Hotline 24/7
08983-08983

Lạ lùng những ông thần súng

Có lẽ Việt Nam là quốc gia duy nhất trên thế giới có chuyện lạ kỳ, súng được phong tướng - phong thần và được cắt quân binh túc trực bảo vệ.

Vì là thần nên những ông thần súng được hưởng bổng lộc hẳn hoi, được quân hầu ngày đêm dâng hương khói và đến kỳ đến hạn thì được cúng phẩm vật với "tam sên". Là tướng nhưng kỳ lạ làm sao, các ông thần súng chưa từng tùng chinh cùng các vị tướng lĩnh khác nơi chiến trường. Có tư liệu còn cho rằng "các thần chưa có lấy một lần… khạc đạn".

Ngày nay người ta có thể gặp những vị thần - tướng nhuốm sắc màu hư hư thực thực ấy trong phạm vi nội thành Huế, ở mé bên này Tử Cấm Thành, lối vào cung vàng điện ngọc của các vị vua xưa.

Được biết đến với tên gọi "Cửu vị thần công", 9 vị thần súng ẩn giữ trong mình vô số bí mật của triều Nguyễn một thời, nổi bật nhất có lẽ là cái lần cả 9 vị suýt bị quân viễn chinh Pháp "phanh thây"… bán đồng nát!


Cửa Ngăn - nơi dẫn vào nơi các vị thần súng

Oai linh của súng được phong thần

Có "tuổi đời" hơn 200 năm, Cửu Vị Thần Công được bảo quản trong tình trạng khá tốt. Trên thân mỗi vị thần súng này được khắc những câu chữ Hán nói rõ trọng lượng, kích cỡ cùng chỉ dẫn về những cuộc tập dượt mà mỗi vị phải trải qua cũng như những điều kiện bất khả thi mà khi cần thiết, các vị thần súng mang "quân hàm" tướng này phải ra trận. Trên đầu nòng và chỗ nạp ngòi súng được khắc hoa văn uốn lượn tinh xảo cùng bản văn bằng chữ triện nhắc đến lịch sử ra đời của các vị thần súng oai vệ này.

Cả 9 vị thần súng được đặt trên giá súng bằng gỗ lim, mỗi giá súng nặng khoảng 900kg, được đặt trên 4 bánh xe, được chạm lọng khéo léo với hình ảnh những con mãnh long uốn lượn giữa những đám mây. Cần nói rõ, rồng được khắc trên giá súng là rồng 5 móng - biểu tượng của nhà vua, với móng thứ 5 ngược chiều với 4 móng còn lại.

Một số tư liệu ghi rằng trong các lần giao tranh với quân Tây Sơn, nhờ sức mạnh của súng thần công mà Vua Gia Long đã giành thắng lợi trong các trận đánh lớn. Nên khi thống nhất giang san, bên cạnh việc đánh dấu cho sức mạnh và sự trường tồn vương triều của mình, Gia Long cho đúc Cửu Vị Thần Công còn nhằm mục đích sử dụng khi đất nước có binh biến.

Việc đúc súng diễn ra vào cuối tháng 1/1803 và đến cuối tháng 12/1804 hoàn tất. Với tên gọi Xuân, Hạ, Thu, Đông, Kim, Mộc, Hỏa, Thổ, Thủy (theo thứ tự từ 1 đến 9) và khối lượng khổng lồ (dao động từ 17.100kg - 18.800 kg, chiều dài súng đồng nhất 5,1m), không chỉ được Vua Gia Long phong tướng là Thần Oai Vô Địch Thượng Tướng Quân, thời Minh Mạng, Cửu Vị Thần Công được phong tước "Thống lĩnh" quân đội, uy dũng ngang hàng với thần linh.

Trong các tư liệu về sự ra đời của các vị thần súng, tôi chú ý đến chi tiết: Năm Quý Hợi 1803, vào mùa Xuân, vua cho tuyên bố chỉ dụ thu lượm tất cả những đồ đồng cũ nấu chảy để đúc thành 9 khẩu súng cỡ rất lớn, đó là các khẩu thứ nhất, thứ hai, thứ ba, thứ tư, thứ năm, thứ sáu, thứ bảy, thứ tám, thứ chín này.

Chín khẩu đại bác lớn cùng làm một lần. Vào tháng Chạp, thợ đúc súng tâu báo rằng công việc đã hoàn tất. Một đặc chỉ sai khắc minh văn này để ghi việc. Niên hiệu Gia Long năm thứ 3, tháng Ba.


Họa tiết trên thân và giá súng

Vua chiến trường...

