Ngày được giấy phép chính thức thành lập Viện Y Sinh Việt Nam - Hoa Kỳ, TS Phan Minh Liêm chia sẻ những cảm xúc về khát khao, tâm huyết :

Bạn đọc AloBacsi và người dân cả nước hết sức mong chờ những hợp tác tốt đẹp giúp phát hiện sớm và hỗ trợ điều trị bệnh nhân ung thư của TS Phan Minh Liêm, một chuyên gia có tâm của Viện ung thư MD Anderson - mà mọi người rất yêu quý.

Dự kiến, ngày 2/7, TS Phan Minh Liêm sẽ tổ chức hội thảo về ung thư tại Nha Trang và ra mắt Viện Y sinh Việt Nam - Hoa Kỳ.

Xin ông vài lời giới thiệu về Viện sắp khai trương?

Viện y sinh học Việt Nam - Hoa Kỳ được thành lập tại Nha Trang. Đây là trụ sở chính. Sau đó, chúng tôi sẽ mở rộng ra những phân viện ở Hà Nội và TPHCM. Mục tiêu của Viện là hỗ trợ người dân Việt Nam và Đông Á có điều kiện tiếp cận những công nghệ điều trị mới của Hoa Kỳ. Đặc biệt là các trung tâm ung thư hàng đầu của Hoa Kỳ, hỗ trợ tốt hơn cho việc điều trị chuẩn xác cũng như tầm soát sớm di truyền ung thư.

Địa chỉ, quy mô hoạt động và hình thức hoạt động như thế nào thưa ông?

Trụ sở ban đầu của Viện y sinh học Việt Nam - Hoa Kỳ sẽ đặt tại số 10 Thái Nguyên, TP Nha Trang, tỉnh Khánh Hoà.

Về quy mô hoạt động ban đầu, Viện sẽ có chức năng hỗ trợ thông tin, tư vấn cũng như lấy mẫu của bệnh nhân và tất cả các công nghệ, kỹ thuật sẽ được thực hiện bởi các chuyên gia tại Trung tâm Ung thư MD Anderson, các phòng xét nghiệm uy tín của Hoa Kỳ, các bác sĩ thuộc Hiệp hội Giải phẫu bệnh học của Hoa Kỳ và Hiệp hội Di truyền học Y khoa của Hoa Kỳ.

Về hình thức hoạt động, trong giai đoạn đầu đang đào tạo các chuyên gia tại Việt Nam thì Viện sẽ gửi mẫu sang Hoa Kỳ, sau đó các đồng nghiệp sẽ phân tích, giải mã và gửi tất cả các báo cáo về xét nghiệm gen giúp phát hiện đột biến và phương pháp tối ưu trong điều trị.

Thứ 2 là để tầm soát di truyền cho bệnh nhân, thân nhân bệnh nhân có nguy cơ ung thư hoặc những người khoẻ mạnh muốn được tầm soát thì đều có thể gửi mẫu cho Viện, Viện sẽ chuyển sang Hoa Kỳ để thực hiện các xét nghiệm. Tuy nhiên, sau này, chúng tôi sẽ nội địa hoá những công nghệ, trong quá trình đào tạo chuyên gia cũng như chuyển giao công nghệ thì Việt Nam sẽ từng bước làm chủ những công nghệ này. Đây là giai đoạn 2 của dự án.


Là người con của Việt Nam, được sinh ra tại vùng đất Khánh Hoà, chắc hẳn ông có rất nhiều tình cảm với quê hương. Đây có phải là lý do ông chọn Khánh Hoà làm nơi đặt trụ sợ chính của Viện. Ông có thể chia sẻ thêm về giai đoạn thuyết phục để đưa Viện y sinh học Việt Nam - Hoa Kỳ đến với người dân Việt Nam?

Sau 1 thời gian tìm hiểu thì tôi nhận thấy đây là mô hình phù hợp nhất để từng bước đóng góp cho quê hương. Chúng tôi luôn sẵn sàng hợp tác với các bệnh viện cũng như các cơ sở y tế trong và ngoài nước. Hiện tại chúng tôi nghĩ rằng, trong tầm tay thì đây là con đường chúng tôi sẽ đi và khởi đầu, tuy chậm mà chắc.

