1. Vì sao cần tiêm ngừa cúm mùa mỗi năm?

Cúm mùa là bệnh truyền nhiễm cấp tính chủ yếu do các chủng virus cúm A, B, C và D gây ra, với biểu hiện như cảm lạnh nhưng nặng hơn bao gồm sốt cao, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi dữ dội, sổ mũi, đau họng và ho.

Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), trung bình hàng năm các vụ dịch cúm gây bệnh cho khoảng 500-1,5 tỷ người trên thế giới, trong đó có 3-5 triệu trường hợp diễn tiến nặng và gây ra cái chết cho khoảng 250.000-500.000 người. Riêng ở Việt Nam, hàng năm ghi nhận khoảng từ 1-1,8 triệu người mắc cúm và thường có xu hướng gia tăng khi thời tiết chuyển mùa.

Bệnh cúm gây ảnh hưởng nặng nề về tuổi thọ và sức khỏe đối với người bệnh, đặc biệt với những người mắc bệnh mạn tính, người lớn tuổi.

Theo các thống kê, nếu một người khỏe mạnh mắc cúm mùa thì tỷ lệ tử vong vào khoảng 2/100.000, nhưng nếu kèm theo bệnh tim mạch thì tỷ lệ tử vong tăng gấp 50, nếu có bệnh hô hấp thì tăng thêm 100 lần. Đặc biệt, nếu một người có cả bệnh hô hấp và tim mạch thì con số này tăng lên gấp 400 lần, nghĩa là cứ trong 100.000 người thì có 800 người tử vong vì cúm mùa.

May mắn, cúm mùa đã có vắc xin phòng ngừa và ngày càng hoàn thiện, đảm bảo hiệu quả, an toàn. Theo một nghiên cứu của Đại học Harvard, tiêm vắc xin cúm có thể giảm đến 70% tần suất nhồi máu cơ tim, đột quỵ cho người bệnh. Do vậy, vắc xin cúm là giải pháp tiềm năng nhất, ít tốn kém nhất để phòng ngừa và kiểm soát cúm.

Mỗi năm, WHO sẽ đưa ra khuyến cáo cho Nam bán cầu và Bắc bán cầu để thay đổi thành phần vắc xin phù hợp với các chủng virus đang lưu hành

Sự khó khăn trong việc phòng ngừa là virus cúm có khả năng thay đổi cấu trúc di truyền không ngừng làm cơ thể không thể nhận dạng và đề kháng một cách hiệu quả. Vì thế, mỗi năm các nhà khoa học trên thế giới không ngừng cập nhật thông tin các chủng đang lưu hành và chuyển về WHO. Dựa trên dữ liệu giám sát quốc tế này, WHO sẽ dự đoán và đưa ra khuyến cáo cho 2 bán cầu để thay đổi thành phần vắc xin phù hợp với các chủng virus cúm đang lưu hành năm đó.

Điều quan trọng là nên tiêm ngừa cúm trước khi virus bắt đầu lây lan trong cộng đồng, vì phải mất khoảng 2 tuần sau khi tiêm vắc xin thì kháng thể mới được sản xuất đầy đủ và có hiệu lực bảo vệ cơ thể chống lại cúm. Ở nước ta, theo nghiên cứu dịch tễ học cúm cho thấy dịch cúm xuất hiện quanh năm, thường đạt đỉnh vào tháng 3, tháng 4, tháng 9 và tháng 10 hàng năm.

Theo khuyến cáo của Bộ Y tế, tất cả mọi người đều cần tiêm ngừa cúm mỗi năm, đặc biệt là trẻ em, người lớn trên 65 tuổi, người có bệnh mạn tính về tim phổi, thận, tiểu đường, thiếu máu hoặc suy giảm miễn dịch, phụ nữ mang thai. Đây là những nhóm người dễ bị virus cúm tấn công và nếu mắc có thể chuyến biến ác tính, gây biến chứng viêm phổi, suy hô hấp, thậm chí là tử vong nhanh chóng.

