Ông Johnson cũng sẽ tuyên bố tranh cử lúc 11g30 cùng ngày, 30 phút trước hạn chót đăng ký tranh cử.

Sau hai tuyên bố tranh cử của bà Theresa May và ông Boris Johnson, cuộc vận động sẽ chính thức bắt đầu trong các tuần tới. 150.000 đảng viên Bảo thủ sau đó sẽ chọn hai ứng viên, người thắng sẽ được công bố vào ngày 9.9 tới, trùng mùa hội nghị của đảng Bảo thủ.

Kết quả thăm dò cho biết trong số người được hỏi, 29% ủng hộ bà May, còn ông Johnson thua sít sao với 28%.

Chiến tuyến chính giữa hai ứng cử viên

Việc Anh còn có thể tham gia thị trường chung châu Âu hay không sẽ là “chiến tuyến” chính trong cuộc tranh ngôi thủ lĩnh đảng Bảo thủ.

Ông Johnson (người chủ trương Brexit) đã nói muốn Anh có quyền tiếp cận thị trường, nhưng ông cũng quyết rút Anh khỏi quy định công dân EU có quyền tự do di chuyển lao động nhằm ngăn chặn dòng di dân ồ ạt đến Anh. 

Nữ Thủ tướng Đức Angela Merkel đã bác đề xuất này, nhấn mạnh Anh chớ nên kỳ vọng “giữ quyền ưu tiên” của thành viên EU nếu không tuân thủ các quy định bắt buộc.

Thủ tướng Anh mới sẽ dẫn đầu nhóm đàm phán về quan hệ mới giữa Anh với Liên minh châu Âu (EU).

Sau cuộc gặp lãnh đạo 27 nước thành viên EU hôm 29.6, Thủ tướng Anh David Cameron kháng cự sự thúc ép Anh phải kích hoạt điều khoản 50 của Hiệp ước Lisbon 2007 để bắt đầu thủ tục pháp lý chính thức để rời khỏi EU. Ông khẳng định người kế nhiệm ông sẽ phải lãnh trách nhiệm này.

Có khả năng bà May lẫn ông Johnson đều không tính kế hoạch tuyên bố mở cuộc bầu cử sớm (dự kiến tổ chức ngày 13/10 tới) nếu họ trở thành thủ tướng Anh vì điều quan trọng là phải duy trì tình hình ổn định ở Anh.

Bên cạnh đó, Công đảng (đối lập) cũng sẽ có thủ lĩnh mới vào mùa thu tới. Cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm thủ lĩnh Jeremy Corbyn đã kích hoạt một cuộc cạnh tranh ngôi lãnh đạo Công đảng Anh.

Khi công bố tham vọng làm thủ tướng, bà May (người ủng hộ việc ở lại EU) nói bà sẽ lập cơ quan tiến hành Brexit, giao chức lãnh đạo cho một nghị sĩ ủng hộ Brexit để đàm phán với EU. Bà sẽ tìm cách khẳng định mình là một ứng viên giàu kinh nghiệm, 6 năm qua lãnh đạo một bộ mạnh. Bà cũng hứa “lãnh đạo một quốc gia có suy nghĩ lớn, ý thức tầm toàn cầu”.

Bà May nói Anh cần chứng tỏ là “một quốc gia hoạt động không chỉ vài người được ưu ái, mà vì tất cả chúng ta”. Bà cũng nói rõ kế hoạch chọn người ủng hộ Brexit vào các cơ quan chính phủ.

Trong 20 phút diễn văn ở trung tâm London, ông Johnson sẽ kể những thành tựu đạt được của đảng Bảo thủ khi ông còn là Thị trưởng London, ví dụ cổ động nâng mức sống. Ông cũng nói đến tầm quan trọng của việc giữ lời hứa khi vận động Brexit: lập hệ thống kiểm soát dòng di dân, các cấp tòa án Anh có quyền tối thượng và phục hồi sự kiểm soát dân chủ.

Về việc tham gia thị trường chung EU, ông Johnson nói được tham gia là quan trọng nhưng không thể đánh đổi bằng việc chấp nhận quy định bảo đảm quyền tự do di chuyển lao động của EU.

Hai ứng cử viên Johnson/May đã ráo riết vận động suốt 48 giờ qua. Bà May hy vọng có được sự ủng hộ của 70-80 nghị sĩ ủng hộ. Ông Johnson hy vọng kiếm được hơn 100 nghị sĩ đề cử ông làm thủ tướng, chủ yếu là các nghị sĩ ủng hộ Brexit và cả các nghị sĩ từng ủng hộ việc ở lại EU.

