Một báo cáo mới đây đã chỉ ra một số dự án nghìn tỷ không thực hiện theo các quyết định đầu tư đã phê duyệt, gây thua lỗ nặng nề, trong đó đáng chú ý nhất là dự án tổ hợp Bauxite - Nhôm Lâm Đồng và dự án Nhà máy sản xuất Alumin Nhân Cơ của Tập đoàn công nghiệp Than Khoáng sản Việt Nam (TKV).

Cụ thể, dự án tổ hợp Bauxite - Nhôm Lâm Đồng theo quyết định ban hành ngày 30/6/2006 của Chủ tịch HĐTV Tập đoàn phê duyệt có tổng mức đầu tư 7.787,5 tỷ đồng, tương đương 493,5 triệu USD, công suất 600.000 tấn/năm, thời gian thực hiện 2006-2009.

Mặc dù vậy, do dự án này triển khai trên địa bàn kinh tế khó khăn, đặc biệt là cơ sở hạ tầng còn nghèo nàn, thiếu đồng bộ nên trong quá trình thực hiện, dự án liên tục điều chỉnh vốn.

Qua nhiều lần điều chỉnh vốn, đến tháng 10/2013, tổng mức đầu tư cho dự án này đã lên đến 15.414,4 tỷ đồng, tương đương 805 triệu USD, tức tăng gần gấp đôi lần vốn đầu tư ban đầu dự kiến, công suất tăng lên 650.000 tấn/năm.

Báo cáo cho thấy, nguyên nhân là do điều chỉnh tăng công suất từ 600.000 tấn Alumin/năm lên 650.000 tấn Alumin/năm có cả nguyên nhân chủ quan và khách quan. Cụ thể, nguyên nhân khách quan là do thay đổi công nghệ sản xuất Alumin, do Nhà nước thay đổi chính sách thuế, tiền lương, đền bù giải phóng mặt bằng, do trượt giá, còn nguyên nhân chủ quan do năng lực và kinh nghiệm quản lý điều hảnh của chủ đầu tư, năng lực thi công của nhà thầu còn hạn chế.

Theo báo cáo, dự án đi vào hoạt động 3 năm tính từ 10/2013 đến hết tháng 9/2016 tổ hợp đã thua lỗ 3.696 tỷ đồng. Trong đó, lỗ do hoạt động sản xuất, kinh doanh là 2.520 tỷ đồng, lỗ do chênh lệch tỷ giá khoảng 1.176 tỷ đồng. Báo cáo chỉ ra, khoản lỗ đã vượt so với lỗ luỹ kế dự kiến theo kế hoạch là khoảng 1.660 tỷ đồng (không kể phần lỗ do chênh lệch tỷ giá).

Nguyên nhân lỗ chủ yếu được cho do kỹ thuật, công nghệ phức tạp, lần đầu tiên thực hiện ở Việt Nam nên thời gian đầu mới đi vào hoạt động gặp nhiều khó khăn, dây chuyền sản xuất chưa ổn định, phát sinh nhiều chi phí để sửa chữa, khắc phục. Tuy nhiên, hiện tại, dây duyền dự án đã vận hành ổn định, đạt xấp xỉ công suất thiết kế, giá thành sản xuất giảm, giá alumin, nhôm trên thế giới đã hồi phục. Dự kiến năm 2017 sẽ hết lỗ theo đúng tính toán của dự án.

Được biết, Dự án Tổ hợp Bauxite-Nhôm Lâm Đồng gồm 3 hợp phần là Khai thác mỏ bauxite, Nhà máy tuyển quặng bauxite và Nhà máy alumina.

Đối với Dự án Nhà máy sản xuất Alumin Nhân Cơ, vốn đầu tư cũng liên tục được điều chỉnh. Cụ thể, theo quyết định đầu tư ban đầu năm 2007-2010), vốn đầu tư cho dự án này chỉ là 3.285 tỷ đồng, công suất 300.000 tấn/năm. Tuy nhiên, đến năm 2014, tổng vốn đầu tư cho dự án đã tăng lên đến 16.821 tỷ đồng, thời gian thực hiện 2007-2014 với công suất 650.000 tấn/năm, vốn đầu tư gấp hơn 5 lần vốn dự kiến ban đầu.

Nguyên nhân dẫn đến việc chậm tiến độ và tăng vốn đầu tư được chỉ ra là do thay đổi công suất của nhà máy từ 300.000 tấn/năm lên đến 650.000 tấn/năm. Dự án cũng phải dừng thi công 2 năm để đánh giá lại hiệu quả, do thay đổi tỷ giá cùng một số thay đổi về chính sách tiền lương, giải phóng mặt bằng làm tăng chi phí nhân công và yếu tố trượt giá.

Tính đến thời điểm cuối tháng 11/2016, dự án Nhà máy sản xuất Alumin Nhân Cơ đã cơ bản hoàn thành, chạy thử có tải và ra sản phẩm hydrat, alumin. Như vậy, dự án này vào chậm 6 năm so với quyết định ban đầu.