2. Vắc xin cúm thế hệ 3 là gì?

Có thể nói, vắc xin cúm là vắc xin của mọi người, mọi nhà. Nó không kén người già, trẻ em hay thời điểm tiêm ngừa, có thể tiêm bất kỳ lúc nào, miễn là mỗi năm cần nhớ tiêm nhắc lại. Hiện ở Việt Nam lưu hành 2 loại vắc xin cúm thế hệ 2 và thế hệ 3.

Trong đó, vắc xin cúm thế hệ 3 hiện chỉ dùng 2 gai HANA để kích thích tế bào bạch cầu tạo ra kháng thể, không sử dụng nguyên con virus như các thế hệ trước nên tác dụng phụ hầu như bằng 0, người tiêm ngừa không còn hội chứng giả cúm, ít bị sốt và có thể được tiêm đồng thời với các vắc xin khác.

Với thế hệ 3, vắc xin cúm được điều chỉnh hàng năm dựa vào khuyến cáo của WHO. Đồng thời, đây còn là vắc xin bất hoạt, do đó nó đã được kiểm chứng là an toàn cho phụ nữ mang thai, nhất là người có bệnh mạn tính như tim mạch, hô hấp đều có thể sử dụng mà không có khả năng gây bệnh và không gây nên biến cố bất lợi nào.

Nếu ở các thế hệ trước, vắc xin cúm khi chỉ định tiêm ngừa cho phụ nữ mang thai cần phải cân nhắc giai đoạn của thai kỳ thì hiện nay với thế hệ 3 có thể tiêm vào bất kỳ thời điểm nào, không chỉ giúp bảo vệ mẹ khỏi cúm mùa trong 9 tháng 10 ngày mà còn truyền kháng thể cho trẻ trong 6 tháng đầu đời khi chưa đủ tuổi tiêm ngừa.

Vắc xin cúm thế hệ 3 an toàn cho phụ nữ mang thai, người bệnh tim mạch, hô hấp, ít tác dụng ngoại ý hơn các thế hệ trước

Vắc xin cúm thế hệ 3 hầu như không có chống chỉ định tuyệt đối, chỉ cần lưu ý một số điểm:

- Thứ nhất, nếu đang trong tình trạng nhiễm trùng cấp tính, sốt cao thì cần giải quyết các vấn đề này trước khi tiêm ngừa.
- Thứ hai, nếu bị bị ứng với bất kỳ thành phần nào của vắc xin thì nên hoãn việc tiêm ngừa và thông báo với bác sĩ để tìm giải pháp khác để bảo vệ.

Kể cả với những người dị ứng trứng cũng không phải chống chỉ định tuyệt đối, nếu dùng vắc xin bất hoạt. Đây đều là những hướng dẫn về chủng ngừa trên thế giới của Hoa Kỳ, Canada, Úc.

Thực tế, trong quá trình vắc xin có công đoạn cấy virus cúm trên phôi trứng gà nhưng nồng độ ovalbumin rất ít, nhất là đối với vắc xin bất hoạt hầu như không có hoặc rất ít gây dị ứng. Nhưng bắt buộc cần thận trọng trong trường hợp bệnh nhân thật sự có phản ứng phản vệ với trứng như sốc hoặc khó thở sau khi ăn trứng.

Những trường hợp này tốt nhất là nên lựa chọn vắc xin bất hoạt, phải tiêm ở cơ sở y tế, và được theo dõi sát sau khi tiêm. Đồng thời, trước khi tiêm ngừa nên cung cấp cho nhân viên y tế thông tin về tình trạng dị ứng của người bệnh, kể cả dị ứng trứng.

Trong sức khỏe, “phòng bệnh hơn chữa bệnh”, chích ngừa sớm trước khi có dịch để phòng ngừa, tránh xa biến chứng. Chi phí để tiêm một mũi vắc xin thấp hơn một viên thuốc trị cúm, giá trị hơn nhiều so với việc phải nằm viện, gác lại công việc, gia đình.