Khi mở chuỗi, hầu như doanh nghiệp nào cũng cho rằng mình đang thực hiện một sứ mệnh lớn lao kiểu như “giấc mơ cà phê”. Tuy nhiên, khi quá nhiều người có cùng một giấc mơ, nguy cơ sẽ xuất hiện và có khả năng phải vỡ mộng.

Mức độ an toàn cho sự phát triển dài hơi của các chuỗi vẫn đang là nỗi băn khoăn lớn, không phải quỹ đầu tư nào cũng sẵn sàng mạo hiểm cùng họ.

Tham vọng hay liều lĩnh?

Sốlượng chuỗi cà phê trên thị trường TPHCM hiện không dễ để tổng hợp như cách đây vài năm.

Trước hiện tượng “trăm hoa đua nở”, không ít người cho rằng động thái này là điều tất yếu trước thềm hội nhập. Tuy vậy, cũng có luồng ý kiến khác cho rằng việc đầu tư rầm rộ chuỗi cà phê của những ông chủ trẻ tuổi có mục đích lớn là mong lọt mắt xanh của các quỹ đầu tư, nhằm phát triển dài hơi.

Nhiều chuỗi cà phê nổi tiếng thế giới ngậm trái đắng tại Việt Nam. Ảnh minh hoạ.

Câu chuyện của Đinh Nhật Nam với chuỗi cà phê Urban Station đã được nhắc đến nhiều khi nhân vật này lọt vào danh sách 30 Under 30 của Forbes Việt Nam cách đây vài năm. Với chiến lược mở rộng, chuỗi cà phê từ lúc khai sinh vào năm 2011 đến nay đã có hàng chục cửa hàng khắp cả nước.

Không lâu sau khi xuất hiện, chuỗi cà phê này đứng trước cơ hội bán bớt cổ phần cho các quỹ đầu tư, với định giá được đồn đoán khoảng 2 triệu USD cho toàn chuỗi vào thời điểm đó.

Nhiều bạn trẻ cũng có tham vọng tương tự, và giá trị nhượng quyền cao chính là chất xúc tác để giấc mơ cà phê tiếp tục được nhen nhóm. Tuy nhiên, thời điểm đó, sự phát triển quá nhanh của Urban Station cũng khiến nhiều người tự hỏi, liệu mô hình này có phát triển bền vững hay sẽ rơi vào cảnh sớm nở chóng tàn.

Một nhân vật mới đang tạo ấn tượng mạnh trong giới trẻ cũng như các nhà đầu tư là The Coffee House, cũng gia tăng nhanh các cửa hàng. Đây là chuỗi mới, nhưng người sở hữu Nguyễn Hải Ninh lại là “người quen” trong giới kinh doanh cà phê chuỗi, khi là đồng sáng lập Urban Station.

Kinh nghiệm có được từ thời còn quản trị cho Urban Station giúp Ninh nhanh chóng mở rộng The Coffee House. Đến nay, chuỗi quán này đã gia tăng số lượng lên 40 cửa hàng tại Hà Nội và TPHCM. Tham vọng đến năm 2020 của Ninh là mở 200 cửa hàng trên toàn quốc

Ra đời sau, nhưng The Coffee House không ngần ngại đứng cạnh Starbucks, Phúc Long, Trung Nguyên… quanh khu vực quận 1, TPHCM.

Sự "liều lĩnh" cũng khiến nhiều người đặt câu hỏi về sách lược của đơn vị này, là kiếm doanh thu tại điểm nóng hay có ý đồ khác.

Không lâu sau đó, vấn đề này cũng được sáng tỏ, vìnỗ lực gây chú ý cuối cùng chuỗi này cũng được một quỹ đầu tư rót vốn.

Thị trường cà phê Việt Nam không đồng nhất về khẩu vị và đang có nhiều 'ông lớn' cạnh tranh trong cùng một phân khúc.

Câu chuyện về Urban Station và The Coffee House chỉ là một “vệt sáng” hiếm hoi trong bức tranh lớn của lĩnh vực kinh doanh chuỗi cà phê. Mức độ an toàn cho sự phát triển dài hơi vẫn đang là nỗi băn khoăn lớn, khiến cho không nhiều quỹ đầu tư sẵn sàng mạo hiểm cùng họ.

Gần đây, hàng loạt chuỗi như ILLY, Gloria Jean Coffee, The KAfe ở Hà Nội hay Saigon Cafe ở TPHCM đóng cửa, mới thấy rằng ngoài đam mê, kinh nghiệm quản trị là điều mà các startup đang cần phải bổ sung để đi đường dài.

Một chuyên gia thị trường chia sẻ thị trường đủ rộng để các bạn trẻ đam mê với mô hình này, nhưng chớ dại khờ và liều lĩnh để gọi vốn đầu tư bằng mọi giá.

"Ngay cả The Kafe đã gọi vốn thành công cũng không thể duy trì, vì loay hoay trong quản trị và chiến lược khi quy mô chuỗi đã được mở rộng”, vị này bày tỏ.

Không có công thức chiến thắng chung

Thực tế không ít chuỗi cà phê sau thời gian phát triển nóng đã phải thu hẹp lại.

Cách đây khoảng 5 năm, khi chuỗi cà phê Starbucks đổ bộ vào Việt Nam cũng là lúc giấc mơ cà phê chuỗi đang trỗi dậy.

