Mơ ước Việt Nam: Trị thủy sông Đà

Sông Đà là một trong những con sông dữ dội và hung bạo nhất thế giới. Lòng sông cuộn nước len lỏi giữa những hẻm núi hẹp mang theo lưu lượng tương đương dòng Enisey ở Siberia có chiều rộng một km rưỡi.

Là nhánh phụ nhưng hàng năm Đà Giang góp vào cho sông Hồng tới một phần ba lưu lượng của nhánh chính.

Chỉ riêng trong thế kỷ XX, hơn bốn mươi trận lũ cực lớn của sông Đà đã làm ngập lụt khu vực rộng lớn, gây thiệt hại nghiêm trọng cho vựa lúa của miền Bắc (Đồng bằng Sông Hồng) của Việt Nam, nơi có hàng chục triệu người sinh sống và thủ đô Hà Nội.

Vào giữa những năm 1980, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Việt Nam khi ấy là ông Phạm Ngọc Tường đã có lần nói rằng, người Việt Nam mơ ước chế ngự sông Đà đã nhiều thế kỷ nay. Giờ đây giấc mơ đã trở thành hiện thực.

Vừa qua, gần biên giới với Trung Quốc, Nhà máy thủy điện Lai Châu với công suất 1.200 MW được xây dựng và đã đưa vào hoạt động.

Công trình có những ý nghĩa rất quan trọng là sản xuất điện giá rẻ và ngăn chặn lũ lụt. Nhưng còn một giá trị to lớn hơn nữa trong “đại nghiệp trị thủy” của Việt Nam: Thủy điện Lai Châu là giai đoạn cuối kết thúc chuỗi bậc thang trạm thủy điện trên sông Đà.

Nhà máy thủy điện Sơn La - điểm giữa của chuỗi bậc thang trị thủy sông Đà

Liên Xô giúp Việt Nam xây thủy điện Hòa Bình

Theo hiệp định ký giữa hai chính phủ Liên Xô và Việt Nam, công tác soạn thảo dự án thủy điện trên dòng Đà Giang được bắt đầu vào năm 1970. Chín năm sau, hai bên xúc tiến thi công cấu trúc bậc dưới của thang thủy điện là nhà máy thủy điện Hòa Bình với công suất 1.920 MW.

Công trình được chính thức bàn giao vận hành vào năm 1994. Trong số các cán bộ chuyên gia tham gia thiết kế và xây dựng thủy điện Hòa Bình có ông Alexander Volynchikov, lúc đó là một kỹ sư trẻ của Viện Dự án khai thác sức nước (Gidroproekt).

Trong cuộc phỏng vấn với đáo phát thanh Sputnik, ông Volynchikov nhận xét rằng, nếu chỉ một mình thủy điện Hòa Bình, mặc dù cho phép thắp sáng miền Bắc Việt Nam và giảm nguy cơ ngập lụt, nhưng chưa thể nào đối phó 100% với nhiệm vụ chế ngự sông Đà.

Chỉ có chuỗi bậc thang các nhà máy thủy điện mới đảm đương được nhiệm vụ trị con sông Đà hung dữ. Và chuỗi bậc thang này bao gồm: Thủy điện Hòa Bình, thủy điện Sơn La và bậc cao nhất của nó rất gần biên giới với Trung Quốc là ở tỉnh tây bắc Lai Châu.

Sau khi Liên bang Xô viết tan rã, nhiệm vụ này lại được những người bạn Nga tiếp tục giúp đỡ Việt Nam triển khai.

Nhà máy thủy điện Lai Châu - bậc cao nhất của chuỗi bậc thang trị thủy sông Đà

Nga giúp Việt Nam xây thủy điện Sơn La

Nhiệm vụ thiết kế công trình ở Sơn La lại tiếp tục được giao cho Viện Gidroproekt Moskva, hiện đã là một trong mười tổ chức thiết kế thủy điện hàng đầu thế giới.

Viện này đã tham gia xây dựng hơn 300 nhà máy thủy điện trên lãnh thổ Nga và năm mươi quốc gia khác, với tổng công suất hơn 70.000 MW. Chỉ tính riêng Việt Nam, ngoài thủy điện Hòa Bình, Gidroproekt còn soạn thảo đề án cho các thủy điện Yali, Trị An, Thác Bà, Hàm Thuận.

Năm 2003, các chuyên gia của Viện Gidroproekt đã thiết kế công trình thủy điện Sơn La cho Việt Nam. Lần này, ông Alexander Volynchikov đã là kỹ sư trưởng của dự án. Công việc được bắt đầu vào năm 2004 và hoàn thành xây dựng chỉ trong vòng bảy năm.

Đồng thời với việc hoàn chỉnh thủy điện Sơn La, các chuyên gia thủy điện Việt Nam đã bắt tay vào thiết kế giai đoạn cuối cùng chuỗi bậc thang là thủy điện Lai Châu, nhằm hoàn tất ước mơ của người Việt nam là hoàn toàn thuần phục con sông Đà hung dữ.

Việt Nam tự lực xây thủy điện Lai Châu

Khoảng 10 ngày trước đây, Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN) vừa công bố đưa vào hoạt động nhà máy thủy điện 1200 MW với 4 tổ máy, có tổng mức đầu tư dự án lên 35,7 nghìn tỷ đồng, ở tỉnh phía Bắc là Lai Châu, giáp biên giới với Trung Quốc.

Nhà máy thủy điện Hòa Bình - bậc thấp nhất của chuỗi bậc thang trị thủy sông Đà

Giờ đến lượt các chuyên gia Nga nhiệt liệt chúc mừng đội ngũ kỹ sư và công nhân người Việt đã thành công đưa trạm thủy điện vào hoạt động. "Giờ đây, không ai còn sợ sông Đà như "lưỡi gươm treo đầu sợi tóc", con sông đã được “đeo ba chiếc rọ” đáng tin cậy - ông Volynchikov nói.

Thủy điện Hòa Bình được thiết kế ở Moskva, được trang bị các thiết bị của Liên Xô và Nga, thi công với sự tham gia của hàng ngàn chuyên gia Nga, từ thợ lái xe ủi đất, kỹ thuật viên nổ mìn đến các kỹ sư.

Thủy điện Sơn La chỉ cần dự án thiết kế Nga, phía Việt Nam tự mua thiết bị của các nước, nhóm nhỏ các chuyên gia Nga thỉnh thoảng đến hiện trường thực hiện việc giám sát của tác giả đề án.

Còn thủy điện Lai Châu hoàn toàn được Việt Nam tự lực thiết kế và xây dựng. Phía Nga chỉ hỗ trợ tham vấn.

Vì vậy, chuỗi bậc thang thủy điện trên sông Đà thực sự là bước tiến đi lên của ngành thủy điện Việt Nam, với sự giúp đỡ của Liên Xô và Nga. Ngày nay, các cán bộ, kỹ sư Việt Nam đã có đủ năng lực gánh vác mọi nhiệm vụ phức tạp.