- PV: Thưa BS, từ ca ghép tạng đầu tiên của khu vực phía Nam vào năm 2004, đến nay, BV đã thực hiện thành công nhiều ca ghép gan và ghép thận. Qua đó cho thấy BV có đủ khả năng tiếp nhận và phát triển các kỹ thuật y tế chuyên sâu ngang tầm các nước trong khu vực. Bác sĩ có thể chia sẻ thêm về những ấn tượng từ các ca ghép tạng này?

Thầy thuốc ưu tú BS.CK2 Trịnh Hữu Tùng - Giám đốc bệnh viện Nhi Đồng 2:

Chào các bạn, có thể nói, trong thế kỷ 20, một trong ba thành tựu vĩ đại nhất của y học là thành công của ghép tạng cho người bệnh bị suy chức năng tạng không hồi phục (suy gan, suy thận,…), chỉ sau việc phát minh ra kháng sinh và tìm ra ADN.

Việc thực hiện ghép tạng thành công là đỉnh cao của phẫu thuật, do vậy muốn thực hiện được ghép tạng phải chuẩn bị tốt từ nhân sự đến các trang thiết bị y khoa hiện đại.

Sự thành công của các ca ghép gan, ghép thận đã nói lên các bước chuẩn bị của bệnh viện là đúng đắn, chính xác, đặc biệt là việc hợp tác với các Trung tâm y khoa hàng đầu ở nước ngoài để đào tạo các phẫu thuật viên thực hiện ghép gan, ghép thận.

Kể từ cột mốc quan trọng này, bệnh viện đã thực hiện thành công 16 ca ghép thận, 12 ca ghép gan, qua đó mang lại mầm sống cho hàng chục bệnh nhi đang đứng ở ranh giới mong manh của sự sống và cái chết.

Trong tháng 6/2018 vừa qua, khi kỷ niệm 40 năm thành lập Bệnh viện Nhi đồng 2 (1/6/1978), chúng tôi rất vui khi thấy các cháu được ghép đầu tiên (nhỏ tuổi nhất của cả nước được ghép lúc đó - ngày ấy trong tình trạng suy kiệt, hấp hối do suy cơ quan giai đoạn cuối)  nay đã là các thiếu nữ, thiếu niên khỏe mạnh, phát triển bình thường cùng cha mẹ đến chúc mừng và cám ơn bệnh viện.

Đây là niềm hạnh phúc lớn lao của cả ê kíp ghép và toàn thể nhân viên bệnh viện. Đó cũng là tiền đề và động lực để lãnh đạo và bệnh viện quyết tâm xây dựng Trung tâm ghép tạng nhi và phẫu thuật kỹ thuật cao cho các tỉnh phía Nam, với sự chỉ đạo và cấp kinh phí của Sở Y tế và UBND TP Hồ Chí Minh, nhằm giải quyết hiệu quả cho các cháu bị suy cơ quan giai đoạn cuối, hoặc có các dị tật bẩm sinh hay bệnh lý phức tạp cần phải phẫu thuật, như các nước quanh ta đang làm.

Vợ chồng Đức và 2 con chụp cùng GS Đông A và BS Tùng

Thưa bác sĩ, từ nhiều năm nay, BV Nhi đồng 2 đã thành công trong các ca phẫu thuật tách dính các cặp song sinh, kể từ sau ca tách thành công ca song sinh dính nhau Việt - Đức. Trong đó có những trường hợp song sinh dính nhau rất đặc biệt, là ca đầu tiên tại Việt Nam kể từ năm 1975 và là thứ 29 trên thế giới, những ca phẫu thuật hiếm và khó như PT tim ngoài lồng ngực. Để làm được những thành công này, BV đã có những bước chuẩn bị như thế nào, thưa BS?      

Thầy thuốc ưu tú BS.CK2 Trịnh Hữu Tùng - Giám đốc bệnh viện Nhi Đồng 2:

Việc phẫu thuật tách song sinh dính nhau luôn luôn là một thách thức đối với các Bệnh viện Nhi trên thế giới. Từ kinh nghiệm sau ca phẫu thuật tách cặp song sinh dính nhau Việt - Đức, đến nay Bệnh viện Nhi đồng 2 cũng đã tách thành công 5 cặp song sinh dính nhau phức tạp.

