Người cao tuổi (NCT) 60 - 65 tuổi trở lên chiếm một tỉ lệ không lớn trong dân số (12%) nhưng lượng thuốc nói chung sử dụng cho độ tuổi này lại không nhỏ (50%). Và đặc biệt, tỷ lệ tai biến do dùng thuốc lại thường gặp ở NCT nhiều hơn so với các lứa tuổi khác.

Các biểu hiện lâm sàng thường gặp ở NCT do tác dụng phụ của thuốc như: bồn chồn, té ngã, trầm cảm, lú lẫn, rối loạn nhận thức, táo bón, tiểu tiện không kiểm soát, rối loạn hoạt động tình dục, mất ngủ…

Vì sao NCT dễ bị tai biến khi dùng thuốc?

Nguyên nhân dẫn đến tăng tỷ lệ tai biến ở NCT khi dùng thuốc là:

- NCT thường hay đau ốm, phải thường dùng thuốc.

- NCT thường mắc nhiều bệnh mạn tính, đòi hỏi nhiều loại thuốc có tác dụng mạnh. Hơn nữa, NCT thường phải dùng thuốc trong thời gian dài mới có tác dụng.

- NCT quá lo lắng về sức khỏe của mình nên thường dùng thêm thuốc ngoài chỉ định, hoặc có khi chưa đau ốm gì vẫn dùng thuốc, gọi là để “phòng” (nhất là thuốc trị cảm, đau nhức).

- Ở NCT, do trí tuệ giảm sút, thường hay nhầm lẫn trong sử dụng thuốc, đặc biệt là về liều lượng, dẫn đến quá liều gây ngộ độc.

- Do quá trình laõo hoaù ảnh hưởng đến tính chất dược động học của thuốc đối với NCT (tức là quá trình hấp thu, phân bố, chuyển hóa, thải trừ thuốc trong cơ thể không bình thường) đưa đến những phản ứng bất ngờ và không có lợi của thuốc.

Các nguyên tắc dùng thuốc ở NCT

- Chỉ dùng thuốc khi thật cần thiết và sau khi ñöôïc chẩn đoán chính xác.

- Bắt đầu bằng liều dùng thấp nhất có hiệu lực,số lần dùng thuốc trong ngày nên thưa hơn so với người trẻ tuổi.

- Lưu ý: để NCT nên dùng dạng thuốc thích hợp là dạng lỏng như: thuốc nước, hỗn dịch; chọn thuốc dùng ít lần trong ngày…

- Hướng dẫn kỹ các chỉ dẫn dùng thuốc bằng lời lẽ thiện cảm thuyết phục, cũng như dành thời gian lắng nghe tâm tư của NCT.

- Theo dõi sát trong thời gian dài sự đáp ứng đối với tác dụng của thuốc ở NCT. Không suy diễn kinh nghiệm dùng thuốc ở người trẻ tuổi cho NCT.

- Lưu ý các thuốc tránh dùng cho NCT nói chung và NCT đang mắc một bệnh lý nào đó. Có những dạng thuốc nên tránh dùng cho NCT đang mắc phải một bệnh như:

•    Không dùng dạng thuốc sủi bọt đối với người bị bệnh tăng huyết áp, suy tim (dùng dạng thuốc sủi bọt luôn chứa muối natri sẽ làm bệnh nặng thêm).

•    Không dùng thuốc chẹn bêta đối với NCT bị hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), đái tháo đường hoặc bị bệnh lý mạch máu ngoại biên.

•    Không dùng thuốc kháng histamin, thuốc chống co thắt, thuốc chống trầm cảm đối với người bị phì đại tuyến tiền liệt lành tính hay bị táo bón.

•    Không dùng thuốc glucocorticoid đối với NCT bị đái tháo đường.

Để phát huy tác dụng và hạn chế tác dụng phụ

- Tốt nhất hãy dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.

- Khi bác sĩ cho đơn thuốc, phải dùng đúng thuốc theo đơn đó, không tự ý dùng thêm hoặc thay đổi thuốc, thậm cho khoâng duøng thêm “thực phẩm chức năng” khi chưa hỏi ý kiến của bác sĩ điều trị.
Khi đang dùng thuốc, nếu thấy có những rối loạn, những phản ứng bất thường, không nên tự bỏ, ngưng thuốc hoặc thay thế thuốc mà nên trở lại gặp bác sĩ đã chỉ định thuốc kể rõ sự việc.

- Đối với một số tác dụng phụ thuộc loại gây khó chịu, có điều chỉnh sinh hoạt, ăn uống để khắc phục như: không làm việc đòi hỏi sự tập trung tỉnh táo nếu dùng thuốc gây buồn ngủ, ăn nhiều rau, trái cây, uống nhiều nước nếu thuốc gây táo bón… NCT có thể tham khảo ý kiến với bác sĩ, dược sĩ về các biện pháp khắc phục này.