Thuốc chống trầm cảm liệu có phù hợp cho tất cả các đối tượng?

Các nhà khoa học đã đưa ra một số giải thích về mặt sinh học cho những phản ứng khác nhau đối với các loại thuốc chống trầm cảm phổ biến hiện nay. Các phản ứng này được cho là do những chức năng khác nhau của các tế bào thần kinh sản xuất và sử dụng serotonin.

Serotonin là một chất truyền tin hóa học có ảnh hưởng chính đến cảm xúc hạnh phúc và vui vẻ ở con người. Nhiều nhà khoa học đã đưa ra sự nghi ngờ về việc gián đoạn trong các mạch máu não là yếu tố chính gây ra rối loạn trầm cảm.

Thuốc chống trầm cảm loại tái hấp thu chọn lọc serotonin (selective serotonin reuptake inhibitors-SSRIs) là một nhóm thuốc quan trọng có thể khắc phục sự gián đoạn này bằng cách tăng mức độ serotonin tại các điểm nối thần kinh. Tuy nhiên vì một số lý do, SSRIs không có tác dụng ở khoảng 30% những người có triệu chứng trầm cảm nặng.

Bằng nghiên cứu trên hàng trăm bệnh nhân trầm cảm nặng, nhóm nghiên cứu đã phát hiện ra sự khác biệt có thể giải thích được bằng tính kháng thuốc đối với SSRIs.

Trầm cảm và các phản ứng của tế bào thần kinh đến SSRIs

Các nghiên cứu gần đây đã được các nhà khoa học kiểm chứng trên các tế bào da ở hơn 800 bệnh nhân trầm cảm nặng. Họ thực hiện quy trình biến tế bào thành các tế bào gốc. Sau đó, các nhà khoa học đã nuôi các tế bào gốc này trưởng thành thành các tế bào thần kinh serotonergic – dạng tế bào thần kinh tạo ra các mạch máu não nuôi dưỡng và sử dụng serotonin.

Nhóm nghiên cứu đã so sánh các tế bào thần kinh serotonergic của nhóm không phản ứng với SSRI và nhóm có phản ứng với SSRI. Kết quả cho thấy nhóm không phản ứng không có sự tiến triển nào trong khi nhóm phản ứng có sự tăng hiệu quả đáng kể trong việc điều trị với SSRI.

Trong các thử nghiệm trước, nhóm nghiên cứu cũng đã chứng minh được các tế bào không phản ứng với SSRI có nhiều hơn các thụ thể serotonic khiến chúng có những phản ứng quá mức hơn đối với các chất truyền tin hóa học serotonin.

Sự khác nhau giữa cấu trúc ở các tế bào thần kinh

Nghiên cứu mới đã khám phá một khía cạnh khác nhau của việc không phản ứng SSRI ở cấp độ tế bào. Phát hiện này không tìm thấy sự khác biệt giữa các tế bào phản ứng SSRI và các tế bào không phản ứng SSRI về mặt sinh hóa với serotonin. Tuy nhiên, kết quả đã tiết lộ một số khác biệt về cấu trúc cơ bản trong các tế bào.

Những khác biệt này nằm trong hình dạng và sự phát triển của các tế bào thần kinh, hoặc theo dự đoán là mang các dấu hiệu đến và đi ở tế bào thần kinh.

Sự phát triển của hệ thống thần kinh phụ thuộc chặt chẽ vào sự phát triển các tế bào thần kinh. Sự gián đoạn quá trình này có thể dẫn đến những rối loạn phát triển thần kinh sau này.

Nhóm nghiên cứu nhận thấy rằng ở người không đáp ứng SSRI, các tế bào thần kinh dài hơn nhiều so với các tế bào thần kinh ở người đáp ứng SSRI. Phân tích di truyền cũng phát hiện ra sự biểu hiện yếu hơn nhiều của gen PCDHA6 và PCDHA8 trong các tế bào không phản ứng. Hai gen này thuộc họ protocadherin, đóng vai trò quan trọng trong sự tăng trưởng và hình thành các tế bào thần kinh mạch não.

Với kết quả này, các nhà nghiên cứu đã đưa ra kết luận: Kết hợp với một số kết quả khác, nghiên cứu này không chỉ cung cấp một cái nhìn sâu sắc về các hình thức điều trị thông thường mà còn khuyến nghị một số loại thuốc khác, ví dụ như kháng serotogernic để áp dụng lựa chọn bổ sung trên một số bệnh nhân.

Theo ThS Lê Thanh Hà - Viện Y học ứng dụng Việt Nam