Bệnh viện hầu như đã phát triển đầy đủ các chuyên khoa sâu của chuyên ngành Nhi khoa từ tim mạch, hô hấp, lồng ngực, tiêu hóa, nội – ngoại thần kinh đến sơ sinh, hồi sức sơ sinh, ung bướu,… Đồng thời với tinh thần tiếp cận các bệnh khó bằng đa ngành, đa chuyên khoa, đây cũng là cách tiếp cận của Y học thế giới hiện nay.

Nhờ sự đào tạo bài bản của các Thầy và kế thừa của nhiều thế hệ bác sĩ, bệnh viện đã tiến hành phẫu thuật thành công nhiều ca bệnh phức tạp như thực hiện phẫu thuật cho 7 ca có tim ngoài lồng ngực về đúng vị trí, hàng ngàn ca teo thực quản bẩm sinh, teo đường mật, dị dạng sọ mặt, u não,…

- Thưa BS, từ năm 1998, BV bắt đầu tiến hành lọc thận nhân tạo. BV cũng đã hình thành Đơn vị lọc thận nhân tạo cho bệnh nhi suy thận mạn duy nhất tại khu vực phía Nam. Chưa kể, từ năm 2011, BV đã tiến hành thẩm nhân phúc mạc liên tục và tại nhà cho bệnh nhân suy thận mạn tính. Điều này có ý nghĩa như thế nào với các bệnh nhân nhi, thưa BS?

Thầy thuốc ưu tú BS.CK2 Trịnh Hữu Tùng - Giám đốc bệnh viện Nhi Đồng 2:

Đối với bệnh nhi bị suy thận mạn giai đoạn cuối thì có nhiều cách điều trị thay thế thận, bao gồm chạy thận nhân tạo, thẩm phân phúc mạc và ghép thận.

Từ năm 1998, BV Nhi đồng 2 đã tiến hành chạy thận nhân tạo cho các bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối, trở thành nơi duy nhất khu vực phía Nam tiến hành chạy thận nhân tạo cho trẻ em. Từ đó mở ra cơ hội sống cho các bệnh nhi không may bị suy thận mạn giai đoạn cuối từ khắp các tỉnh thành phía Nam: Tp Hồ Chí Minh, các tỉnh thành miền Tây, miền Đông Nam bộ,… Việc chạy thận nhân tạo cho các bệnh nhi suy thận mạn đã tạo tiền đề cho BV Nhi đồng 2 tiến tới thực hiện ca ghép thận nhi đầu tiên năm 2004 và trở thành trung tâm ghép thận nhi sau này.

Từ 07/2010, BV Nhi đồng 2 bắt đầu thực hiện thẩm phân phúc mạc liên tục tại nhà cho các bệnh nhi suy thận mạn giai đoạn cuối, tạo thêm cơ hội chọn lựa các phương pháp điều trị thay thế thận cho bệnh nhi và gia đình chọn lựa: chạy thận nhân tạo, thẩm phân phúc mạc và ghép thận.

Thẩm phân phúc mạc là phương pháp đặt 1 ống thông (catheter) vào ổ bụng bệnh nhi, để đưa dịch lọc thẩm phân vào ổ bụng, ngâm 4-8 tiếng, dùng chính màng phúc mạc ổ bụng bệnh nhân làm màng bán thấm, loại bỏ các độc chất trong cơ thể, thải ra ngoài cùng với dịch thẩm phân. Với phương pháp thẩm phân phúc mạc liên tục tại nhà đã giúp bệnh nhi thực hiện lọc thận tại nhà mà không phải tới bệnh viện 3 buổi mỗi tuần như việc chạy thận nhân tạo, tạo điều kiện cho bệnh nhi và cha mẹ bớt mất thời gian phải tới bệnh viện. Hiện tại có hơn 20 bệnh nhân thường xuyên tái khám “thẩm phân phúc mạc liên tục” tại BV Nhi đồng 2.

Tính chung, thường xuyên có từ 40 bệnh nhân tiến hành chạy thận nhân tạo ngoại trú và khoảng 10 bệnh nhân chạy thận nhân tạo nội trú cho cả bệnh nhân suy thận mạn và suy thận cấp, và 20 bệnh nhân thẩm phân phúc mạc tại nhà.

