Đau đầu có thể là dấu hiệu của một cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) hay nguy cơ đột quỵ không? Để hiểu thêm vấn đề này hãy cùng lắng nghe chia sẻ của ThS.BS Hoàng Tiến Trọng Nghĩa - Trưởng khoa Nội thần kinh bệnh viện Quân y 175.

I. Điểm khác nhau giữa đột quỵ và đau đầu

Thưa bác sĩ, đột quỵ và đau đầu khác nhau ở điểm nào?

BS Hoàng Tiến Trọng Nghĩa trả lời:

Đột quỵ não là bệnh gây ra khiếm khuyết thần kinh một cách đột ngột. Đột quỵ não chia thành 2 loại chính là đột quỵ thiếu máu não và đột quỵ xuất huyết não.

Đột quỵ thiếu máu não chiếm khoảng 80% các loại đột quỵ, nguyên nhân do tắc mạch máu não gây ra các khiếm khuyết.

Dấu hiệu nhận biết đột quỵ não đó là từ FAST.

F - Face: Đột ngột bị méo miệng

A - Arm: Tay đột ngột yếu, tê nửa người

S - Speech: Đột ngột nói khó hoặc mất nói

T - Time: Ngay sau khi nhận có các triệu chứng trên cần nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất có khả năng cứu sống đột quỵ.

Sử dụng từ viết tắt FAST để giúp ghi nhớ các dấu hiệu cảnh báo đột quỵ

Đau đầu hay được phân biệt với đột quỵ nhất là đau đầu Migraine, đây là đau đầu nguyên phát gây ra do hoạt động quá mức của các hệ thống trong não bộ, ví dụ như mạch máu, thần kinh.

Triệu chứng của Migraine là người bệnh sẽ bị đau đầu lặp đi lặp lại và không đi kèm theo các triệu chứng thần kinh cục bộ hoặc thần kinh định vị khác.

Cách phân biết giữa đột quỵ và đau đầu Migraine là tính chất đột ngột và đi kèm với các triệu chứng thần kinh khu trú khác như méo miệng, khó nói, tê liệt nửa người. Còn Migraine không đi kèm các triệu chứng trên và không có yếu tố đột ngột xảy ra.

Một trong những đau đầu khiến mọi người lầm nhẫn đột quỵ là đau đầu Migraine có tiền triệu. Đau đầu Migraine có tiền triệu là một đau đầu có triệu chứng đi trước, ví dụ bệnh nhân đột ngột thấy đường ziczac hoặc ám hiệu chói sáng, xuất hiện tê ở vùng tay, chân. Tuy nhiên các triệu chứng này sẽ biến mất hoàn toàn sau khi xuất hiện và không để lại di chứng gì.

Với những bệnh nhân như vậy, khi chụp MRI sọ não thì sẽ không ghi nhận tổn thương.

II. Dấu hiệu đau đầu cảnh báo đột quỵ

Nhiều người bị đau đầu thường lo lắng không biết liệu mình có nguy cơ đột quỵ hay không. Xin BS cho biết cơn đau đầu cảnh báo nguy cơ đột quỵ có đặc điểm như thế nào ạ?

BS Hoàng Tiến Trọng Nghĩa trả lời:

Trong đau đầu nếu gặp các triệu chứng sau đây thì ngay lập tức phải tìm đến bác sĩ hoặc cơ sở y tế gần nhất:

Đầu tiên, là đau đầu đột ngột. Có thể trước đó bạn đã mắc những cơn đau đầu, tuy nhiên cường độ và tần suất mắc ở mức trung bình. Và lần này bạn xuất hiện cơn đau đầu khác hẳn với những cơn đau đầu trước hoặc xuất hiện hết sức đột ngột thì dấu hiệu này là một cảnh báo của sự bất thường ở trong sọ não, có thể là xuất huyết não hoặc nguyên nhân khác.

Thứ 2, là đau đầu thứ phát, ví dụ như bạn bị bệnh liên quan đến hệ thống suy giảm miễn dịch hoặc ung thư và triệu chứng đau đầu này xuất hiện phía sau bệnh cảnh trên, thì đây cũng là điều cần phải hết sức lưu ý.

Bởi vì nó có thể là triệu chứng của di căn hoặc triệu chứng liên quan não bộ nằm trong một bệnh cảnh hệ thống.

