Vĩnh biệt nhà sáng chế vắc-xin vĩ đại
Trong thời đại bệnh tim mạch, ung thư, tiểu đường… bùng nổ, phòng ngừa bệnh nhiễm trùng ít được chú ý. Vì thế cái chết của BS Adel Mahmoud không được biết nhiều, dù tỷ phủ Bill Gates gọi ông là “một trong những người sáng chế vắc-xin vĩ đại nhất”.
Tại Ai Cập, những ngày này tên tuổi của BS Adel Mahmoud không nổi tiếng bằng tiền đạo Mohamed Salah, và việc ông qua đời cũng không xôn xao bằng thất bại của đội bóng nước nhà tại vòng chung kết World Cup 2018. Cũng phải, vì BS Mahmoud dấn thân vào lĩnh vực dự phòng bệnh nhiễm trùng, chuyện chẳng mấy người theo đuổi.
Chọn lựa từ một bi kịch
Adel Mahmoud sinh ngày 24/8/1941 tại Cairo, là con cả của gia đình có ba anh em. Cha ông, Abdelfattah Mahmoud, kỹ sư nông nghiệp; còn mẹ ông, Fathia Osman, làm nội trợ, dù bà rất thích y khoa và từng được khoa Y đại học Cairo tiếp nhận vào học. Thế nhưng anh trai của Fathia, cũng là một sinh viên y khoa, lại không đồng ý cho em mình theo đuổi ước mơ, vì cho rằng phụ nữ… không nên làm bác sĩ.
Nối chí của mẹ, học xong trung học, Mahmoud nghiên cứu y khoa ở đại học Cairo và tốt nghiệp vào năm 1963. Năm năm sau, ông đến nước Anh học tiếp và lấy bằng tiến sĩ vào năm 1971 của trường Vệ sinh và y học nhiệt đới London, một trong những trung tâm nghiên cứu bệnh truyền nhiễm hàng đầu thế giới. Ông tìm hiểu các bệnh gây ra bởi ký sinh trùng và vai trò của một dạng hồng cầu, trong nỗ lực bảo vệ cơ thể chống bệnh.
Năm 1973, ông chuyển đến Mỹ sống để làm nghiên cứu sinh hậu tiến sĩ ở đại học Case Western Reserve.Tại đây, ông được bổ nhiệm làm trưởng khoa Y học địa lý, rồi trưởng khoa Y từ năm 1987 – 1998. Năm 1998, ông chia tay công việc giảng dạy và nghiên cứu học thuật để chuyển về tập đoàn dược phẩm Merck, làm chủ tịch bộ phận vắc-xin.
Người ở tuyến đầu bảo vệ giá trị vắc-xin
Cho đến nay, bất chấp những tiến bộ vượt bậc y học, tiêu chảy vẫn là một trong những căn bệnh nhi khoa nguy hiểm nhất. Ước tính của tổ chức Y tế thế giới (WHO) vào năm 2017 cho thấy mỗi năm tiêu chảy cướp đi sinh mạng 525.000 trẻ, và là nguyên nhân thứ nhì khiến trẻ dưới năm tuổi tử vong nhiều nhất.
Năm 1998, hãng dược phẩm Wyeth cho ra mắt vắc-xin RotaShield, mà qua nghiên cứu nó cho thấy ngừa được 80-100% trường hợp tiêu chảy do rotavirus. Nhưng chỉ một năm sau đó, nhà sản xuất phải rút sản phẩm khỏi thị trường, vì thấy nó làm tăng nguy cơ lồng ruột ở trẻ chích ngừa.
Vậy là thế giới quay trở lại vạch xuất phát của cuộc đua tìm kiếm vắc-xin ngừa tiêu chảy do rotavirus. Merck là một trong những hãng dược phẩm tham gia cuộc đua đó. Năm 2005, Merck chế tạo thành công vắc-xin, và tháng 2/2006 cơ quan Quản lý thực phẩm và thuốc men (FDA) Hoa Kỳ cho phép sản phẩm có tên RotaTeq lưu hành trên thị trường.
Trong thực tế, cha đẻ của RotaTeq là Paul Offit, Fred Clark và Stanley Plotkin, nhưng chỉ huy nghiên cứu và sản xuất lại là BS Adel Mahmoud. Ông cũng có công lớn trong việc đưa sản phẩm ra toàn cầu, chiến thắng sự gièm pha và nghi ngờ của những đối thủ cạnh tranh.
Chuyện cũng tương tự đối với vắc-xin ngừa HPV (human papillomavirus), tác nhân gây ung thư cổ tử cung, hậu môn, bộ phận sinh dục và họng. Giờ đây, hai cái tên vắc-xin ngừa HPV Gardasil (Merck) và Cervarix (GlaxoSmithKline) quá quen thuộc với nhiều phụ nữ.Nhưng vào năm 2006, khi Gardasil được FDA cho phép sử dụng, nó phải đối mặt với bao nhiêu định kiến khắt khe.
Nhưng sau hơn mười năm sử dụng trên khắp thế giới, vắc-xin ngừa HPV đã cứu mạng hàng trăm ngàn người, vì chúng có thể phòng ngừa 70% trường hợp ung thư cổ tử cung, 80% ung thư hậu môn, 60% ung thư âm đạo… Tháng qua, trong thông điệp kêu gọi loại trừ ung thư cổ tử cung trên toàn cầu, WHO nhận định vắc-xin ngừa HPV là “phát minh thật sự kỳ diệu” và đề nghị mọi trẻ gái phải chích vắc-xin này. Để có được thành quả đó, một trong những công đầu thuộc về BS Mahmoud.Nhờ thế bao nhiêu người dân ở các nước nghèo đã thừa hưởng thành quả này.
Khi hay tin BS Adel Mahmoud qua đời, tỷ phú Bill Gates, người gắn bó chặt chẽ với công cuộc chống lại bệnh nhiễm trùng, đã chia buồn trên Twitter: “Thế giới đã mất đi một trong những người sáng chế vắc-xin vĩ đại nhất của thời đại chúng ta”.
Năm 2006, BS Adel Mahmoud chuyển về đại học Princeton giảng dạy và
nghiên cứu sức khoẻ toàn cầu. Ông cũng làm cố vấn khoa học cho WHO, viện
sức khoẻ quốc gia Hoa Kỳ, CDC, quỹ Rockefeller và nhiều tổ chức danh
giá. Ông còn tham gia ban điều hành GAVI (Liên minh vắc-xin và tiêm chủng toàn cầu), Sáng kiến vắc-xin AIDS, viện Vắc-xin quốc tế… |
Theo Châu Giang - Thế giới Tiếp thị
Bài viết có hữu ích với bạn?
Có thể bạn quan tâm
Đăng ký nhận bản tin sức khoẻ
Để chủ động bảo vệ bản thân và gia đình
Đăng ký nhận bản tin sức khoẻ để chủ động bảo vệ bản thân và gia đình