 - BV Nhi Đồng 2 cũng là nơi đã triển khai phẫu thuật thần kinh cho trẻ em từ rất lâu. Ban đầu là những trường hợp chấn thương sọ não, những trường hợp bệnh ngoại thần kinh khác dần dần đã được tiến hành tại BV Nhi Đồng 2 như thoát vị tủy màng tủy, u não, nội soi phá sàng não thất 3, dị dạng xương sọ,… Nhiều trường hợp bệnh nặng đã được cứu sống nhờ nỗ lực của đội ngũ y bác sĩ trong ekip phẫu thuật ngoại thần kinh. Những ca ấn tượng mà BS vẫn còn nhớ?

Thầy thuốc ưu tú BS.CK2 Trịnh Hữu Tùng - Giám Đốc bệnh viện Nhi Đồng 2:

- Khoa Ngoại Thần kinh BV Nhi đồng 2 chính thức được thành lập ngày 01/06/2011, là khoa Ngoại Thần kinh dành cho trẻ em duy nhất tại miền Nam lúc đó. Cho tới nay, khoa Ngoại Thần kinh đã thực hiện được hầu hết các bệnh lý thần kinh trẻ em.

Đặc thù của bệnh lý thần kinh trẻ em đều là bệnh nặng, diễn tiến nhanh và can thiệp phẫu thuật không đơn giản. Ranh giới giữa sự sống và cái chết rất gần, đòi hỏi phải có chẩn đoán nhanh, chính xác và khi can thiệp phẫu thuật cũng đòi hỏi phải nhanh, chính xác mới có cơ hội cứu sống bệnh nhi. Đặc biệt là những trường hợp xuất huyết não, phải chạy đua với thời gian.

Trong đó có nhiều ca đã thành công ngoạn mục. Như ca xuất huyết não do vỡ dị dạng mạch máu của bé gái nhà ở Chợ Mới (An giang), được phẫu thuật giảm áp lực nội sọ trong vòng 1 giờ từ lúc nhập viện, sau đó tiến hành chẩn đoán và phẫu thuật vi phẫu lấy dị dạng mạch máu. Đến nay, cháu hoàn toàn khỏe mạnh, không yếu liệt và học rất giỏi. Đó là điều may mắn và là niềm vui mà không phải ca bệnh nào cũng có được.

Hay gần đây nhất là trường hợp cháu gái ở quận 9, được chẩn đoán là phình mạch máu não vị trí động mạch thân nền, nơi cấp máu chính cho não. Lần đầu tiên, chúng tôi tiến hành can thiệp mạch máu não khi bệnh nhân hoàn toàn tỉnh, chỉ như vậy mới có thể đánh giá được các chức năng thần kinh của bệnh nhi trước và ngay sau khi chúng tôi can thiệp mạch máu. Và thật may mắn, sau khi bít động mạch chứa phình mạch, cháu bé vẫn tỉnh táo và không có dấu hiệu khiếm khuyết thần kinh.

Đến nay đã gần 1 tháng sau can thiệp, sức khỏe cháu bé hoàn toàn ổn định. Một trong những ca bệnh hết sức đáng nhớ của ekip phẫu thuật thần kinh và Ban Giám đốc BV.

PV: Thưa bác sĩ, trước tình hình tỷ lệ mắc bệnh ung thư ở trẻ em ngày càng tăng cũng như việc quá tải bệnh nhi tại BV Ung bướu và BV Truyền máu Huyết học, Bệnh viện đã đưa vào hoạt động Khoa Ung bướu - Huyết học, đây là BV nhi khoa duy nhất tại khu vực phía Nam có tiếp nhận điều trị bệnh lý ung thư ở trẻ em. Kết quả hoạt động của khoa trong thời gian qua?

Thầy thuốc ưu tú BS.CK2 Trịnh Hữu Tùng - Giám đốc bệnh viện Nhi Đồng 2:

Nhân ngày Thầy thuốc Việt Nam 27/02/2011, Bệnh viện Nhi đồng 2 đã chính thức khánh thành và đưa vào hoạt động Khoa Ung bướu - Huyết học.