Đau đầu đột ngột và dữ dội, cẩn thận dấu hiệu đột quỵ

Tiếp theo đó là triệu chứng thần kinh cục bộ. Đau đầu này sẽ đi kèm với các dấu hiệu thần kinh cục bộ, ví dụ như tê/liệt nửa người hoặc đột ngột mất nói thì cần cảnh giác, vì có khả năng nó nằm trong bệnh cảnh của đột quỵ.

Thứ 4, là khởi phát, thông thường những đau đầu nguyên phát thì tuổi khởi phát rất sớm ví dụ gần 20 tuổi hoặc 22 tuổi. Nếu khởi phát đau đầu sau 50 tuổi thì bạn cần nhanh chóng tới bệnh viện khám ngay.

Thứ 5, đau đầu liên quan tới thay đổi tư thế. Khi bạn nằm cơn đau đầu sẽ khác so với khi đứng hoặc khi ngồi, tức là cường độ đau thay đổi khi thay đổi tư thế thì đây cũng là điều cần lưu ý phải đi khám để xem nguyên nhân gì gây ra tình trạng này.

III. Đặc điểm giống và khác nhau giữa đau đầu và TIA

Đau nửa đầu và cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) giống và khác nhau như thế nào ạ?

BS Hoàng Tiến Trọng Nghĩa trả lời:

Cơn thiếu máu não thoáng qua là một bệnh cảnh của đột quỵ, do vậy triệu chứng của nó cũng giống như đột quỵ, ví dụ như đột ngột méo miệng, tê nửa người, thay đổi/mất giọng nói.

Tuy nhiên những triệu chứng này xuất hiện và biến mất một cách nhanh chóng, không tồn tại dai dẳng và không kéo dài quá 24 tiếng.

Đây là đặc điểm khác nhau giữa đột quỵ thật sự và cơn thiếu máu não thoáng qua.

Nhưng cơn thiếu máu não thoáng qua cũng rất nguy hiểm, do đó khi xảy ra, bệnh nhân phải nhanh chóng tìm tới các cơ sở y tế có khả năng điều trị đột quỵ để các bác sĩ thực hiện các xét nghiệm tầm soát và nhanh chóng sử dụng thuốc giúp bệnh nhân không xuất hiện cơn thiếu máu não thoáng qua tiếp theo hoặc tiến triển thành một đột quỵ thực thụ.

Đau nửa đầu hay còn gọi đau đầu Migraine là đau đầu nguyên phát, không là triệu chứng gây ra do những thiếu hụt thần kinh, hay triệu chứng thần kinh khu trú.

Với đau đầu đi kèm các triệu chứng thần kinh cục bộ thì nó có thể là một dấu hiệu đột quỵ.

Do vậy khi phân biệt đau đầu và cơn thiếu máu não thoáng qua thì lưu ý cơn thiếu máu não thoáng qua là đột quỵ và triệu chứng giống đột quỵ. Xử trí bằng cách tới ngay cơ sở y tế có khả năng điều trị đột quỵ.

Còn đau nửa đầu mà không đi kèm dấu hiệu cảnh báo kể trên hoặc các triệu chứng thần kinh khu trú thì nó không phải đột quỵ.

IV. Đau đầu sau chấn thương sọ não có dẫn đến đột quỵ không?

Thông thường các bệnh nhân đột quỵ đều gặp triệu chứng đau đầu

Đau đầu sau chấn thương sọ não có nguy cơ dẫn đến đột quỵ không, thưa BS?

BS Hoàng Tiến Trọng Nghĩa trả lời:

Những nghiên cứu gần đây cho thấy rằng, đột quỵ thiếu máu não sẽ gặp trong 2,5% các bệnh nhân sau chấn thương sọ não. Nguyên nhân chủ yếu là do việc tổn thương các thành mạch, hình thành vi huyết khối gây tắc mạch não và dẫn đến đột quỵ thiếu máu não.

Tuy nhiên, bản thân triệu chứng đau đầu không gây ra đột quỵ, mà đột quỵ xảy ra sau chấn thương sọ não là do tổn thương thành mạch gây ra các vi huyết khối và từ đó gây đột quỵ thiếu máu não cấp.

Theo các nghiên cứu gần đây, tỷ lệ bệnh nhân bị đau đầu sau chấn thương sọ não dao động từ 15-30%, tức đâu đó khoảng 1/3 bệnh nhân sau chấn thương sọ não sẽ trải qua cơn đau đầu.