Khi được phong tướng phong thần, ở thời hoàng kim (khi triều đình nhà Nguyễn chưa bị Pháp tấn công đánh chiếm - PV) thì Cửu Vị Thần Công rất oai linh, được giới quan võ lẫn quan văn sùng kính, ai đi qua cũng phải ngả nón cúi chào như một vị thánh hoàng.

Theo tác giả Dương Phước Thu, sau khi đúc xong Cửu đỉnh và cho khắc hình tượng đại pháo trên Cao đỉnh, với quan niệm Cửu Vị Thần Công như các vị linh thần vệ quốc nên sĩ tử, nhiều quan văn quan võ trước hội thi hoặc khi sắp vâng lệnh vua ra chiến trường thường sắm lễ vật để dâng lên các vị thần súng mang hàm tướng này những mong các thần phù hộ cho được may mắn đỗ đạt, thăng tiến nhanh trên con đường binh nghiệp, cũng như che chở cho mình thoát khỏi đường tên mũi đạn, sớm lập đại công đại thắng quân thù...

Giáo sư H. Lebris người Pháp trong bài đọc về các súng thần công ở Kinh thành Huế tại cuộc họp vào năm 1914 có đoạn nhắc về sự linh thiêng đến không ngờ quanh 9 khẩu đại bác được Vua Gia Long phong tướng, sánh ngang hàng với thần linh: "Có nhiều kẻ lâm bệnh đã đến và cúng rượu, trầu và giấy vàng bạc khấn lạy nhờ ơn Cửu Vị cứu sống. Bệnh tật chắc sẽ qua nếu không quên buộc ở họng súng chùm hoa vàng và khi đã hoàn toàn khỏi bệnh thì người ta đến tạ thần công bằng cúng cơm thịt gà giò, chuối".

Bài đọc của Giáo sư H. Lebris gần 100 năm trước còn nói thêm sự mầu nhiệm khác của Cửu Vị Thần Công rằng, Cửu Vị có thể hòa giải cho các gia đình ly hôn và những người giữ gìn súng khấn vái hai lần trong tháng để cho an khang vạn hộ gia đình.

Cũng theo H. Lebris, vì giữ trọng trách bảo vệ cho triều vua nên Cửu Vị không phải ra trận tuyến: "Khi các đơn vị quân lính thắng trận thì cửu vị được cúng bái. Nhưng khi bại trận thì các khẩu súng đại bác khác (cùng cỡ với Cửu Vị Thần Công - PV) bị khiển trách và hạ cấp".

Không dừng lại ở việc được phong chức tước, Cửu Vị Thần Công còn được các vua triều Nguyễn cho lập miếu thờ với bổng lộc là chế độ cúng tế tương đương miếu thờ thần gió, thần mưa, miếu thờ thần lửa, thần hà bá...

Việc thờ thần súng là Thần vũ phá địch thượng tướng quân - pháo linh vị được Vua Minh Mạng nói rõ trong một chỉ dụ ban hành vào năm Minh Mạng thứ 7. Giao cho quan có trách nhiệm xem chỗ đất tốt dựng lên một tòa miếu thờ thần hỏa pháo để làm chỗ tế tự hằng năm và gia tăng cho thần súng tước vị "Thần linh uy viễn chấn hỏa pháo" (hỏa pháo linh uy chấn động tận phương xa - PV).

Tuân theo chiếu chỉ của vua, trọng thần khảo sát cuộc đất lập miếu thờ thần súng và dâng sớ tấu trình đã chọn được cuộc đất ở địa phận xã Phú Xuân. Lời nghị này được Vua Minh Mạng chấp thuận với định lệ hằng năm, vào ngày mồng 1/9 âm lịch tế lễ một lần. Đến năm Minh Mạng thứ 17, lễ tế thần súng được thay đổi thành ngày 2/9 âm lịch. Lễ phẩm gồm 1 con lợn, 1 mâm xôi, 3 mâm quả phẩm do 2 viên suất đội ở quân thần cơ được sung chức làm lễ.


Thần oai... đổ lệ

Trong một bản dịch về văn khắc trên Cửu Vị Thần Công, chuyện các vị thần súng từng được khạc đạn ghi rất rõ rằng sau khi được đúc xong, theo đúng niên hạn, các vị thần súng được bắn thử khả năng chịu đựng: "Phát thứ nhất 30 cân (khoảng 18kg) thuốc súng, 90 cân đất.

Phát thứ hai 35 cân thuốc súng, 105 cân đất. Phát thứ ba 40 cân thuốc súng, 120 cân đất". Cần nói rõ rằng thời Nguyễn, đạn đại bác được đúc chế bằng đồng, bên trong có đổ thêm chì.