Chính vì tình cảm với quê hương nên tôi muốn cung cấp những thông tin cũng như công nghệ mới nhất để giúp đỡ cho người bệnh ung thư tại Việt Nam.

Chúng tôi chọn Nha Trang để đặt “tổng hành dinh” vì đây là địa điểm rất phù hợp về môi trường, khí hậu cho người bệnh ung thư. Hơn nữa, Nha Trang lại có vị trí nằm giữa khu vực Nam Trung Bộ, thuận tiện cho việc đi lại.

Sau đó, chúng tôi sẽ cố gắng tiến đến mở rộng ra các chi nhánh tại các thành phố ở Việt Nam để phục vụ tốt hơn cho người dân mình. Xa hơn nữa thì có thể sẽ mở rộng thêm ở một số nước khác trong khu vực Châu Á.

Dự kiến Viện sẽ nhận làm các xét nghiệm, điều trị như thế nào?

Trong tương lai gần chúng tôi sẽ có 2 nhóm giải mã gen:

Thứ nhất là xét nghiệm giải mã phục vụ tối ưu hoá việc điều trị, bao gồm các xét nghiệm: 315 gen dành cho các loại khối u đặc, 415 gen đột biến để tìm những thuốc tối ưu nhất cho điều trị các bệnh lý về ung thư máu, ung thư bạch cầu và Sarcoma.

Về hướng điều trị tối ưu hoá, những xét nghiệm 315 gen dành cho khối u rắn hoặc 415 gen dành cho những bệnh tổn thương liên quan đến bệnh lý mạch máu bạch cầu hoặc sarcoma sẽ bao gồm: đột biến gen, loại thuốc tối ưu nhất mà bệnh nhân có thể sử dụng và những thông tin về thử nghiệm lâm sàng để bệnh nhân có thể tham gia mỗi khi cần thiết. Những thông tin này rất quý giá bởi nó sẽ giúp bác sĩ hiểu rõ hơn về đặc điểm phân tử của tế bào ung thư, nguy cơ tái phát, mức độ ác tính, mức độ di căn cũng như điểm yếu của tế bào ung thư để từ đó có hướng điều trị tốt nhất cho bệnh nhân. Thậm chí chúng ta còn dự đoán được phương pháp nào sẽ tối ưu nhất cho bệnh nhân trước khi tiến hành điều trị.

Thứ 2 là đối với các xét nghiệm tầm soát thì Viện có xét nghiệm tầm soát 20.000 gen, tầm soát toàn bộ bộ gen và cũng như tầm soát những bệnh di truyền khác. Đối với tầm soát thì rất đơn giản, chỉ cần lấy mẫu nước bọt của người bệnh thì có thể biết được bản đồ gen và có thông tin quý giá về những nguy cơ tiềm ẩn của đột biến di truyền làm tăng nguy cơ ung thư hoặc bệnh lý di truyền khác như Alzheimer, Parkinson, tự kỷ, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, rối loạn lưỡng cực hoặc những bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hoá năng lượng khác. Tất cả những thông tin đó đều có thể phát hiện qua xét nghiệm di truyền toàn diện như vậy.

Đó là một bước tiến mà tôi nghĩ sẽ thay đổi và nâng cao chất lượng điều trị ung thư của Việt Nam và khu vực châu Á.

Thưa ông, Viện sẽ nhận được sự hỗ trợ như thế nào từ các trung tâm nghiên cứu ung thư các nước? Hợp tác của Viện và các đối tác nước ngoài ra sao?

Hiện nay trong Viện đã nhận được sự hỗ trợ của các chuyên gia đến từ MD Anderson Cancer Center - Trung tâm ung thư số 1 Hoa Kỳ. Ngoài ra, chúng tôi còn hợp tác với một số phòng xét nghiệm khác của Hoa Kỳ và đặc biệt là Hiệp hội giải phẫu bệnh học Hoa Kỳ và Hiệp hội Di truyền học y khoa Hoa Kỳ. Tất cả những bác sĩ hợp tác với chúng tôi đều là những thành viên của các hiệp hội nói trên. Và tất cả các xét ngiệm đều được chứng nhận bởi các bác sĩ chuyên khoa của Hoa Kỳ.