Chiến dịch tranh cử của ông có mục đích xây dựng hình ảnh ông là một lãnh đạo có thể lấy được thiện cảm của các cử tri bên ngoài lực lượng ủng hộ truyền thống của đảng này.

Vấn đề là nhiều thành viên đảng Bảo thủ, kể cả người ủng hộ Brexit, muốn bỏ rơi ông, Nhiều nữ nghị sĩ đã nhảy qua phe bà May.

Ứng cử viên Thủ tướng Boris Johnson. Nguồn Getty Images

Vừa ra ý tranh cử gặp ngay tai tiếng

Ông Johnson có sự ủng hộ của Bộ trưởng Tư pháp Michael Gove, người được hứa sẽ có một chức cao nếu ông Johnson trở thành thủ tướng.

Nhưng thư điện tử của vợ Bộ trưởng Gove đã kêu gọi phe của chồng bà phải có được sự bảo đảm đặc biệt của ông Johnson, nếu không thì phe này rút lại sự ủng hộ ông Johnson, theo báo The Independent.

Trong email gửi chồng và nhóm vận động ủng hộ Brexit của chồng vào sáng 28/6, nhưng lại gửi nhầm cho một người khác (hãng tin Sky News nói đã đọc được), bà Sarah Vine (vợ ông Grove), một cây bút xã luận của báo Daily Mail, tỏ ý bà không tin tưởng ông Johnson.

“Điều rất quan trọng là chúng ta nay tập trung xử lý các trở ngại cá nhân và vượt qua chúng. Tôi thật sự nghĩ Michael cần phải có những cố vấn cho ông ấy trong các cuộc họp khẩn sáng nay. Một lời nhắn đơn giản: anh phải có được sự bảo đảm đặc biệt từ Boris, nếu không thì anh không thể bảo đảm ủng hộ của anh. Các chi tiết có thể bàn sau, nhưng không có bảo đảm này, anh sẽ không có được lợi thế….Chớ nên nhượng bộ chút nào, ráng cương hết sức nhé. Chúc anh may mắn”.

Không thể biết ông Gove tìm kiếm bảo đảm nào nơi ông Johnson. Người phát ngôn của ông từ chối bình luận.  

Tuy nhiên, việc bà vợ nêu ông Gove tự cho là có uy tín cao với ông Johnson, vì ông có thể giành được ủng hộ của Paul Dacre (tổng biên tập Daily Mail) và Rupert Murdoch (chủ nhân Tập đoàn truyền thông News Corp vốn nắm các đầu báo The Sun và The Times) sẽ khiến có thắc mắc về tầm ảnh hưởng của báo chí trong giới chính trị, và các đối thủ của ông Johnson sẽ khai thác điều này.

Có tin ông Johnson đã có sự ủng hộ của nhà chiến lược tranh cử Lynton Crosby. Ông cũng vận động sự ủng hộ của các đảng viên cao cấp đảng Bảo thủ ủng hộ ở lại EU để có thể thắng bà May.

Vợ chồng ông Michael Gove. Nguồn Getty Images

Các ứng viên khác

Bộ trưởng Lao động-trợ cấp Stephen Crabb cũng chính thức tuyên bố tranh cử. Ông ủng hộ việc ở lại EU và hứa nếu trở thành thủ tướng Anh, sẽ không có chuyện “biên giới mở” nữa, tức là thực hiện kiểm soát dòng nhập cư.

Ông Crabb cũng hứa sẽ tìm “mối quan hệ kinh tế thân cận với EU như chúng ta hiện có” và “kết thúc sự tối thượng của luật EU”.

Ông Crabb có sự ủng hộ của Bộ trưởng Kinh tế Sajid Javid, cùng Chưởng lý Jeremy Wright. Cựu  Bộ trưởng Quốc phòng Liam Fox (người ủng hộ Brexit) tuyên bố giành ngôi thủ lĩnh đảng Bảo thủ, trong khi các Bộ trưởng Y tế - Giáo dục Jeremy Hunt-Nicky Morgan đang xem xét khả năng tranh cử.

Hai ông này ủng hộ việc ở lại EU. Ứng cử viên tiềm năng khác là Bộ trưởng Năng lượng Andrea Leadsom ủng hộ Brexit.