V. Cách khắc phục đau đầu sau đột quỵ

Nhiều bệnh nhân chia sẻ rằng, khi uống thuốc điều trị sau đột quỵ họ vẫn gặp tình trạng đau đầu. Vì sao lại như vậy và có biện pháp khắc phục không ạ?

BS Hoàng Tiến Trọng Nghĩa trả lời:

Đột quỵ là một nhóm bệnh bao gồm các nguyên nhân khác nhau, một trong những nguyên nhân gây đau đầu sau đột quỵ là xuất huyết dưới nhện. Ngoài ra, các đột quỵ khác như thiếu máu não hoặc nhồi máu não đều có thể gây ra đau đầu.

Nguyên nhân gây đau đầu ở những bệnh nhân sau đột quỵ thì cơ chế chưa được rõ, tuy nhiên có thể do tổn thương các cấu trúc đau, cơ quan nhạy cảm đau trong sọ não sẽ gây ra đau đầu sau đột quỵ.

Đối với đau đầu sau đột quỵ các bác sĩ sẽ phải dùng thuốc để giảm đau và cảm giác đau này có kéo dài dai dẳng không thì tùy thuộc vào từng loại đột quỵ, tùy cơ địa bệnh nhân.

Bác sĩ có thể cho bạn sử dụng thuốc để giảm đau đầu sau đột quỵ

Về cách thức để giảm đau đầu sau đột quỵ, vấn đề đặt ra ở đây là đau đầu xuất hiện sau đột quỵ là do cơ chế của đột quỵ não chứ không phải đau đầu nguyên phát. Đau đầu ở đây vẫn phải xem là dạng đau đầu thứ phát và khó để phòng ngừa được.

Muốn phòng ngừa thì phải điều trị nguyên nhân nguyên phát, tức là đột quỵ và nếu bệnh nhân trải qua cơn đau đầu sau đột quỵ thì các bác sĩ sẽ dùng thuốc để giúp bệnh nhân xoa dịu cơn đau.

VI. Cách phòng tránh nguy cơ đột quỵ ở người bị đau đầu

Với những người đã bị đau đầu, đặc biệt là đau nửa đầu, họ cần làm gì để phòng tránh nguy cơ đột quỵ, thưa BS?

BS Hoàng Tiến Trọng Nghĩa trả lời:

Một trong những đau đầu được nghiên cứu nhiều nhất hiện nay và được quan tâm nhiều là đau đầu Migraine.

Có rất nhiều nghiên cứu về yếu tố nguy cơ và mối liên quan giữa đau đầu Migraine với đột quỵ. Đến nay theo thống kê số lượng bệnh nhân bị đột quỵ hàng năm trong một nghiên cứu ở Mỹ là 800.000 người thì trong đó khoảng 400.000 là nữ. Trong 400.000 người nữ này có khoảng 2000 -3000 người bị đau đầu Migraine và chủ yếu là đau đầu migraine có tiền triệu, tức là tỷ lệ rất nhỏ khoảng 0.05%.

Mối liên quan giữa đau đầu Migraine và đột quỵ hiện tại chưa rõ ràng và nếu có thì cũng chỉ ghi nhận ở những người đau đầu Migraine có tiền triệu.

Người đau đầu Migraine có tiền triệu muốn tránh nguy cơ tiến triển thành đột quỵ bằng cách kiểm soát tốt cơn đau và phòng ngừa. Thứ hai, nếu có các yếu tố nguy cơ của đột quỵ như tăng huyết áp, thừa cân thì phải kiểm soát thật tốt vì bản thân huyết áp và bị thừa cân là các yếu tố  của đột quỵ. Nếu xảy ra trên người bệnh đau đầu Migraine mà đặc biệt là đau đầu Migraine có tiền triệu nữa thì nguy cơ tiến triển thành đột quỵ sẽ cao hơn nhóm khác.

Thứ 3, đối với phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ mà bị đau đầu Migraine có tiền triệu thì hạn chế dùng các thuốc tránh thai vì nó cũng là yếu tố nguy cơ đột quỵ. Thuốc tránh thai nếu dùng trên những bệnh nhân bị Migraine có tiền triệu thì nguy cơ xảy ra đột quỵ sẽ cao hơn rất nhiều.