Ngoài ra, Viện còn sử dụng những công nghệ hiện đại giải mã di truyền thế hệ mới,  hỗ trợ rất nhiều cho người dân trong việc tầm soát sớm ung thư cũng như tối ưu hoá việc điều trị nếu chẳng may chúng ta mắc phải căn bệnh này.

Thế mạnh của Viện là gì và sẽ hỗ trợ bệnh nhân ung thư như thế nào?

Sự kết hợp phương pháp xét nghiệm gen giải mã di truyền thế hệ mới, trí tuệ nhân tạo trong việc phân tích các kết quả, sự kiểm định cũng như chứng nhận của các chuyên gia về di truyền học, chuyên gia ung thư của Hoa Kỳ thì mang lại thế mạnh là giúp cho bệnh nhân xác định được phải làm gì đối với căn bệnh của mình. Nghĩa là thuốc nào sẽ là thuốc hiệu quả nhất, chiến lược điều trị sẽ bắt đầu bằng thuốc gì và khi nào cần đổi thuốc để kiểm soát bệnh hiệu quả hơn.

Đa phần hiện nay chúng ta đang điều trị theo kiểu ứng đoán, nghĩa là vừa điều trị  vừa theo dõi xem thuốc này có tác dụng hay không. Còn phương pháp điều trị bằng công nghệ giải mã gen thế hệ mới sẽ giúp định hình được ngay từ trước khi điều trị là  phương pháp nào sẽ tốt nhất cho người bệnh. Qua đó, các chuyên gia có thể theo dõi được sự thay đổi tế bào ung thư theo thời gian để nếu cần thiết thì thay đổi và tối ưu hoá được chiến lược điều trị cho phù hợp chứ không để tế bào ung thư vượt qua khỏi sự kiểm soát của thuốc.

Điều này rất quan trọng, đặc biệt là đối với những bệnh nhân ung thư ở giai đoạn 1 mà kháng với các loại thuốc hoặc phác đồ chuẩn thông thường. Đây sẽ là hy vọng lớn vì chúng ta sẽ phát hiện được những loại thuốc mới mà bác sĩ có thể không nghĩ đến.

Với phương pháp xét nghiệm gen này sẽ giúp bác sĩ hiểu được ở phức độ phân tử là tế bào ung thư hoạt động thế nào, mạnh hay yếu, thuốc gì sẽ đánh trúng đích để "giết" tế bào ung thư hiệu quả nhất.

Đôi lời về tâm huyết của ông về Viện và những dự kiến phát triển trong tương lai?

Ở giai đoạn 1, chúng tôi sẽ giới thiệu những công nghệ giải mã gen thế hệ mới đến cho tất cả các bệnh viện, bệnh nhân có nhu cầu tại Việt Nam và châu Á.

Giai đoạn 2, nếu điều kiện cho phép thì chúng tôi sẽ xây dựng thành một bệnh viện ung thư quốc tế với đầy đủ các chuyên ngành, chuyên khoa với sự hỗ trợ của các đồng nghiệp đến từ MD Anderson, các bệnh viện ung thư khác của Hoa Kỳ và trên thế giới. Chúng tôi sẽ cố gắng xây dựng quy trình chuẩn quốc tế và đội ngũ y bác sĩ có kinh nghiệm, được huấn luyện, trau đồi kỹ năng thường xuyên cùng với các công nghệ tiên tiến của các nước trên thế giới.

Tôi hy vọng rằng với cách làm đó, chúng ta sẽ nâng cao được chất lượng điều trị cho người dân.

"Vạn sự khởi đầu nan", mong ông có thể chia sẻ về những khó khăn phải trải qua khi thành lập Viện?

Thật sự có rất nhiều khó khăn.

Điều đầu tiên tôi cảm thấy khó khăn nhất là việc tìm kiếm nguồn nhân lực và cộng sự có đủ tất cả yếu tố cần thiết: năng lực, phẩm chất để trở thành chuyên gia đầu ngành, uy tín trong lĩnh vực này. Bởi thực sự đây là ngành giao thoa của rất nhiều công nghệ khác nhau như: sinh học phân tử, giải mã gen cũng như về di truyền học, trí tuệ nhân tạo, ung thư... đòi hỏi tất cả các chuyên gia cần có kiến thức am tường trong rất nhiều lĩnh vực.