Cửu Vị quyền uy oai linh là thế nhưng suýt phải lâm cảnh... mạng vong. Chuyện là khi Pháp tấn công và thôn tính Kinh thành Huế, các vị thần súng oai vệ đã bị "mẫu quốc" lên danh sách "phanh thây" cùng hàng ngàn khẩu thần công khác.

Thời khắc người Pháp chiếm Kinh thành Huế được sử triều Nguyễn ghi vào ngày 5/7/1885. Để tránh mối họa về sau, ngay khi làm chủ Đại Nội, lập tức giới chỉ huy của đội quân viễn chinh ban lệnh các loại vũ khí được liệt vào danh sách kiểm kê phải phá hủy bằng cách cho nổ tung.

Văn bản kiểm kê của Tham mưu trưởng chỉ huy pháo binh Crétin về các loại vũ khí ở Kinh thành Huế vào ngày 13/9/1885 cho thấy người Pháp đã tìm thấy 336 khẩu đại bác bằng đồng được đặt trên các thành lũy với tổng trọng lượng ước tính 300.000kg. Tại khu vực giữa hoàng cung và nơi đồn trú của chỉ huy lực lượng pháo binh, người Pháp nhặt được 282 họng súng để bắn gồm 209 họng súng bằng đồng và 73 họng bằng gang...

Việc khai tử vũ khí triều Nguyễn của Pháp kéo dài nhiều năm trời, mãi đến đời Vua Duy Tân mới chấm dứt (riêng tại Huế, việc phá hủy vũ khí của pháo binh An Nam kéo dài đến tháng 7/1887 vẫn chưa xong, thời điểm này Vua Đồng Khánh trị vì đất nước - PV). Sự phá hủy như đã nói được tiến hành bằng cách cho nổ tung hay phá nát thành đồng phát mãi cho tư thương.

Năm Duy Tân thứ 2 (1908), trước sức ép của người Pháp, triều đình phải cho phát mại các loại pháo đồng ở Phủ Nội vụ và tỉnh Quảng Nam với tổng cộng hơn 27.515 cân cho thương nhân người Pháp là Di Sô, tính ra tiền hơn 9.080 đồng...

Một quan Pháp thời bấy giờ ghi rằng trước nguy cơ Cửu Vị Thần Công chuẩn bị đưa vào "lò mổ" và các giá súng mạ vàng được gửi về Pháp thì Hội đồng Cơ mật của triều Nguyễn đã nhân cơ hội lúc đi ngang Huế của ông Toàn quyền Bihourd đặt vấn đề "tha" cho Cửu Vị Thần Công. Và may sao ông này đã lấy danh nghĩa chính quyền Pháp ưng thuận bằng biên bản hợp nghị vào ngày 8/7/1887.

Vốn xưa còn lại chút này

Sau phen thoát "chết" ấy thì dường như oai linh của Cửu Vị Thần Công không còn nữa. Từ đây người ta tùy ý đi qua mà chẳng phải cúi chào kính cẩn các vị thần súng như ngày trước.

Đến đời Vua Đồng Khánh, Cửu Vị không còn được cúng lễ trong Đại Nội và triều đình cũng chẳng còn tiền dự trù để cúng ở miếu Thần súng. Có chăng là những người bảo vệ ngày trước thi thoảng tự xuất lương đến vái kính cẩn trước bàn thờ đá, thắp vài nén hương, đặt nải chuối hoặc nọng thịt quay để cúng thần.

Khép lại bài đọc vào năm 1914, Giáo sư H.Lebris ghi như thế với đoạn cuối hàm ý rằng sau khi trải qua đại nạn, Cửu Vị Thần Công gần như bị lãng quên và bị xâm hại thô bạo bởi đội quân viễn chinh: "...Bên cạnh các chữ Hán khắc chạm "Tối cao chỉ huy quân đội", "Oai phong bằng các vị thánh hoàng và vô địch" thì có chen vào các chữ chạm bằng đinh những câu tiếng Pháp ghi nhận Louis Lebellee và Yvon Legad, binh nhì ghé chân vào đây vào năm 1899 và 1908".

Cửu Vị Thần Công vẫn còn toàn vẹn đến hôm nay để hậu thế có thể hiểu rõ hơn về một triều đại với quá nhiều giông bão.

AloBacsi.vn
Theo Thành Dũng - Công an nhân dân

Đối tác AloBacsi

Đăng ký nhận bản tin sức khoẻ

Để chủ động bảo vệ bản thân và gia đình

Đăng ký nhận bản tin sức khoẻ để chủ động bảo vệ bản thân và gia đình

hoàn toàn MIỄN PHÍ

Khám bệnh online

X