Tại BV Nhi đồng 2, hàng năm có khoảng 150 ca ung thư được chẩn đoán. Khoa Ung bướu - Huyết học Nhi được thành lập có ý nghĩa vô cùng quan trọng và thực tế. Tại TP.HCM lúc bấy giờ chỉ có 2 nơi điều trị ung thư là BV Ung bướu và BV Truyền máu huyết học, chưa có khoa ung bướu tại một BV Nhi nào. Trong khi đó, theo các số liệu thống kê trong nước chỉ có khoảng 20% trường hợp ung thư trẻ em được phát hiện sớm, phần lớn phát hiện trễ nên việc điều trị khó khăn và kém hiệu quả.

Sự ra đời của khoa Ung bướu - Huyết học Bệnh viện Nhi đồng 2, không chỉ góp phần chia sẻ gánh nặng quá tải cho khoa Nội 3 của Bệnh viện Ung bướu mà còn nhằm mục đích nâng cao chất lượng chăm sóc, điều trị cho các em nhỏ ung thư, giúp các em được hưởng những quyền lợi tốt nhất trong quá trình điều trị, nâng cao chất lượng sống cho các em.

Sau hơn 8 năm hoạt động, Khoa Ung bướu - Huyết học của BV đã giúp phát hiện sớm và điều trị (phẫu thuật và hóa trị) thành công hàng trăm cháu bị bệnh ung thư giai đoạn sớm, kéo dài và nâng cao chất lượng sống cho các cháu không may mắc bệnh ác tính.

 PV: Thưa BS, có một thực tế là bệnh viêm khớp ở trẻ em hiện nay chưa được phát hiện sớm và quan tâm đúng mức. Nhiều bé tới khám trong tình trạng nặng, ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng sống. Tại BV Nhi đồng 2 đã triển khai sử dụng liệu pháp sinh học trong điều trị viêm khớp thiếu niên ở trẻ em. Đây cũng là đơn vị duy nhất tại khu vực phía Nam điều trị viêm khớp cho trẻ em. BS có thể chia sẻ thêm về điều này?

Thầy thuốc ưu tú BS.CK2 Trịnh Hữu Tùng - Giám đốc bệnh viện Nhi Đồng 2:

- Viêm khớp tự phát thiếu niên là nhóm bệnh lý khớp thường gặp nhất ở trẻ em hiện nay, triệu chứng biểu hiện đa dạng, không chỉ đơn thuần triệu chứng tại khớp mà còn ở những cơ quan khác như tai, mắt,… Nếu không phát hiện và điều trị sớm, bệnh có thể gây tổn thương bao hoạt dịch khớp dẫn đến mất chức năng vận động khớp, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và hoạt động của trẻ, thậm chí có thể gây tàn phế.

Nhờ sự hỗ trợ và tâm huyết của PGS. TS. BS Nguyễn Thị Thanh Lan - Giảng viên của Bộ môn Nhi, Đại Học Y Dược TP.HCM, từ nhiều năm nay các bác sĩ của Khoa Tim mạch đã tổ chức khám, theo dõi định kỳ và điều trị cho các cháu mắc bệnh viêm khớp nói chung, đồng thời sớm sử dụng liệu pháp sinh học trong điều trị những bệnh nhân Viêm khớp tự phát thiếu niên thể nặng, kháng trị với các loại thuốc kháng viêm và đã mang lại kết quả rất tích cực.

Những trẻ này đã giảm được tối thiểu tác dụng phụ của dùng thuốc kháng viêm kéo dài, chức năng vận động khớp cải thiện rất nhiều và có thể đi học, sinh hoạt hàng ngày giống những đứa trẻ bình thường khác. Nhóm bệnh nhân này được khám và điều trị tại phòng khám khớp ngoại trú của khoa Tim mạch, được khoa theo dõi và quản lý, đồng thời phòng khám sẽ thực hiện sàng lọc phát hiện sớm những trẻ mắc viêm khớp tự phát thiếu niên, điều trị theo phác đồ chuẩn và có hồ sơ bệnh mạn tính để theo dõi bệnh nhi lâu dài.

PV : Bên cạnh đó BV còn làm tốt công tác tập huấn điều trị, chuyển giao kỹ thuật cho các tỉnh, thành khác. Điều này đã giúp ích như thế nào cho các BV tuyến Tỉnh, thưa BS?

