Tầm soát ung thư vú được cho là bị lạm dụng và có thể dẫn đến những can thiệp không cần thiết

- Ung thư là bệnh hiện đại và do con người tạo ra?

Sai: Viết trên blog khoa học của tổ chức Nghiên cứu ung thư Anh quốc, TS Katharine Luisa Arney cho rằng ý kiến này xuất phát từ việc so sánh tỷ lệ mắc ung thư thời nay và tỷ lệ giả định con người thời tiền công nghiệp mắc phải. Bà nói: “Dĩ nhiên ngày nay bệnh nhân ung thư rất nhiều, nhưng đó là ý kiến không đúng, vì ngày xưa tuổi thọ con người không cao và ung thư chủ yếu là bệnh của người lớn tuổi”.

Thật vậy, cách đây hàng ngàn năm đời sống con người ngắn, nhiều người chết ở tuổi trung niên vì các bệnh nhiễm trùng, và chết trước khi ra đời hay ở tuổi niên thiếu cũng khá thông thường.  Trong khi đó, theo nghiên cứu, 3/4 những ca ung thư lại được chẩn đoán ở người trên 60 tuổi trở lên và hơn 1/3 trường hợp ở người 75 tuổi hay nhiều hơn. Vì thế không lạ khi ung thư ít gặp ở dân số không sống quá 40 tuổi.

Theo TS Arney, có người cũng cho rằng trong tự nhiên không có gì gây ra ung thư, do vậy đây chính là bệnh do con người tạo ra, từ ô nhiễm môi trường đến những thay đổi trong ăn uống và cách sống. “Đó là suy nghĩ sai”, bà nói. “Nhiều nguyên nhân tự nhiên gây ung thư đã có mặt hàng ngàn năm nay. Chẳng hạn tia cực tím mặt trời gây ung thư da, các vi khuẩn và virus chịu trách nhiêm gây ra 1/4 ca ung thư toàn cầu (HPV gây ung thư cổ tử cung, Helicobacter pylori gây ung thư dạ dày…), tia radon tạo ra tự nhiên từ đá granite – ước tính gây ra 3 – 14% ca ung thư phổi toàn cầu”.

- Chẩn đoán và điều trị ung thư luôn hợp lý

Sai: Viết trên The Conversation, Brooke Nickel, nghiên cứu sinh tiến sĩ đại học Sydney (Úc), cho rằng đã đến lúc rút bỏ “nhãn ung thư” ra khỏi những điều kiện nguy cơ thấp. Bà lý luận: “Nhiều thập kỷ qua, hiểu biết về ung thư đã thay đổi nhiều. Giờ đây chúng ta biết rằng một vài bệnh ung thư không phát triển hay phát triển quá chậm, nên không gây vấn đề gì cho con người. Sử dụng nhiều từ ngữ bệnh tật, trong đó có ung thư, có thể làm tăng sự hoang mang, dẫn đến tầm soát và điều trị quá mức”.

Chẩn đoán ung thư quá mức - dẫn đến hại nhiều hơn lợi - được lên tiếng nhiều trong những năm qua là ung thư vú, tiền liệt tuyến và tuyến giáp. Chẳng hạn chẩn đoán ung thư tuyến giáp đã tăng chóng mặt ở các nước đang phát triển, chủ yếu từ sự gia tăng phát hiện ung thư tuyến giáp dạng nhú (papillary thyroid cancers), thế nhưng khối u ung thư này thường nhỏ dưới 2cm và phát triển chậm.

Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Journal of Clinical Oncology (Hoa Kỳ) vào năm 2016, cho thấy trong khi giải phẫu tử thi người ta đã phát hiện nhiều ca “ung thư tuyến giáp” thông thường nhưng không được phát hiện và không gây hại. Nói cách khác, con người sống chung với bệnh mà không hay biết vì nó không phát ra.

Tầm soát ung thư vú cũng là vấn đề tranh cãi. Nhiều chuyên gia khuyến khích tầm soát vì điều này có thể giảm nguy cơ tử vong do ung thư vú đến 35%. Nhưng theo GS ngoại khoa Michael Baum của đại học London (Anh quốc), ước tính cần có 10.000 phụ nữ tầm soát để phòng ngừa 3 - 4 ca tử vong, nhưng điều này có thể dẫn đến 120 - 140 phụ nữ bị chẩn đoán quá mức và điều trị không cần thiết. Brooke Nickel nói: “Tôi không tầm soát ung thư vú, nhưng đó là sự chọn lựa của mỗi người và khó cưỡng lại được”.

- Nhìn đâu cũng thấy nguy cơ ung thư

Sai: Do nghĩ rằng ung thư là bệnh của thời hiện đại, nên nhiều người cảm thấy hoang mang và bất an vì thấy đâu đâu cũng có nguy cơ ung thư. Nhưng nhiều chuyên gia phản bác suy nghĩ này. Thí dụ rõ nhất là đổ thừa điện thoại di động gây ung thư não, tuy nhiên một nghiên cứu từ năm 2000 - 2006 của tổ chức Y tế thế giới (WHO) trên hơn 10.000 người tại 13 quốc gia khác nhau, đã không phát hiện mối liên hệ giữa điện thoại di động và ung thư não.

Trong một bài viết mới đây trên tờ The Guardian, TS Naomi Elster, chuyên ngành ung thư học thuộc hiệp hội Bác sĩ ngoại khoa hoàng gia Ireland, lý luận: “Về cơ bản, ung thư gây ra khi DNA của chúng ta bị tổn thương và quá trình nhân bản bình thường chuyển thành bất thường. Bức xạ ion hoá như tia X hay xạ trị tạo ra một năng lượng khổng lồ. Tuy nhiên, điện thoại di động lại phát ra rất ít năng lượng. Việc phá vỡ hay làm tổn thương DNA đòi hỏi một lượng lớn năng lượng vượt quá khả năng của điện thoại di động”.

Trong thời đại tin giả lan tràn và sự lo lắng của con người ngày càng thường nhật, nguy cơ ung thư bị hiểu sai khá nhiều. Chẳng hạn hoá chất tổng hợp BPA (Bisphenol A) dùng trong sản xuất nhựa, được cho là gây hàng loạt vấn đề sức khoẻ có cả ung thư vú. Thế nhưng, đến nay tác hại của BPA cho con người vẫn chưa thuyết phục. Tamara Galloway, giáo sư về độc tố học đại học Exeter, cho rằng do vấn đề đạo đức nên không ai mang con người ra thí nghiệm. Bằng chứng có được chỉ là trên thí nghiệm hoặc trên động vật, nên điều này không thuyết phục và gây tranh cãi.

Nhưng dù tranh cãi thế nào thì một sự thật hiễn nhiên là sau nhiều năm nghiên cứu và dựa trên những bằng chứng mạnh mẽ, quỹ Nghiên cứu ung thư thế giới đã có được những khuyến cáo phòng chống ung thư chắc chắn. Đó là giữ cân nặng lý tưởng, năng vận động, ăn nhiều các loại rau củ và hạt, hạn chế thức ăn nhanh, hạn chế thịt đỏ và thịt xử lý, không hút thuốc, hạn chế rượu và thức uống có đường…

Theo Bình Yên - Thế giới hội nhập/ TGTT