Xem thường chuyển sản ruột ở dạ dày, có ngày ung thư

Quá trình sinh ung thư ở dạ dày gồm nhiều giai đoạn. Trong đó, chuyển sản ruột được coi là một bất thường làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh này lên đến 30 lần so với người bình thường.

Sáng ngày 14/7/2019, tại TPHCM, Hội Khoa học tiêu hóa TPHCM đã tổ chức chương trình đào tạo y khoa liên tục với chủ đề “Tiếp cận mới trong chẩn đoán và điều trị bệnh tiêu hóa từ thế giới đến Việt Nam”.

Chương trình tháng 7 này có nhiều điểm mới, trong đó, lần đầu tiên bệnh lý viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan được đưa ra thảo luận trong chương trình của Hội. Đồng thời, đây còn là khởi đầu thực hiện cầu truyền hình đối với ngành tiêu hóa tại 2 điểm TPHCM và Cần Thơ, thu hút sự tham dự của hàng trăm bác sĩ đến từ các tỉnh thành.

Ban chủ tọa giải đáp nhiều thắc mắc của các hội viên ở cả 2 đầu cầu TPHCM và Cần Thơ

Đừng nhầm lẫn viêm thực quản bạch cầu ái toan và trào ngược dạ dày thực quản

Trong phần báo cáo mở đầu, PGS.TS.BS Peter Katelaris - Trường Đại học Sydney cho biết, viêm thực quản bạch cầu ái toan là bệnh lý mới nổi, không được quan tâm đúng mức ở Việt Nam. Ban đầu, chứng bệnh này chỉ là một biểu hiện của trào ngược dạ dày thực quản (GERD) nhưng về sau được xác định thành một bệnh thực thể riêng biệt, xuất hiện ở cả người lớn và trẻ em, nam thường gặp hơn nữ.

Các triệu chứng của viêm thực quản bạch cầu ái toan tương tự trào ngược dạ dày thực quản nhưng về mặt cơ chế bệnh sinh hoàn toàn khác nhau.

Tiêu chuẩn đặc trưng để chẩn đoán bệnh này bao gồm, thứ nhất là rối loạn chức năng thực quản như khó nuốt mạn tính không liên tục, cảm giác có cục chèn ở ngực theo định kỳ, đau ngực kèm theo dấu hiệu trào ngược không điển hình, thứ 2 là có ít nhất 15 bạch cầu ái toan ở niêm mạc thực quản trên mỗi vi trường khuếch đại.

Việc điều trị hiện nay chủ yếu là PPI và corticoid tại chỗ, thay đổi chế độ ăn uống và nong thực quản. Rất nhiều thuốc đang được thử nghiệm nhưng chưa được đưa vào sử dụng.

PGS. Peter Katelaris nhấn mạnh, dù hiện nay Việt Nam chưa có báo cáo cụ thể ca lâm sàng, tuy nhiên việc nhìn nhận và trang bị kiến thức về bệnh lý sẽ mang lại lợi ích cho người bệnh, tránh những bỏ sót không đáng có.

Bên cạnh đó, ông không quên nhắc đến những vấn đề “thời sự” trong điều trị trào ngược dạ dày thực quản liên quan đến việc sử dụng PPI dài ngày và tác dụng phụ của thuốc.

PGS.TS.BS Peter Katelaris - Trường Đại học Sydney chia sẻ tại hội thảo

Đầu tiên là việc lạm dụng quá mức. PPI đã tạo nên cuộc cách mạng trong việc điều trị các bệnh liên quan đến acid. Những bằng chứng vững chắc đã chứng minh hiệu quả điều trị và sự an toàn của PPI. Thật không may, điều này cũng dẫn đến việc lạm dụng quá mức và sử dụng thuốc không phù hợp. Hơn 1/3 toa PPI kê không đúng mục đích. Khi được sử dụng phù hợp, lợi ích tổng thể vượt trội đáng kể so với nguy cơ tiềm ẩn ở hầu hết bệnh nhân.

Thứ hai, đối với việc sử dụng lâu dài, người bệnh thường quan tâm đến các tác dụng phụ, từ nhẹ như đau đầu, đến hiếm gặp và nghiêm trọng như viêm thận kẽ hay loãng xương, biến cố tim mạch, bệnh thận, suy giảm trí nhớ… “Tuy nhiên, điều quan trọng cần chú ý là hầu hết các nghiên cứu được công bố đều có tính chất khách quan và không nhất thiết phải gợi ý mối quan hệ nhân quả” - PGS cho biết.

