TS.BS Nguyễn Vũ Thiện - Trưởng khoa Giải phẫu bệnh, Bệnh viện Nhân dân 115

NỘI DUNG BUỔI TƯ VẤN

1. Hai chữ “sinh thiết” rất quen thuộc khi với những người đang chờ được chẩn đoán xác định ung thư. Vậy BS có thể cho biết sinh thiết cụ thể là làm những gì ạ?

Trước hết, tôi xin giải thích một chút về giải phẫu bệnh. Giải phẫu bệnh là một ngành khoa học chuyên sâu nghiên cứu về những bệnh lý và sau khi nghiên cứu sẽ cho ra một kết quả giải phẫu bệnh. Từ kết quả này, bác sĩ lâm sàng có thể có những điều trị thích hợp cho từng bệnh nhân. Do đó, tất cả những mô, dịch lấy ra từ cơ thể đều phải làm giải phẫu bệnh.

Khi mẫu được gửi đến phòng giải phẫu bệnh, bác sĩ giải phẫu bệnh sẽ đánh giá một cách toàn diện về lâm sàng, nhìn đại thể (nhìn bằng mắt thường), tiếp theo là nhìn vi thể (dùng kính hiển vi phóng đại).

Nhìn chung, giải phẫu bệnh có 2 chuyên ngành, thứ nhất là mô học về những mẫu sinh thiết và thứ hai là về tế bào học.

Không phải bác sĩ nghi ngờ “ung thư” nên mới làm xét nghiệm sinh thiết, mà bác sĩ cần biết tổn thương đó là như thế nào: lành hay ác, hay chỉ đơn thuần là viêm, để từ đó sẽ đưa ra cách điều trị phù hợp.

2. Kết quả giải phẫu bệnh có thể giúp chẩn đoán những bệnh lý nào, thưa bác sĩ?

Kết quả Giải phẫu bệnh có thể rất rộng từ không u, viêm, ký sinh trùng đến có u bao gồm u lành, u ác, giả u. Do đó, kết quả giải phẫu bệnh có thể cung cấp cho bác sĩ lâm sàng rất nhiều thông tin quan trọng.

3. Vì sao kết quả sinh thiết có thể không chính xác, hoặc cùng một bệnh nhân nhưng làm sinh thiết ở 2 nơi cho 2 kết quả khác nhau, thưa BS? Để có một kết quả sinh thiết chính xác cần phải có những điều kiện gì ạ?

Hiện tượng này rất thường gặp và cũng nhiều bệnh nhân, người nhà có thắc mắc này.

Nguyên nhân của việc này là do cấu trúc của u không đồng đều, mỗi vùng sẽ mỗi khác, vùng này có thể nhiều tế bào và vùng khác có thể sẽ có ít tế bào, vùng này có thể hoại tử và vùng kia có thể không hoại tử.

Khi gửi một phần u như vậy, hoàn toàn có thể xảy ra trường hợp đưa phần bệnh phẩm có hoại tử của u đến cơ sở thứ nhất và khó có kết luận trên vùng này, còn phần u còn lại được gửi đến cơ sở thứ hai và cho kết quả khác, do đó 2 cơ sở cùng làm xét nghiệm cho 1 bệnh nhân nhưng sẽ cho ra những kết quả không giống nhau.

Trong trường hợp này bác sĩ có thể gởi bệnh phẩm đến 1 phòng xét nghiệm giải phẫu bệnh và nếu có vần đề gì các bác sĩ lâm sàng sẽ có phản hồi cho bác sĩ giải phẫu bệnh và có thể hội chẩn lam để nhiều bác sĩ giải phẫu bệnh cùng đánh giá 1 trường hợp cụ thể.

