PGS.TS Trương Quang Bình, Giám đốc Trung tâm Tim mạch, BV Đại học Y Dược TPHCM, giải thích tim là một bộ phận của hệ thống tuần hoàn, có nhiệm vụ mang máu và dưỡng chất đến nuôi các cơ quan trong cơ thể.

Tim hoạt động như một cái "bơm" co bóp để tống máu từ các buồng tim ra hệ thống động mạch rồi đến các cơ quan. Nhờ có lực tống ấy, máu mới đến và tưới cho các mô, giúp cho cơ thể sống và hoạt động được. 

Tim có hệ thống van đóng mở giúp máu chỉ đi theo một chiều và tống ra ngoài hệ thống động mạch mà không trào ngược trở lại. Van sẽ mở ra khi tim co bóp tống máu về phía trước (tâm thu) và sẽ đóng lại khi tim không co bóp (tâm trương). Có 4 van trong một trái tim: Van hai lá, van ba lá, van động mạch phổi, van động mạch chủ. 

Vị trí 4 van trong trái tim

Các van tim có thể bị tổn thương do nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng hẹp van hoặc hở van. Bình thường khi tim co bóp, máu được tống hết về phía trước, song khi van tim bị hở thì có một phần máu bị dội ngược trở lại.

Hở van tim không ảnh hưởng nhiều đến lượng máu được tống về phía trước nhưng tác động nhiều đến buồng tim bị dòng máu phụt ngược lại. Các buồng tim phải nhận dòng máu phụt ngược sẽ phải làm việc nhiều hơn vì vừa giải quyết dòng máu từ các buồng tim khác tống đến, vừa nhận thêm một lượng máu phụt ngược. Tình trạng này gọi là quá tải thể tích, nếu kéo dài dễ gây ra giãn buồng tim, suy tim.

Dòng máu bình thường và dòng máu phụt ngược do hở van 2 lá

Khi có tình trạng hẹp van tim, buồng tim sau chỗ hẹp phải triển khai một lực rất lớn để tống máu qua chỗ hẹp. Tình trạng này được gọi là quá tải về mặt áp lực, nếu không được giải quyết sớm sẽ làm cho thành cơ tim phì đại, tim bị suy.

Tình trạng hẹp van hay hở van tim ở mức độ nặng đều có chỉ định điều trị. Các loại thuốc không thể trị khỏi mà phải phẫu thuật. Bác sĩ phẫu thuật có thể sửa van tim hoặc thay hẳn một van tim nhân tạo cho bệnh nhân. Đây là một cuộc phẫu thuật lớn, phải dùng máy tim phổi nhân tạo và bệnh nhân nằm viện khá lâu. Bệnh nhân cao tuổi hoặc có kèm các bệnh mạn tính khác như bệnh phổi, thận, gan… khó có thể chịu đựng được cuộc phẫu thuật như vậy.

Một biện pháp điều trị hẹp van động mạch chủ được nghiên cứu và áp dụng là thay van động mạch chủ qua ống thông. Nhờ sự phát triển của công nghệ vật liệu, người ta đã chế tạo ra một loại van nhân tạo với chức năng giống một van tim tự nhiên. Van này được đặt vào một khung kim loại giống hình dạng mạch máu. Tất cả được thu nhỏ vào trong một ống thông.

Bác sĩ luồn chiếc ống thông ấy từ một mạch máu lớn ở đùi để đưa dụng cụ đến chỗ van động mạch chủ bị hẹp. Khi đã xác định đúng vị trí, bác sĩ sẽ đẩy van nhân tạo ra khỏi ống thông. Tại đó, van bung ra với hình dạng ban đầu được chế tác và hoạt động như một van tim bình thường.

Van nhân tạo (trái) thay thế van bị hư (phải) và hoạt động như một van động mạch chủ bình thường.

Thủ thuật thay van động mạch chủ qua ống thông là một biện pháp mới trong điều trị bệnh hẹp van động mạch chủ. Ưu điểm của thủ thuật này là ít xâm lấn, nhẹ nhàng và đơn giản hơn phẫu thuật thay van động mạch chủ thông thường.

Bác sĩ không cần phải xẻ dọc xương ức của bệnh nhân, không phải chạy máy tim phổi nhân tạo tuần hoàn ngoài cơ thể, không gây mê toàn thân nên giảm thiểu nguy cơ biến chứng. Đặc biệt, đây được xem là cứu cánh cho những bệnh nhân không thể chịu đựng phẫu thuật vì tuổi già sức yếu hoặc có kèm bệnh lý mạn tính.

Nhiều công trình nghiên cứu chứng minh hiệu quả và độ an toàn của thủ thuật thay van động mạch chủ quả ống thông không thua kém gì so với phẫu thuật thay van thông thường. Nhờ đó ngày càng có nhiều chỉ định áp dụng trên toàn thế giới. Khoảng 3 năm qua thủ thuật này đã được triển khai tại Việt Nam, song vì chi phí dụng cụ quá cao nên chưa có nhiều bệnh nhân tiếp cận được.

BV Đại Học Y Dược TPHCM đã thay van động mạch chủ qua ống thông cho 8 bệnh nhân đều ghi nhận kết quả tốt, theo dõi cho thấy van tim hoạt động ổn định, triệu chứng tức ngực khó thở giảm rõ rệt, các trị số tim mạch trở lại mức bình thường.

Theo Trần Ngoan - VnExpress