Thầy thuốc ưu tú BS.CK2 Trịnh Hữu Tùng - Giám Đốc Bệnh viện Nhi Đồng 2:

- Bệnh viện Nhi đồng 2 đã làm tốt công tác tập huấn, chuyển giao kỹ thuật điều trị cho các tỉnh/thành từ Duyên hải Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ theo các chương trình, đề án mà Bộ Y tế phân công trong các lĩnh vực như sau:

Đề án 1816 từ năm 2016 đến nay đã tổ chức 13 lớp huấn luyện tại tuyến dưới, 5 lớp huấn luyện tại BV Nhi đồng 2; 48 kỹ thuật được chuyển giao kỹ thuật cho 90 cán bộ tuyến dưới.

Đề án Bệnh viện Vệ tinh đã tổ chức 30 lớp huấn luyện tại tuyến dưới, 21 lớp huấn luyện tại BV Nhi đồng 2; 28 kỹ thuật nội ngoại nhi được chuyển giao kỹ thuật thành công.

Các gói kỹ thuật ngoại nhi đã được chuyển giao tại đơn vị tuyến dưới gồm ngoại tổng quát nhi, ngoại niệu, ngoại thần kinh, ngoại ung bướu, ngoại tiêu hóa.

Các gói kỹ thuật nội nhi đã được chuyển giao tại đơn vị tuyến dưới gồm hồi sức sơ sinh, hồi sức nhi, cấp cứu nhi, tim mạch nhi, nhiễm nhi, thần kinh nhi, huyết học nhi.

Bệnh viện Nhi đồng 2 còn hỗ trợ mở khoa và phòng khám vệ tinh tại bệnh viện Quận 2, 4, 9, 7, Bình Thạnh, cử bác sĩ luân phiên xuống huyện Cần Giờ để khám và điều trị bệnh nhi.

Qua đó, chất lượng điều trị của các đơn vị tuyến dưới tăng lên rõ rệt, số lượt khám bệnh và điều trị tăng theo từng năm và số lượt chuyển viện cũng giảm. Nhiều ca bệnh nặng trước đây đều chuyển viện lên bệnh viện Nhi Đồng 2, thì bây giờ các bệnh viện tuyến dưới đã điều trị thành công.

PV: Bệnh viện còn là trung tâm đào tạo thực hành cho các trường: Đại học Y Dược TP.HCM, Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch, Đại học Nguyễn Tất Thành, là cơ sở đào tạo y khoa liên tục do Bộ Y tế cấp mã đào tạo. Bệnh viện cũng là một trung tâm hợp tác nghiên cứu lâm sàng với các viện, bệnh viện đầu ngành trong cả nước, Tổ chức Y tế thế giới, các trường đại học và viện nghiên cứu của các nước phát triển,… Kết quả qua những chương trình hợp tác đào tạo và nghiên cứu này?

Thầy thuốc ưu tú BS.CK2 Trịnh Hữu Tùng - Giám đốc bệnh viện Nhi Đồng 2:

- Hàng năm bệnh viện có kế hoạch đào tạo cho nhân viên y tế tại bệnh viện khoảng 40 lớp học/năm với các giảng viên cơ hữu tại bệnh viện và giảng viên thỉnh giảng từ các trường Đại Học Y Khoa, nhằm có định hướng và cập nhật liên tục kiến thức và kỹ năng về nhi khoa, ứng dụng trong việc khám và điều trị tại bệnh viện. Bên cạnh đó còn phát triển những chuyên ngành mới tại bệnh viện như ung bướu huyết học, ngoại thần kinh.

Ngoài ra, còn đào tạo cho các đơn vị như phối hợp với khoảng 10 trường Đại học và Cao đẳng Trung cấp nghề tại TP.HCM hướng dẫn đào tạo cho sinh viên nhằm trang bị các kiến thức cơ bản lâm sàng về nhi khoa cho các sinh viên.

Về hợp tác nghiên cứu lâm sàng với các đơn vị nghiên cứu trong và ngoài nước, thực hiện nhiều đề tài cấp Thành phố, cấp Bộ và cấp nhà nước hàng năm và trên 5 đề tài nghiên cứu đa trung tâm, đăng nhiều bài báo trên các Tạp chí Y khoa Quốc tế. Bên cạnh đó, bệnh viện còn phối hợp các đơn vị để chia sẻ các bài nghiên cứu khoa học thông qua các hội nghị hội thảo trong nước và quốc tế.

Xin cảm ơn và kính chúc sức khỏe bác sĩ.

Theo Tạp chí Sức Khỏe