Năm 1980, Chính phủ giao Bộ Quốc phòng xây dựng sân bay Miếu Môn trên địa bàn các xã: Mỹ Lương, Trần Phú, Đồng Lạc (huyện Chương Mỹ, Hà Nội) và xã Đồng Tâm (huyện Mỹ Đức). Tháng 10/2014, Bộ Quốc phòng giao Quân chủng Phòng không không quân tiếp tục sử dụng làm vị trí đóng quân của Lữ đoàn 28 với các mốc giới trên thực địa không thay đổi.

35 năm sau, tháng 3/2015, Bộ Quốc phòng thu hồi hơn 50 ha đất trong số này, giao Tập đoàn Viễn thông quân đội Viettel tiếp nhận, quản lý sử dụng vào công trình quốc phòng A1.

Tuy nhiên, do chính quyền xã Đồng Tâm buông lỏng quản lý đã xảy ra việc lấn chiếm sử dụng, xây dựng trên đất quốc phòng. Hàng loạt đơn thư khiếu tố về việc này đã gửi tới huyện, thành phố.

Người dân treo biển "Đất canh tác nông nghiệp của xã Đồng Tâm". Ảnh: Huyền My.

Xác định 25 trong gần 50 vấn đề nêu ra là có cơ sở, nhà chức trách khai trừ Đảng, cảnh cáo, khiển trách hàng loạt lãnh đạo địa phương. Trong vụ án điều tra sai phạm của những người này, cơ quan điều tra đã bắt nguyên chủ tịch xã cùng nguyên cán bộ địa chính xã. Cựu bí thư Đảng ủy xã cũng bị truy cứu trách nhiệm hình sự, song được tại ngoại.

Từ cuối năm 2016, tại Đồng Tâm, tình hình khiếu kiện, tổ chức các hoạt động đòi đất càng diễn biến phức tạp. Nhiều cuộc làm việc của thành phố Hà Nội, Bộ Quốc phòng, huyện Mỹ Đức giải thích đất tại khu vực đồng Sênh (thuộc xã) là "đất quốc phòng", song những người khiếu kiện không đồng tình.

Giữa tháng 2, khi tập đoàn Viettel nhận bàn giao diện tích đất và triển khai dự án A1, tình hình ngày càng "nóng". Nhà chức trách cho rằng, những người khiếu kiện đã tụ tập, cản trở việc đo đạc, gây khó khăn khi giải phóng mặt bằng tại khu vực có 14 hộ dân đang sử dụng; tổ chức nhiều hoạt động gây mất trật tự khiến tình hình ngày càng tăng. 

8 ngày trong tháng 2, một số người đã ngăn cản các đơn vị quốc phòng cắm biển, chăng dây xác định vị trí mốc diện tích. Họ thu dây phản quản quang, nhổ biển báo "khu vực quân sự"; đưa 4 máy cày, một máy xúc cùng thiết bị, vật tư nông nghiệp vào khu vực đang thi công để canh tác...

Một khu đất ở xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức. Ảnh: Huyền My.

Thành ủy Hà Nội cho hay ngày 1 và 7/3, khi đoàn công tác của huyện về xã làm việc, những người khiếu kiện đã phản ứng bằng cách gây ầm ĩ tại nơi họp, sử dụng loa phóng thanh để tuyên truyền trái phép trong khu vực UBND xã và trước cửa phòng họp. Họ ngăn cản không cho đoàn cán bộ huyện rời đi...

Tại khu vực đồng Sênh, trong 4 ngày giữa tháng 3 họ đã dựng nhà, bếp, đổ đá mạt làm đường, đào giếng, xây bể nước, căng băng rôn tại các điểm ranh giới với nội dung: "Đất ở đây trở xuống là đất nông nghiệp của xã Đồng Tâm". Khu vực này tập trung từ 50 đến 300 người.

Theo nhà chức trách, một số người quá khích còn kích động người dân cho con em nghỉ học để gia tăng sức ép. Trong những ngày này, gần 70% số học sinh mầm non đã không đến lớp, bậc tiểu học khoảng 30%, trung học gần 13%.

Ngày 30/3, Công an Hà Nội khởi tố vụ án để điều tra các vi phạm pháp luật xảy ra trong thời gian này về hành vi "gây rối trật tự công cộng". Cục Điều tra Hình sự (Bộ Quốc phòng) cũng khởi tố vụ án "chống người thi hành công vụ" và "vi phạm các quy định về sử dụng đất đai".

Ngày 15/4, Công an Hà Nội khi thực thi lệnh bắt với một số người để phục vụ điều tra vụ án gây rối đã gặp phải sự phản ứng của một số người dân xã Đồng Tâm. Nhiều nhóm người đã tập trung không cho xe của lực lượng làm nhiệm vụ ra khỏi địa bàn.

Nhà chức trách cho hay, đám đông đã đập phá 5 ôtô, trong số này có một xe chở quân, một xe cứu thương. 38 cán bộ huyện Mỹ Đức và cảnh sát cơ động Hà Nội đã bị giữ trái phép tại nhà văn hóa thôn.

Trước đó, giải thích về lý do bắt giữ 38 người thực thi công vụ, một người nhận là đại diện ở Thôn Hoành nói, họ muốn chính quyền thả người trong xã đã bị bắt chiều qua.  "Nguyện vọng của dân các thôn trong xã muốn việc thu hồi, giải phóng mặt bằng được thực hiện đúng quy định".

Tối 17/4, 15 cảnh sát cơ động đã được thả, 3 người khác tự giải thoát. Ưu tiên số một của Hà Nội lúc này là đưa toàn bộ người còn bị giữ trái pháp luật ra ngoài an toàn.

Phó giám đốc Công an Hà Nội, thiếu tướng Bạch Thành Định khảng định: "Chúng tôi sẽ giải quyết mọi việc theo pháp luật, trên tinh thần xử lý nghiêm song sẽ khoan hồng với những người nhận thức được hành vi, có ý thức khắc phục hậu quả".

Hiện Công an Hà Nội đã tạm thả một số người tại xã Đồng Tâm bị bắt ngày 15/4 vì "họ đã nhận thức được hành vi vi phạm pháp luật và xin được về địa phương để khắc phục hậu quả".

Theo Nhóm phóng viên - VnExpress