Phụ nữ từ 20 tuổi trở lên tự khám vú hàng tháng sau khi sạch kinh 5 ngày. Ảnh: N.Phương

Khí trệ, huyết ứ vì stress

U xơ tuyến vú là khối u lành tính của tuyến vú, khu trú hoặc lan tỏa. Khối u có đặc điểm là tròn, nhẵn, mật độ mềm. U xơ tuyến vú gặp ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ hoặc tiền mãn kinh. Nguyên nhân chủ yếu do mất cân bằng nội tiết estrogen, progesteron, prolactin. Chẩn đoán dựa vào khám vú lâm sàng sờ thấy khối mềm di động, chọc hút làm xét nghiệm tế bào và chụp X-quang vú để loại trừ khối u ác tính.

Theo quan điểm y học hiện đại, điều trị bằng điều chỉnh nội tiết để đưa tỉ lệ estradiol/progesterone về bình thường và tiếp tục theo dõi là rất quan trọng để đảm bảo khối u không phát triển lớn hơn. Theo Y học cổ truyền, u xơ tuyến vú thuộc chứng “nhũ trung kết hạch”. Nguyên nhân đầu tiên là do người bệnh suy nghĩ căng thẳng lo âu, tính tình nóng nảy, dễ cáu giận, làm can khí uất kết, tỳ hư khí trệ, đàm ngưng kết mà thành bệnh.

Cũng giống như u xơ tuyến vú, u xơ tử cung là bệnh có liên quan đến rối loạn hormone, nhất là estrogen. Khi estrogen trong cơ thể tăng cao, u xơ tử cung thường to ra do sự tăng sinh các sơi cơ, mô cơ ở thành tử cung. U xơ có xu hướng phát triển suốt trong giai đoạn sinh đẻ của người phụ nữ và phát triển rất nhanh trong thai kỳ khi nồng độ estrogen tăng cao nhất. Một số hormone khác, như progesterone, cũng ảnh hưởng đến sự phát triển của u xơ.

Đây là loại u lành tính thường hay gặp nhất ở tử cung, rất ít khi ác tính - biến thành ung thư, hơn nữa đến tuổi mãn kinh thường teo nhỏ lại. U xơ tử cung có thể là một khối u hoặc có nhiều khối hợp lại có thể phát triển vào trong lòng tử cung, vào sâu bên trong thành tử cung…

Trong Đông y, u xơ tử cung được đề cập trong phạm vi của chứng “chưng hà” - chỉ các khối kết tụ ở trong khoang bụng. Nguyên nhân có thể do tình chí thất điều (tổn thương, stress tinh thần) khiến cho chức năng xơ tiết khí của tạng Can bị trục trặc dẫn đến tình trạng khí trệ, huyết ứ; hoặc có thể do hàng ngày ăn quá nhiều các món xào rán, béo ngọt… khiến đàm thấp tích tụ lại gây tắc trở kinh mạch ở bào cung, bào lạc mà gây bệnh.Với khối u nhỏ, đang tuổi sinh đẻ hoặc gần thời kỳ mãn kinh, không có triệu chứng rõ rệt có thể điều trị bằng Đông y và theo dõi.

Điều trị bằng cách nào?

Việc điều trị u xơ tuyến vú còn tùy thuộc vào tính chất, mức độ, vị trí, số lượng của khối u. Tùy vào tình hình bệnh ở thời điểm hiện tại, sẽ có những phác đồ điều trị riêng. Các biện pháp thường được sử dụng trong điều trị u xơ tuyến vú là phẫu thuật cắt bỏ u xơ hoặc nội khoa giúp điều hòa kinh nguyệt, điều hòa lượng hoóc môn trong cơ thể, cân bằng nội tiết, ngăn ngừa quá trình hình thành u trong vú, loại trừ khả năng ung thư vú.

