Quên ăn sáng, tài xế mắc tiểu đường suýt mất mạng vì hạ đường huyết

Vừa qua Bệnh viện Nhân dân 115 tiếp nhận một bệnh nhân là tài xế bị tiểu đường, do quên ăn sáng nên bị hạ đường huyết nghiêm trọng, dẫn đến hôn mê sâu. Bệnh nhân đến bệnh viện muộn nhưng may mắn đã được các bác sĩ khoa Nội tiết cứu sống.

Đó là trường hợp của anh V.B.N. 38 tuổi, ở Long An bị bệnh đái tháo đường (tiểu đường) khoảng 12 năm. Hiện anh V.B.N. tiêm insulin với liều lượng 25 đơn vị sáng và 25 đơn vị chiều bằng bút tiêm.

Cách 2 tuần, bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị viêm phổi tại một bệnh viện địa phương. Tuy nhiên, khoảng 3 ngày sau đó, bệnh nhân được bác sĩ chuyển từ dạng tiêm insulin bằng bút thành dạng lọ insulin dùng với kim tiêm.

7 giờ sáng ngày nhập viện, anh N. thức dậy và tiêm insulin bằng kim tiêm với liều 25 đơn vị như thường lệ nhưng lại quên ăn sáng. Bệnh nhân là tài xế xe tải, khi vừa lái xe ra khỏi nhà xe, bệnh nhân cảm thấy mệt nhiều nên dừng xe bên lề đường và hôn mê sau đó.

Nhân viên nhà xe tình cờ phát hiện bệnh nhân hôn mê nhưng không đưa ngay vào bệnh viện gần nhất mà gọi điện thoại cho người nhà đưa bệnh nhân vào bệnh viện địa phương sau khoảng 5 giờ bệnh nhân hôn mê. Tại đây, kết quả thử đường huyết là 1.5 mmol/L và bệnh nhân được xử trí tạm thời rồi chuyển đến Bệnh viện Nhân Dân 115 lúc 14 giờ 30 phút cùng ngày.

Qua thăm khám các bác sĩ ghi nhận bệnh nhân bị hôn mê sâu, thở nhanh, phổi đầy ran nổ hai bên.

Các cận lâm sàng nổi bật:
- Xquang phổi thẳng: thâm nhiễm phế trường hai bên
- CT sọ não không cản quang: không ghi nhận tổn thương
- CRP: 168.99 mg/dL.
- Đường huyết: 8.81 mmol/L.
- HbA1c: 12.7%.

Bệnh nhân được chẩn đoán: Hôn mê hạ đường huyết kéo dài - Đái tháo đường tuýp 2 - Viêm phổi nặng.

Bệnh nhân được hỗ trợ hô hấp ngay bằng máy thở, truyền đường với nồng độ ưu trương để nâng mức đường huyết về bình thường. Tuy nhiên, tri giác bệnh nhân không cải thiện ngay.

Sau 1 tuần điều trị nội khoa tích cực, tri giác bệnh nhân cải thiện dần. Bệnh nhân tỉnh táo hơn, có thể trò chuyện và nhận biết người thân nhưng rất chậm.

Đây là trường hợp hạ đường huyết nghiêm trọng và được cứu sống hy hữu ở bệnh nhân đái tháo đường đang sử dụng insulin.

Theo Thạc sĩ Bác sĩ Võ Tuấn Khoa - khoa Nội tiết Bệnh viện Nhân Dân 115 thì các yếu tố thúc đẩy bệnh nhân này bị hạ đường huyết quá mức bao gồm:

- Không chú ý thời điểm tiêm insulin và bữa ăn. Loại insulin mà bệnh nhân đang dùng phải được tiêm trước ăn 30 phút. Tuy nhiên, bệnh nhân đã không tuân thủ điều này.

- Liều thuốc insulin có thể bị thay đổi khi chuyển từ bút tiêm (dễ sử dụng) sang loại lọ tiêm dùng kèm kim tiêm. Việc thay đổi này tiềm ẩn rủi ro về liều lượng thuốc tiêm cho bệnh nhân.

- Bệnh nhân có thể chưa được hướng dẫn cách nhận biết và xử trí ban đầu khi bị hạ đường huyết.

Qua tình huống trên, bác sĩ khoa Nội tiết có vài khuyến cáo quan trọng sau đây:

- Đối với bệnh nhân đái tháo đường có nghề nghiệp đòi hỏi an toàn lao động tuyệt đối như lái tàu xe, vận hành máy móc, thợ xây dựng làm việc trên giàn giáo… tình trạng hạ đường huyết quá mức có thể xảy ra, ảnh hưởng đến đến ý thức bệnh nhân đột ngột từ đó gây mất an toàn thậm chí tử vong cho bệnh nhân và nguy hiểm cho người xung quanh. Do đó, bệnh nhân nên gặp các bác sĩ chuyên khoa Nội tiết để có thể chọn các loại thuốc an toàn và được tư vấn hướng dẫn cách xử trí tạm thời hạ đường huyết khi xảy ra với bản thân.

Nếu bệnh nhân bị hạ đường huyết nhiều lần, bác sĩ nên khuyến cáo bệnh nhân cân nhắc chuyển đổi nghề khác. Tại Bồ Đào Nha, từ tháng 1/2013, các lái xe có tiền sử đái tháo đường được phân thành hai nhóm khi khám sức khỏe định kỳ dựa vào hồ sơ y khoa bao gồm nhóm 1 gồm những người lái xe không được phép hành nghề nếu ghi nhận có hạ đường huyết nặng hoặc hạ đường huyết tái diễn nhiều lần và nhóm 2 gồm những người có giấy chứng nhận sức khỏe tốt bao gồm kiểm soát đường huyết tốt, không có bất kỳ cơn hạ đường huyết nặng hoặc hạ đường huyết tái diễn nhiều lần trong vòng 12 tháng kèm theo không có biến chứng nào của đái tháo đường (Senra Moniz C. Acta Med Port 2013 Jul-Aug;26(4):428-432).

- Tất cả các trường hợp hôn mê dù biết hay không biết đái tháo đường trước đó cần nhanh chóng đưa ngay vào cơ sở y tế gần nhất để xử trí. Tại các cơ sở y tế này, các nhân viên y tế nên mau chóng thử đường huyết để xác định ngay tình trạng có hạ đường huyết hay không (xét nghiệm này chỉ tốn từ 5-30 giây là biết kết quả, hạ đường huyết khi kết quả dưới 70 mg/dL hoặc 3.9 mmol/L) để cấp cứu kịp thời trước khi nghĩ đến các nguyên nhân gây hôn mê khác.

Các trường hợp hạ đường huyết quá lâu (do chậm chẩn đoán hoặc đưa vào bệnh viện trễ hoặc cấp cứu không kịp thời) có thể dẫn đến di chứng não không hồi phục và thậm chí gây tử vong cho bệnh nhân; ngược lại nếu phát hiện sớm và điều trị kịp thời, phần lớn bệnh nhân hồi phục ngoạn mục và không để lại di chứng.

Theo ThS.BS Võ Tuấn Khoa

Khoa Nội tiết - Bệnh viện Nhân Dân 115