm nay.

PGS.TS.BS Nguyễn Thị Diệu Thúy cho rằng, sở dĩ, lá thường xuân được tin dùng là bởi đã có nhiều công trình nghiên cứu chứng minh tính hiệu quả và an toàn. Từ năm 1949 đến nay, có hơn 20 nghiên cứu khoa học trên quy mô lớn, được kiểm soát chặt chẽ để đánh giá hiệu quả của các thuốc chiết xuất từ loại thảo dược này.

Các nhà khoa học đã phát hiện ra, trong lá thường xuân, đặc biệt là cao khô có chứa glycoside (saponin) - một hoạt chất giúp làm giãn cơ trơn phế quản, mát niêm mạc họng, giảm đau rát, long đờm, thông mũi và làm dịu cơn ho nhanh chóng.

Cozz Ivy của Dược Hậu Giang có dẫn xuất từ lá thường xuân - loại thảo dược thường được sử dụng ở các nước phương Tây, châu Âu

“Theo Ủy ban về các sản phẩm dược thảo HMPC (ủy ban của Cơ quan Dược phẩm Châu Âu EMA), các chế phẩm từ lá thường xuân dùng để điều trị những triệu chứng như ho, đặc biệt là khi kèm theo sự tăng tiết đờm và sử dụng như liệu pháp hỗ trợ trong điều trị bệnh viêm phế quản.

Thuốc ho có nguồn gốc từ thảo dược lá thường xuân hầu như không tương kỵ gì với các loại thuốc điều trị bệnh tim, hen suyễn… Hơn nữa, không có hiện tượng cản trở hấp thu thuốc bởi sự hiện diện của thức ăn, cũng như không có tác dụng phụ nào trên đường tiêu hóa, vì vậy cha mẹ có thể cho trẻ uống trước hay sau khi ăn đều đảm bảo hiệu quả và an toàn” - PGS.TS.BS Nguyễn Thị Diệu Thúy cho biết thêm.

Phòng ngừa ho có đờm khi giao mùa: Đừng quên chuẩn bị tủ thuốc gia đình!

Cha mẹ cần nhớ, bất kỳ vấn đề nào cũng cần có giới hạn. PGS.TS.BS Nguyễn Thị Diệu Thúy nhấn mạnh, nếu trẻ sử dụng các bài thuốc dân gian trị ho hoặc thuốc ho có nguồn gốc thảo dược trong một tuần mà các triệu chứng không thuyên giảm hoặc thậm chí có chiều hướng nặng hơn như: khó thở, thở nhanh, thở co lõm lồng ngực; sốt từ 39 độ trở lên, 2-3 ngày không hạ sốt; bỏ bú, không ăn uống; ngủ li bì thì nên đưa trẻ đến bệnh viện càng sớm càng tốt, tránh biến chứng nguy hiểm xảy ra.

“Đặc biệt, với trẻ ho có đờm, các bậc phụ huynh nên theo dõi thêm diễn tiến màu sắc đờm. Trong trường hợp trẻ ho đờm bình thường thì không phải vấn đề đáng lo ngại. Nhưng nếu trẻ ho khạc đờm với màu sắc như mủ xanh, vàng, thậm chí màu rỉ sét thì đây là dấu hiệu chứng tỏ nhiều khả năng bé bị nhiễm trùng hô hấp nặng do các loại vi khuẩn sinh mủ gây ra.

Khi đó, cha mẹ cần phải đưa bé tới bệnh viện thăm khám và chẩn đoán nguyên nhân để điều trị kịp thời, nếu chủ quan bệnh sẽ diễn tiến ngày càng nặng, đưa đến nhiều biến chứng khó lường. Đặc biệt, nếu bé ho khạc đờm có lẫn máu thì nên cảnh giác với lao phổi, vì đây là một bệnh lý vẫn còn đáng lo ngại trong cộng đồng Việt Nam hiện nay” - Trưởng bộ môn Nhi Đại học Y Hà Nội khuyến cáo.

Giữ ấm cho trẻ để các bệnh hô hấp không có thời cơ “tấn công” trẻ (Ảnh minh họa)

Phòng bệnh hơn chữa bệnh, nhất là khi dịch bệnh COVID-19 vẫn còn khó lường. Cuối năm, theo dự báo rét đậm, rét hại có thể xuất hiện sớm hơn và nền nhiệt sẽ thấp hơn so với năm trước. Vì vậy, để hạn chế các tác nhân gây bệnh đường hô hấp, phụ huynh cần:

- Giữ vệ sinh sạch sẽ môi trường sống, chăn gối, đồ chơi của trẻ.
- Khi thời tiết trở lạnh cần giữ ấm bàn chân, bàn tay, ngực, cổ, đầu cho trẻ.
- Không nên cho trẻ tiếp xúc với người có biểu hiện cúm, viêm đường hô hấp và những chỗ đông người ngột ngạt, có khói thuốc lá.
- Cho trẻ uống nước ấm, tránh ăn kem, đá.
- Tăng cường dinh dưỡng với thực đơn cân đối gồm các nhóm dưỡng chất như: tinh bột, chất đạm, chất béo và rau củ quả. Bổ sung đầy đủ vitamin và khoáng chất cho trẻ.
- Đừng quên tiêm phòng vắc xin để phòng chống các loại bệnh hô hấp cho trẻ.

Đặc biệt, tủ thuốc gia đình mùa này cũng rất cần thiết, với các loại thuốc giảm đau, hạ sốt; oresol và men vi sinh; nước muối sinh lý; nhiệt kế; một số vật dung y tế như bông, băng gạc, cồn iod, nước oxy già; đặc biệt là thuốc ho thảo dược được bào chế dưới dạng siro với vị ngọt dịu, thơm dễ chịu, không gây cảm giác sợ thuốc cho trẻ.

Tham vấn chuyên môn: PGS.TS.BS Nguyễn Thị Diệu Thúy - Trưởng bộ môn Nhi Đại học Y Hà Nội