Từ chập tối trở đi, cá mát bắt đầu theo nhau đi tìm kiếm các loại côn trùng trên mặt nước, rong tảo bám trong bờ bụi. Ăn no rồi chúng kéo nhau đi tìm bầu bạn trong dòng nước. Đây cũng là thời điểm mà người dân sống ở thượng nguồn sông Giăng, huyện Con Cuông (Nghệ An) kiếm thêm thu nhập tiền triệu mỗi ngày từ nghề bắt cá mát.

Tìm về bản Xiềng, xã Môn Sơn, huyện Con Cuông (Nghệ An), phóng viên đã được trải nghiệm đi săn cá mát cùng người dân nơi đây.

Là người có thâm niên trong nghề, anh Vi Văn Cốc đã dẫn chúng tôi ra sông Giăng cùng bắt cá. Vừa thoăn thoắt thả những tay lưới xuống khúc sông được xác định có nhiều cá, vừa trò chuyện, anh cho biết: “Hiện đang là mùa cá mát, nên đêm nào tôi cũng tranh thủ đi đánh bắt từ nửa đêm cho đến rạng sáng.

Cá được đánh bắt bằng các dụng cụ thủ công như lưới, nhủi, thả lụy hay lặn bắt”.

Cứ chập tối, những người đàn ông bắt đầu buông lưới săn cá.

Loài cá này chủ yếu sống từng đàn ở các khe đá và nơi nước chảy xiết như sông, suối các huyện vùng cao. Cá chỉ nhỏ bằng hai, ba ngón tay người lớn, con to nhất cũng chỉ nặng từ 0,5kg đến 0,8kg, mình cá có từ 3 đến 6 chấm đen, còn vây cá màu hồng.

Khi màn đêm buông xuống, có một chút se lạnh của tiết trời thu nơi vùng cao, những người đàn ông nơi đây bắt đầu cất mẻ lưới đầu tiên. Không bõ công của chúng tôi, cá dính lưới nhiều.

“Với loài cá này phải đánh bắt vào ban đêm là chủ yếu, vì thời điểm này cá thường đi theo từng đàn, con cá cũng ngon hơn.

Mỗi đêm đánh bắt được từ 6-7kg cá, giá bán ra thị trường từ 250-300 nghìn đồng/kg nên có thêm thu nhập khá trang trải cuộc sống gia đình”, anh Cốc cho biết thêm.

Gỡ cá dính lưới.

Cất lưới ngay trong đêm.

Cá mát sau khi đánh bắt về được các thương lái trực tiếp thu mua tại nhà, nhập cho các nhà hàng, quán ăn. Đây là loại cá được thị trường ưa chuộng vì vừa lành vừa bổ, thịt lại thơm ngon, mỡ béo ít xương. Đặc biệt, cá có tác dụng lợi sữa, hạn chế các chứng bệnh tim mạch.

Đây là loại cá được thị trường ưa chuộng.

Ngoài cách kho đơn giản như những loại cá khác, người dân miền núi còn nướng cá trực tiếp bằng than và giàng sàn bếp để kho ăn dần,...

Cá mát hiện được xem là món ăn đặc sản ở miền Tây xứ Nghệ. Thậm chí, nhiều người nói, khách du lịch khi đến Con Cuông mà chưa được thưởng thức món cá mát thì coi như chưa từng đến Con Cuông.

Chị Phan Thị Hà, du khách đến từ Hà Nội, chia sẻ: “Lần đầu tiên tôi đến đây, ngoài cảnh sắc thiên nhiên thơ mộng và xinh đẹp, các món ăn cũng làm chúng tôi nhớ mãi, nhất là món cá mát nướng rất thơm ngon và khó quên”.

Cá mát sau khi nướng được làm thành từng gắp đem bán.

Hiện nay, cá mát chỉ có ở các huyện miền Tây Nghệ An, sống theo dọc sông Giăng.

Những năm gần đây, nhờ làm tốt việc bảo vệ nguồn lợi thủy sản, nghiêm cấm đánh bắt theo hình thức tận diệt nên cá mát trên sông Giăng đã phát triển nhanh, đem về nguồn thu nhập lớn cho người dân vùng thượng nguồn khe Nóng.

Theo Lao động