Để cho ra một kết quả sinh thiết chính xác cần rất nhiều điều kiện, cần phải có sự phối hợp giữa thầy thuốc và bệnh nhân. Bệnh nhân nên cung cấp thông tin lâm sàng đầy đủ, đặc biệt là các tiền căn như đã mổ u ở đâu, giấy tờ chứng minh … và bác sĩ lâm sàng cần có những chẩn đoán sơ bộ, đồng thời gửi mẫu cũng có những lưu ý riêng, gửi toàn bộ hay một phần khối u...

Và cuối cùng là bác sĩ giải phẫu bệnh cần đánh giá một cách toàn diện. Độ chính xác sẽ còn tùy thuộc vào tay nghề và sự kiên nhẫn của bác sĩ, bác sĩ có kiểm tra toàn bộ khối u hay không, điều này sẽ cho ra một kết quả phù hợp và chính xác nhất.

4. Nhiều người không chắc chắn về kết quả sinh thiết của mình, họ muốn làm sinh thiết ở nhiều cơ sở cùng lúc, theo BS điều này có cần thiết không?

Điều này là không cần thiết như đã giải thích ở trên và khi thấy kết quả không tương hợp, chúng ta có thể trao đổi với bác sĩ.

5. Hầu như ai cũng lo âu khi chờ kết quả giải phẫu bệnh. Thường thì phải chờ bao lâu mới có kết quả, thưa BS?

Kết quả giải phẫu bệnh tùy thuộc vào rất nhiều yếu tố, thứ nhất là loại xét nghiệm ví dụ như xét nghiệm FNA có thể cho kết quả trong vòng 30 phút - 1 giờ sau khi chọc xong, sinh thiết lạnh có thể cho kết quả trong 30 phút … Với những xét nghiệm thường quy, giai đoạn sau khi bác sĩ lâm sàng gửi mẫu đến khoa giải phẫu bệnh, thời gian xử lý mô có thể kéo dài 12-13 giờ. Do đó, không thể trả kết quả sinh thiết trong ngày mà phải đến hôm sau là sớm nhất.

6. Bệnh nhân có phải kiêng cữ hay lưu ý điều gì trước khi thực hiện xét nghiệm sinh thiết hay không thưa bác sĩ?

Về chọc hút tế bào bằng kim nhỏ (FNA), bệnh nhân không cần nhịn ăn. Tuy nhiên, bác sĩ có thể yêu cầu nhịn ăn vì để làm các xét nghiệm khác như xét nghiệm máu chẳng hạn. Sau khi làm xong xét nghiệm đó, bệnh nhân có thể ăn, uống chút ít để thuận tiện cho làm FNA. Đối với bệnh nhân có dùng thuốc kháng đông, tiền căn chảy máu lâu cầm, bệnh nhân nên liên hệ với bác sĩ điều trị để có hướng dẫn cụ thể.

Nếu trước đó bệnh nhân đã từng có kết quả giải phẫu bệnh rồi thì nên đem theo, và nên chủ động thông báo các tiền căn (ví dụ: trước đây tôi đã từng điều trị ung thư vú, cao huyết áp, cường giáp, tiểu đường, có dùng thuốc kháng đông, tiền căn chảy máu lâu cầm …) để bác sĩ có thêm thông tin bệnh sử, giúp đưa ra chẩn đoán chính xác, thích hợp hơn (chẳng hạn đây là ung thư nguyên phát hay ung thư di căn).

7. Bạn đọc AloBacsi thường thắc mắc khi kết quả khám bệnh có những từ như: dị sản, nghịch sản, loạn sản. Nhờ BS giải thích những thuật ngữ này? Đó có phải là dấu hiệu ung thư không ạ?

Đối với mô bình thường, tế bào có cách sắp xếp theo một trình tự nhất định. Nghịch sản, loạn sản là thuật ngữ chuyên ngành nói về sự bất thường về hình thái và cấu trúc mô.

Nghịch sản (loạn sản) tức là những cấu trúc bình thường đã bị khác đi, cấu trúc mô, tế bào sắp xếp lộn xộn. Nghịch sản được chia ra làm nhiều loại: nhẹ, vừa và nặng; nói chung, nghịch sản nặng có nguy cơ trở thành ung thư hoặc có thể kèm ung thư ở vùng khác.