Hơn nữa, hiện nay có rất nhiều ngành chưa được đào tạo như di truyền học ở mức độ phân tử, chuyên gia về trí tuệ nhân tạo cũng rất ít nên việc đào tạo sẽ mất rất nhiều thời gian. Tuy nhiên, tôi nghĩ đó là gốc của rất nhiều thành công. Chúng ta cần có nguồn nhân lực có tâm, có tầm và có tài. Vì thế, chúng tôi đang cố gắng mời các cộng sự, đồng nghiệp trong và ngoài nước cùng tham gia.

Khó khăn thứ 2 là việc cung cấp sản phẩm với giá thành hợp lý. Đây cũng là điều mà chúng tôi rất trăn trở. Bởi những công nghệ đó rất hay nhưng chi phí hiện nay thì theo tôi không phải ai ở đất nước mình cũng có thể thực hiện được.

Sắp tới, chúng tôi sẽ có chiến lược và bước đi phù hợp để nội địa hoá những công nghệ và đào tạo các chuyên gia nắm vững công nghệ để chúng ta có thể tự lực làm đủ tất cả những xét nghiệm gen hiện đại. Tôi nghĩ thông qua các đó, chúng ta sẽ giảm được giá thành để phục vụ được thêm cho nhiều bệnh nhân.

Nếu có thể nhờ ông giới thiệu các dịch vụ cụ thể và chi phí dự kiến?

Hiện nay, Viện đang trong quá trình hoàn thiện bảng giá thực hiện các xét nghiệm, dịch vụ nên chưa cung cấp cụ thể cho bạn đọc.

Tuy nhiên, theo tôi biết hiện nay ở Nhật Bản, một xét nghiệm 215 gen thì giá khảng 8.000 USD, Mỹ khoảng 315 gen thì chi phí sẽ tuỳ thuộc vào thời gian mà bác sĩ cần phân tích và xử lý mẫu, độ phức tạp của xét nghiệm gen, thông thường sẽ dao động từ 7.000 USD - 12.000 USD. Đây là mức phí phục vụ cho việc điều trị.

Đối với việc tầm soát thì có 2 nhóm xét nghiệm gen chính. Thứ nhất là xét nghiệm 20.000 gen, đặc biệt tập trung vào phần mã hoá protein (những phần chứa thông tin quan trọng) của xét nghiệm gen với lợi thế là thời gian nhanh hơn và chi phí rẻ hơn so với loại xét nghiệm toàn bộ bộ gen. Chi phí tại Mỹ khoảng 7.000 USD, trong thời gian sắp tới có thể sẽ giảm chi phí. Xét nghiệm toàn bộ bộ gen là xét nghiệm cao cấp, có thể dao động trong khoảng từ 12.000 - 16.000 USD tuỳ vào mức độ phức tạp của phân tích.

Tất nhiên vẫn có những xét nghiệm cao cấp hơn, nghĩa là những xét nghiệm đòi hỏi mức độ, độ phủ sóng, lặp lại nhiều lần để đảm bảo tính chính xác thì số lần giải mã càng nhiều giá càng cao. Thậm chí, tôi còn biết một số trường hợp có thể lên đến 50.000 - 100.000 USD cho giải mã gen.

Chẳng hạn như ông Steve Jobs trước đây giải mã bộ gen khối u tuỷ thì chi phí khoảng trên 100.000 USD. Đây là chi phí liên quan đến giải mã gen cũng như một số phân tích ban đầu nhưng chi phí lớn nhất vẫn là trả công cho bác sĩ, chẳng hạn như các chuyên gia đầu ngành tại Hoa Kỳ thì mức lương rất cao. Đây cũng là cách để các chuyên gia người Việt có thể đạt được những kinh nghiệm tương tự mà chi phí phù hợp hơn. Từ đó mới có thể giảm được giá thành.

Xin cảm ơn ông. Kính chúc Viện y sinh Việt Nam - Hoa Kỳ thành công tốt đẹp!