Với u xơ tử cung, y học hiện đại khi phát hiện được thông thường là áp dụng phương pháp điều trị bằng phẫu thuật bóc tách nhân xơ, hoặc có thể cắt tử cung tùy theo bệnh của từng người, tuy nhiên u xơ vẫn có thể tái phát. Hơn nữa, Tây y điều trị thường phải tiêm thuốc làm giảm nội tiết có thể làm ảnh hưởng đến chức năng sinh sản của phụ nữ, khô bộ phận sinh dục.

Trong Đông y, phòng và điều trị u xơ tuyến vú, u xơ tử cung có rất nhiều điểm ưu việt, thu được kết quả tốt do chữa bệnh luôn quan tâm điều trị tận gốc căn nguyên, điều hòa âm dương khí huyết trong cơ thể, giúp cơ thể người phụ nữ khỏe mạnh. Mặt khác còn hướng dẫn bệnh nhân tự phòng và chống bệnh phát triển cũng như tái phát.

Đông y điều kinh, cân bằng âm dương, tăng cường nội tiết phụ nữ theo sinh lý chứ không phải dùng thuốc nội tiết để trị bệnh u xơ tuyến vú, u xơ tử cung. Việc phòng, chữa trị bệnh theo đó có 3 điều quan trọng: một là lý khí hóa đàm là then chốt, hai là điều hòa xung nhâm là căn bản, ba là bổ thận thư can. Kết hợp ba phương pháp trên, thu được kết quả tích cực trong điều trị.

Với u xơ tuyến vú, khi điều trị phải thư can lý khí, hòa vị hóa đàm tán kết, chọn phương thuốc tiêu giao tán hợp với nhị trần thang gia giảm: Sài hồ 12g, bạch thược 12g, bạch truật 12g, bạch linh 12g, xuyên quy 12g, trần bì 6 g, bán hạ 12g, cam thảo 4g, hương phụ 12g, đan sâm 16g, uất kim 12g, qua lâu 8g, hải tảo 16g, hạ khô thảo 16g.

Nguyên nhân thứ hai là, do xung nhâm mất điều hòa, đàm ngưng huyết ứ, người bệnh kinh nguyệt không đều hoặc vô sinh, trong tâm phiền muộn, lo nghĩ căng thẳng dễ bực bội, ngủ ít hay mê việc điều trị cần điều hòa xung nhâm, hoạt huyết hóa ứ tán kết.

Phương thuốc là tiêu giao tán hợp với nhị tiên thang gia giảm: Sài hồ 12g, bạch thược 12g, bạch truật 12g, bạch linh 12g, xuyên quy 12g, cam thảo 4g, hương phụ 12g, đan sâm 16g, uất kim 12g, qua lâu 8g, hải tảo 16g, tiên linh tỳ 12g, tiên mao 12g, thỏ ty tử 12g, ích mẫu 16g, tam lăng 12, nga truật 12g.

Trường hợp người bệnh âm hư, đàm ngưng kết, ngoài khối u ở vú còn có thêm lưng đau gối mỏi, hoa mắt chóng mặt, hay lo nghĩ, pháp điều trị là tư bổ can thận, hóa đàm tán kết.

U xơ tử cung cũng có thể chữa bằng các bài thuốc Đông y. Các loại thuốc này với các thảo dược từ tự nhiên có tác dụng là tiêu khối u xơ, giảm kích thước cũng như hạn chế sự phát triển của khối u. Điều trị cũng giải quyết nguyên nhân bao gồm điều hòa xung nhâm bổ ích can thận, ích khí dưỡng huyết điều kinh,hoạt huyết phá ứ, lý khí hóa đàm, tán kết tiêu trưng.

Để phòng tránh bệnh, các chị em cần thư giãn, chú ý ăn uống những đồ tươi, rau củ quả, tích cực chữa kinh nguyệt không đều và các chứng trạng bệnh của phụ nữ. Những người có con thì phải nuôi con bằng sữa mẹ, thường xuyên kiểm tra, khám vú lâm sàng định kì, nếu thấy khối u vú to lên thì đi khám bác sĩ chuyên khoa.

Theo TS.BS Phí Thái Hà - BV Y học cổ truyền Trung ương
Gia đình và Xã hội