Nằm bất động cũng không dám cho gia đình biết

NSƯT Tạ Duy Ánh cho biết, trong xiếc người, có những tiết mục đu bay, nhào lộn trên cao, diễn viên có khi bị rơi xuống lưới rồi bật ra ngoài, ngã gãy cổ, thậm chí gãy cả 2 chân.

Với những người biểu diễn tiết mục đế kiếm thì kiếm có thể rơi ra và cắm thẳng vào mắt, vào mặt.

Tiết mục “Cô hàng giải khát” của NSND Tâm Chính nổi tiếng bởi sự nguy hiểm của nó. Nghệ sĩ biểu diễn tiết mục này phải đứng lên 6 tầng cốc thủy tinh. Cả đống cốc thủy tinh đó bị vỡ và cơ thể nghệ sĩ bị… rách toàn thân!


Lĩnh vực chuyên môn của anh Cao Xuân Hiền, diễn viên Liên đoàn xiếc Việt Nam, là xiếc người. Tuy không gặp các tai nạn kiểu như anh Hoàn hay các diễn viên xiếc thú khác nhưng anh Hiền cũng gặp không ít những tình huống nguy hiểm, trong đó có nhiều lần anh đã bị thương.

Một trong những tiết mục gây tai nạn cho anh là tiết mục đi xe đạp 1 bánh trên dây. Để thực hiện hoàn chỉnh tiết mục này, anh Hiền còn phải đội thêm 1 người trên đầu và 2 tay cầm một cây sào dài để giữ thăng bằng.

Trong quá trình đi, cây sào bị rơi ra, đập xuống dây rồi bất ngờ bật mạnh lên đập thẳng vào mặt khiến anh bị dập, sưng, đau toàn bộ mũi, miệng.

Anh Hiền đã mất 6 năm để hoàn thành tiết mục này và đến nay anh đang bắt đầu “truyền nghề” cho lứa nghệ sĩ trẻ hơn.

Tuy vậy, anh không dám dùng đến từ “làm chủ tiết mục” bởi theo anh, không ai có thể nói trước được điều gì - nhất là trong xiếc.

Thành công của một người còn phụ thuộc vào sự ăn ý và trình độ của bạn diễn. Bởi thế, dù đã có thể gọi là “thầy” nhưng anh Hiền không chủ quan.

Chưa hết, trong lần biểu diễn tại Đài Loan, để cứu một đứa trẻ, anh Hiền đã phải nhảy ra khỏi dây ở độ cao 4,5m và rơi tự do. Anh đã bất tỉnh một lúc lâu mới tỉnh dậy và kết quả kiểm tra cho thấy anh bị sái vai.

Gần đây nhất, trong liên đoàn xiếc Việt Nam có trường hợp một nghệ sĩ trẻ tập tiết mục đu dây cao. Do dây bị tuột nên nghệ sĩ này bị rơi xuống đất khiến anh bị chấn thương phần cổ, phải nằm bất động 1 tháng liền. Nhưng anh không dám cho gia đình biết, bởi sợ gia đình bắt bỏ nghề khi thấy nghề quá nguy hiểm.

Tuổi nghề ngắn, đào thải lớn

Theo NSƯT Tạ Duy Ánh, tuổi nghề của một nghệ sĩ xiếc thường không kéo dài (vì sức lực, độ dẻo dai không trường tồn mãi mãi).

Với nghệ sĩ nhào lộn, thời kỳ sung mãn nhất cũng chỉ kéo dài được 2-3 năm rồi sau đó là… tuột dốc. Tuy nhiên, có một số dạng tiết mục (như hề, huấn luyện viên gấu, chó, vv…) thì tuổi nghề thường sẽ dài hơn.

Vì thế, tuy trong ngành xiếc không có sự cạnh tranh gay gắt nhưng quy luật đào thải là rất lớn.

Nghiên cứu về “Phòng chống tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp cho các nghệ sĩ hoạt động trong lĩnh vực xiếc, múa và điện ảnh” được công bố vào cuối năm 2009 của Hội An toàn vệ sinh lao động Việt Nam cho thấy: ba lĩnh vực: xiếc, múa và điện ảnh là những lĩnh vực nghệ thuật có nhiều nguy cơ bị tai nạn và bệnh nghề nghiệp vào loại cao nhất.

Tới nay, nhóm nghiên cứu thống kê được tần suất tai nạn lao động trong một năm mà các nghệ sĩ xiếc gặp phải đã lên tới gần 40%. So với mức độ tai nạn lao động trong ngành công nghiệp sản xuất thông thường là 2% thì con số trên lớn hơn gấp 20 lần.

Từ năm 2005-2009, trung bình số tai nạn ngành xiếc là 305 vụ/năm. Các nhà khoa học về an toàn lao động cho rằng tần suất tai nạn 305 phần nghìn là quá cao. Xiếc được xếp vào loại lao động đặc biệt nặng nhọc, nguy hiểm và độc hại.