Thứ 3 là thất bại trong điều trị GERD với PPI. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tính trạng này, trong đó không tuân thủ liệu trình điều trị chiếm vai trò chính, liên quan đến cân nặng và chế độ ăn uống hoặc với trào ngược acid yếu thường sẽ không đáp ứng nhiều với PPI. Ngoài ra, có thể là một bệnh lý khác có triệu chứng tương tự nhưng không phải GERD, thường nhầm lẫn với viêm thực quản bạch cầu ái toan, ung thư biểu mô, tim mạch, co thắt thực quản…

Chuyển sản ruột là bước quan trọng trong tiến trình xuất hiện ung thư dạ dày

Mối liên quan giữa chuyển sản ruột dạ dày và ung thư là chủ đề xuyên suốt của các báo cáo viên, chiếm phần lớn thời lượng diễn ra chương trình.

Theo TS.BS Lê Minh Huy - Bộ môn giải phẫu bệnh Đại học Y Dược TPHCM, việc xuất hiện chuyển sản ruột là một bước quan trọng trong tiến trình xuất hiện ung thư dạ dày. Đây là loại ung thư đứng thứ 2 ở nam và thứ 3 ở nữ tại Việt Nam. Hiện đã có những chứng minh cho thấy mối liên quan rõ ràng giữa ung thư dạ dày và nhiễm HP.

Viêm dạ dày do HP chuyển thành ung thư qua tổn thương viêm mạn kéo dài, dẫn đến viêm teo, chuyển sản ruột, tiến trình tiếp theo là nghịch sản, ung thư biểu mô.

Tỷ lệ chuyển sản ruột ở bệnh nhân viêm dạ dày theo các nghiên cứu trong nước từ 17-32,6%. Chuyển sản ruột ở dạ dày là “môi trường” cho ung thư dạ dày phát triển với nguy cơ cao gấp 5 -30 lần so với người không có chuyển sản ruột.

Nội soi là một trong những phương tiện chẩn đoán hiện đại giúp kịp thời phát hiện chuyển sản ruột. Việt Nam có lợi thế hơn các nước khác ở chỗ, chi phí nội soi rẻ, nhiều người được chỉ định, dễ thuyết phục thực hiện.

Buổi hội thảo thu hút hàng trăm bác sĩ đến từ các tỉnh thành

Tuy nhiên, với phương pháp nội soi dạ dày thông thường, dựa trên các dấu hiệu mảng trắng, dát trắng trên niêm mạc lại ít có giá trị chẩn đoán, mà thường đòi hòi các kỹ thuật tiên tiến hơn như nội soi can thiệp nhuộm màu, nội soi dải tần hẹp NBI…

Vấn đề lo ngại là nguồn nhân lực, cơ sở vật chất không đồng đều giữa các tuyến bệnh viện. Do đó, PGS.TS.BS Quách Trọng Đức - Tổng thư ký Hội Khoa học Tiêu hóa TPHCM đưa ra nhiều giải pháp khác nhau để các đồng nghiệp tham khảo. Giả sử nếu cơ sở y tế đáp ứng đủ điều kiện thì việc đầu tiên có thể chẩn đoán bằng ánh sáng trắng (nội soi thông thường), nếu phát hiện tổn thương nghi ngờ thì “thăng hạng” lên máy nội soi nhuộm màu phóng đại.

Nếu chưa đáp ứng điều kiện, vẫn phải dựa trên ánh sáng trắng, đánh giá teo niêm mạc nội soi sẽ có khả năng giúp ích cho các bác sĩ, sau đó đưa ra lời khuyên cho bệnh nhân chuyển đến tuyến cao hơn để tiếp tục được kiểm tra, đánh giá và theo dõi.

Hơn nữa, nội soi bằng kỹ thuật hiện đại tương đối khó ứng dụng rộng rãi, vì thế tốt nhất là nên nội soi chọn lọc trên bệnh nhân có teo niêm mạc vừa và nặng, nội soi sinh thiết kết hợp với bản đồ định dạng.

“Như vậy, với mỗi vùng có nguồn lực, điều kiện khác nhau chúng ta vẫn có thể làm gì đó để giúp ích cho người bệnh” - PGS Đức bày tỏ.

Việc quyết định theo dõi và thời gian theo dõi còn tùy thuộc vào độ lan rộng teo niêm mạc trên nội soi, tysp (chuyển sản ruột không hoàn toàn dẫn đến nguy cơ mắc ung thư cao hơn), tiền căn ung thư dạ dày của gia đình, tình trạng HP…

PGS Đức nhấn mạnh trước khi kết thúc hội thảo, chuyển sản ruột là tình trạng thường gặp, không hồi phục hoàn toàn sau tiệt trừ HP, nguy cơ ung thư giảm nhưng vẫn còn hiện diện.

Theo Phương Nguyên - Ongbachau.vn