Khi bệnh nhân có 1 u và sinh thiết cho ra kết quả nghịch sản nhẹ thì bệnh nhân cũng không nên lo lắng. Khi bệnh nhân có vài u, mức độ nghịch sản của các u có thể khác nhau.

8. Kết quả giải phẫu bệnh có cho biết giai đoạn của ung thư không?

Kết quả giải phẫu bệnh có thể đánh giá được giai đoạn của ung thư. Ở đây chúng ta có phân loại TNM, “T” chính là u (Tumour), “N” là hạch (Node) và “M” là di căn xa (Metastasis). Nếu giải phẫu bệnh đã xác định có ác tính trong mô hạch hoặc mô di căn xa, điều này sẽ giúp cho bác sĩ lâm sàng có thể chẩn đoán một cách chính xác hơn về giai đoạn của ung thư.

9. Để kết luận u lành tính, u ác tính, ngoài kết quả sinh thiết thì cần thêm những xét nghiệm nào nữa, thưa BS?

Điều này tùy thuộc vào bác sĩ lâm sàng, có thể sẽ cần thêm xét nghiệm khác. Ví dụ như xét nghiệm FNA kết quả lành tính nhưng bác sĩ lâm sàng lại nghi ngờ ác tính thì có khả năng sẽ làm lại một lần nữa, hoặc có thể kết hợp sinh thiết lạnh trong lúc mổ.

10. Là người nhiều năm kinh nghiệm, BS có gặp tình huống khó khăn khi đưa ra kết luận lành tính hay ác tính không ạ?

Tôi đã từng gặp rất nhiều khó khăn và khó khăn lớn nhất của tôi là thiếu thông tin. Đôi lúc tôi phải chẩn đoán rất thận trọng, phải xem hết tất cả mẫu mô. Có khi không có nhiều tổn thương, chỉ là những vùng nhỏ nhưng nếu chủ quan chỉ xem xét lướt qua, bỏ qua những vùng này thì rất nguy hiểm.

Tôi đã gặp những trường hợp lao nhưng chỉ có một vài nang, ổ bởi vì bản thân mẫu mô đã rất nhỏ và chỉ lấy trúng một ít nên tôi phải xem rất kỹ, tránh bỏ sót.

Ngoài chuyện u, còn những tổn thương không u cũng có thể gây ra những hiểu lầm đáng tiếc nên bác sĩ giải phẫu bệnh cũng phải cân nhắc trả lời sao cho hợp lý. Ví dụ bệnh nữ nhũ (nữ hóa tuyến vú ở nam giới) chẳng hạn, khi mình gọi tên ra có thể gây hiểu lầm, theo tôi có thể gọi là phì đại vú nam (Gynecomastia) thì sẽ nhẹ nhàng cho bệnh nhân mà cũng không sai về chuyên môn.

Hoặc đối những bé gái ở tuổi dậy thì, tuyến vú có thể phát triển không đồng đều, một bên phát triển trước, một bên phát triển sau. Khi một bên vú bắt đầu tăng kích thước còn bên kia thì chưa, người nhà thường lo lắng, nghĩ con bị bệnh. Tuy nhiên đây chỉ là sự phát triển bình thường của cơ thể.

~~~~~~~~
Những chia sẻ của TS.BS Nguyễn Vũ Thiện - Trưởng khoa Giải phẫu bệnh, Bệnh viện Nhân dân 115, đã giúp bạn đọc hiểu thêm về vai trò của giải phẫu bệnh trong việc xác định u lành tính, u ác tính, xét nghiệm sinh thiết phải chờ đợi bao lâu và mức độ chính xác thế nào... Thay mặt bạn đọc, xin chân thành cảm ơn bác sĩ!.

Hồng Nhung - Minh Khuê
Ảnh: Trung Úy