Chẩn đoán lao phổi bằng xét nghiệm đờm tìm trực khuẩn lao là biện pháp rất cơ bản, kỹ thuật đơn giản, cho kết quả nhanh, rẻ tiền nên rất phù hợp với các nước đang phát triển như Việt Nam ta.

Kỹ  thuật lấy đàm làm xét nghiệm đạt chất lượng là:

- Súc miệng với nước lọc
- Bệnh nhân phải hít thở sâu 3 lần: hít hơi vào thật sâu, nín thở  vài giây và thở ra chầm chậm.
- Hít hơi vào thật sâu, ho mạnh cho đến khi có đàm trong miệng, rồi nhẹ nhàng nhổ hết đàm vào trong lọ.

Soi đàm tìm AFB (Acid - Fast Bacilii)  nghĩa là soi đàm tìm trực khuẩn kháng acid do vi khuẩn lao không bắt màu thuốc nhuộm thông thường như những con vi khuẩn khác.

Để  tăng độ chính xác của xét nghiệm, đàm phải được lấy nhiều mẫu và trong 3 ngày liên tiếp, vào lúc sáng sớm chưa ăn uống (ngoại trừ nước lọc) và không dùng dung dịch súc miệng. Đối với Lao phổi AFB (+) cần 2 mẫu đàm AFB (+) hoặc 1 mẫu đàm AFB (+) cộng thêm tổn thương nghi lao trên Xquang phổi. Đối với Lao phổi AFB (-) cần 6 mẫu đàm AFB (-). Hiện nay để thuận tiện cho bệnh nhân, các mẫu đàm có thể thực hiện trong cùng ngày khám.

Cấy đàm tìm vi khuẩn lao có độ nhạy rất cao so với soi đàm tìm AFB nên được làm trong trường hợp soi đàm AFB (-). Cấy đàm và làm kháng sinh đồ lao được làm khi nghi ngờ lao kháng thuốc. Dựa vào kết quả kháng sinh đồ, sự nhạy cảm hay đề kháng của các thuốc kháng lao mà bác sỉ sẽ lựa chọn thuốc kháng lao hiệu quả cho bệnh nhân.

Cấy đàm và kháng sinh đồ lao tốn rất nhiều thời gian nên xét nghiệm Hain Test ra đời có ý nghĩa rất lớn trong lao kháng thuốc. Hain Test dựa trên kỹ thuật sinh học phân tử  khuyếch đại đoạn gen (PCR) qua đó phát hiện các gen đột biến với Rifampicin và Isoniazid. Hain Test được thực hiện trên những mẫu đàm AFB (+), cho kết quả nhanh trong  ngày.

Gần đây chương trình chống lao quốc gia đã triển khai kỹ thuật XpertMTB/RIF giúp chẩn đoán nhanh bệnh lao và đặc biệt là lao kháng Rifampicine, kết quả trả lời sau 2 giờ. Đây là một vũ khí lợi hại để phát hiện lao đa kháng thuốc.