Các kế hoạch mở chuỗi được giới doanh nhân trẻ ấp ủ và nuôi “mộng lớn” với ý đồ kinh doanh nhượng quyền. Tại thời điểm đó, chuỗi cửa hàng cà phê Startup của ông chủ trẻ Mai Trường Giang đã tham gia thị trường. Ấn tượng bước đầu tương đối tốt, với 7 cửa hàng được mở ngay trong năm đầu tiên.

Dù vậy, sau hơn 2 năm kinh doanh, Startup vẫn chưa thể phát triển thêm mà thậm chí còn bó hẹp hơn trước đây. Cụ thể, Startup mới có 5 cửa hàng và chỉ nhượng quyền được một quán. Trường Giang buộc phải đóng một cửa hàng vì kinh doanh không hiệu quả.

Theo chia sẻ của Giang, việc gia tăng cửa hàng tương đối khó khăn vì nguồn vốn vẫn chủ yếu là tự có, trong khi để quản trị hiệu quả chuỗi này, anh vẫn chưa tìm được cộng sự nào có kinh nghiệm.

Mới đây, Gloria Jean’s Coffees là thương hiệu nổi tiếng ở châu Á, cũng đã “đầu hàng” ở thị trường Việt Nam sau 10 năm hoạt động.

Chị Nguyễn Phi Vân, người đầu tiên đưa Gloria Jean’s Coffees vào Việt Nam, từng nhận định nguyên nhân thất bại ban đầu là việc rập khuôn mô hình từ công ty mẹ.

“Sai lầm đáng tiếc của những người nhận nhượng quyền khi đó là sợ sai, nên đã áp dụng nguyên xi mô hình Gloria Jean’s tại Australia vào các khu vực khác. Chúng tôi cũng vậy”, chị nói.

Chuỗi Caffe Bene được cho là thành công ở nhiều nước nhưng khi vào Việt Nam cũng không mạnh được. Ảnh minh họa: Báo Đầu Tư.

Hai năm trước, một “tay chơi” trẻ tuổi khác là Caffe Bene với chiến lược sử dụng “sao Hàn” để hút giới trẻ Việt cũng tham gia thị trường. Ban đầu, Caffe Bene có kế hoạch trong vòng 5 năm sẽ mở khoảng 300 cửa hàng tại Việt Nam. Nhưng chưa đầy một năm, con số dự kiến đó đã giảm xuống còn 100 cửa hàng, và số thực tế thì chưa đến một nửa.

Theo CEO Trương Tuấn Anh của chuỗi Caffe Bene, thị trường cà phê Việt Nam không đồng nhất về khẩu vị và đang có nhiều "ông lớn" cạnh tranh trong cùng một phân khúc. Cuộc chiến mặt bằng cũng là một vấn đề khá nan giải cho các nhà điều hành của Caffe Bene, nên kế hoạch này đã được điều chỉnh lại cho hợp lý hơn.

Các quỹ phần lớn luôn tìm kiếm những đối tượng đang ở giai đoạn lớn lên, chứ không phải những doanh nghiệp khởi nghiệp non trẻ với những ý tưởng kinh doanh mơ hồ.

Bài toán cân đối giữa chi phí thuê mặt bằng và doanh thu vẫn quá khó để các nhà khởi nghiệp tìm ra lời giải.

Bài học mới đây nhất là chuỗi Saigon Cafe được một nhóm kinh doanh địa ốc phát triển với tốc độ chóng mặt. Chưa đầy một năm xuất hiện, chuỗi này đã mở rộng quy mô lên 7 cửa hàng ở các vị trí đắc địa bậc nhất TPHCM. Tuy nhiên, tốc độ đóng cửa các cửa hàng này cũng nhanh không kém, khi chỉ còn 2 cửa hàng hoạt động.

Theo chia sẻ của một thành viên sáng lập chuỗi này, chi phí thuê mặt bằng đang ngốn quá nhiều doanh thu nên khó cân đối cho toàn hệ thống. Thậm chí có cửa hàng giá thuê mặt bằng đã ngốn 35.000 USD/tháng, ăn vào toàn bộ doanh thu của một cửa hàng khác nên tính hiệu quả bị triệt tiêu.

Phần lớn cửa hàng đều nằm tại những vị trí khá đẹp, nhưng vị trí đẹp không đồng nghĩa với việc kinh doanh hiệu quả.

Việc tiếp cận với các quỹ đầu tư đang là đích đến của nhiều nhà khởi nghiệp, nhưng không phải quỹ đầu tư nào cũng hào hứng hỗ trợ khi nhìn nhận về chiến lược kinh doanh của các doanh nghiệp trẻ.

Ông Thân Trọng Phúc, Giám đốc điều hành Quỹ đầu tư DFJ VinaCapital (DFJV), chia sẻ rằng phong trào khởi nghiệp ở Việt Nam đang ngày một mạnh mẽ và gây được nhiều ấn tượng.

"Tuy nhiên, phần lớn quỹ luôn tìm kiếm những đối tượng đang ở giai đoạn lớn lên, chứ không phải những doanh nghiệp khởi nghiệp non trẻ với những ý tưởng kinh doanh mơ hồ”, ông Phúc nói.

Thị trường cà phê ở Việt Nam đang đủ rộng để giới khởi nghiệp trẻ thử sức. Nhưng để thiện thực hóa giấc mơ cà phê, người kinh doanh cần có những kế hoạch chắc chắn và chuẩn bị kỹ lưỡng hơn. Điều này đòi hỏi nhiệt huyết, đam mê, năng lượng dồi dào và cả kinh nghiệm quản trị cũng như khả năng huy động nguồn vốn.