Mẹo chăm sóc da trước, trong và sau xạ trị

Dưới đây là một vài điều bạn có thể làm để giúp da bớt mẫn cảm hơn trong quá trình xạ trị và giúp da trở lại bình thường sau khi kết thúc xạ trị.

Ngăn ngừa kích ứng trước và sau khi điều trị hàng ngày

- Mặc áo sơ mi rộng, tốt nhất là từ chất liệu cotton (bông vải).

- Sử dụng nước ấm hơn là dùng nước nóng trong khi tắm.

- Cố gắng không để nước xối trực tiếp lên ngực và vùng xạ trị.

- Tránh xoa xà phòng có nhiều mùi thơm; thay vào đó sử dụng xà phòng không mùi với chất làm ẩm (như Dove).

Ngăn ngừa chứng đỏ và kích ứng da bằng cách tránh tiếp xúc da-với-da. Điều này thường xảy ra ở:

- Nơi cánh tay ép vào nách và phần bên ngoài ngực/vú.

- Dọc theo phần dưới vú, nơi mà một phần vú nằm đè lên thành bụng hay thành ngực.

- Dọc theo khe giữa hai vú.

Để tránh tiếp xúc da-với-da

- Cố gắng để cánh tay xa cơ thể khi nào có thể.

- Mang áo ngực cứng/mạnh không có gọng (underwire) để giữ cho ngực nâng lên tách khỏi da phía dưới.

- Nếu bầu vú lớn, hãy chèn một khăn mềm hoặc mảnh vải bông mềm dưới và giữa hai vú khi không đeo áo ngực.

- Thường xuyên lau sạch vùng da trên vùng xạ trị bằng bột bắp (cornstarch) để hút ẩm, giảm ma sát và giữ cho da khỏe khoắn. Bạn có thể sử dụng bột trẻ em làm từ bột bắp (không dùng talc vì có các chất có thể gây dị ứng) hoặc bột bắp đã rây lọc sạch. Quệt bột với chổi trang điểm sạch sẽ. Bạn cũng có thể gói một ít bột bắp vào tất nylon cao (single knee-high nylon) hoặc tất mỏng, cột lại ở phía trên rồi nhẹ nhàng sáp vào da để thấm bột lên bề mặt da. Nếu bác sĩ của bạn đã khuyên sử dụng kem, hãy dùng kem đó trước rồi rắc bột bắp lên bề mặt đó.

- Nhiễm nấm thường hay xảy ra ở phần da ở dưới vú, ngay cả khi không xạ trị, đặc biệt là trong thời tiết ấm và ở phụ nữ có bầu ngực lớn. Các dấu hiệu nhiễm nấm là đỏ, ngứa, và đôi khi là một chất trắng mờ trên da. Nếu bị nhiễm nấm men, hãy chữa trị nó trước khi xạ trị để tình hình không tệ hơn. Kem chữa nấm thường có tác dụng tốt.

Xử trí các kích ứng trong và sau khi xạ trị

- Khi bắt đầu điều trị, trước khi bạn có bất kỳ phản ứng phụ nào, hãy giữ ẩm da sau khi điều trị hàng ngày với thuốc mỡ như A&D, Eucerin, Aquaphor, Biafene, hoặc Radiacare. Bạn cũng có thể thoa kem vào ban đêm; mặc áo thun cũ để thuốc mỡ không dính lên quần áo ngủ.

- Khi da bị hồng nhẹ, ngứa và rát, hãy dùng sản phẩm từ Lô hội (Aloe vera) hoặc thử 1% kem hydrocortisone (có thể mua không cần toa, tốt hơn là sau khi hỏi ý bác sĩ). Thoa một lớp kem mỏng lên vùng bị ảnh hưởng 3 lần một ngày.

- Khi da trở nên đỏ, ngứa, đau, rát bỏng hơn, và kem có ít hiệu quả, hãy hỏi bác sĩ xem có có thể dùng kem steroid mạnh hơn theo đơn không. Ví dụ: kem có 2,5% hydrocortisone và bethamethasone.

- Một số người cảm thấy dễ chịu hơn bằng cách thổi không khí lên vùng ảnh hưởng bằng máy sấy tóc đặt ở chế độ “gió mát” hoặc “không khí” (không nóng).

- Đừng đeo áo ngực nếu có những vùng mất/rách da.

- Nếu da trở nên khô ráp và trong quá trình điều trị, hãy giữ ẩm da và nhẹ nhàng làm sạch da.

- Nếu da phồng rộp, hãy giữ nguyên hiện trạng vì lớp “bong bóng” da đó sẽ giúp giữ da sạch trong khi da mới phát triển lại bên dưới. Nếu chỗ phồng da bị vỡ, vùng da bộc lộ có thể gây đau và chảy nước. Giữ cho vùng đó tương đối khô và chỉ rửa bằng nước ấm. Sau khi lau khô, bạn nên dùng băng thay không dính, chẳng hạn như miếng lót Xeroform (có chứa petroleum jelly) hoặc các chất kích thích tạo da của một số công ty. Để giảm bớt sự khó chịu do phồng rộp hoặc tróc da, hãy dùng thuốc giảm đau thông thường hoặc yêu cầu bác sĩ kê toa.

Có nên tiếp xúc với ánh nắng trong khi xạ trị?

- Trong quá trình xạ trị, nên giữ vùng xạ trị hoàn toàn khỏi ánh nắng mặt trời.
- Khi đi bơi, hãy dùng đồ tắm với đường viền cổ cao.

- Mặc áo choàng khi bạn không ở trong nước.

- Dùng áo cotton quá cỡ để che khu vực được điều trị và để nó thông thoáng.

- Tránh chlorine/clo vì nó gây khô và có thể làm cho da chuyển tệ hơn.

- Nếu bơi trong một bể bơi, bạn có thể muốn thoa petroleum jelly (một sản phẩm như Vaseline) trên khu vực xạ trị để nước clo không dính vào đó.

Lưu ý khi tiếp xúc với ánh nắng sau xạ trị

Sau khi xạ trị, da vùng đó có thể nhạy cảm hơn với ánh nắng. Bạn có thể ra ngoài dưới ánh mặt trời và vui chơi, nhưng nên tiếp tục bảo vệ làn da của mình

- Sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF 30 hoặc cao hơn trên khu vực đã xạ trị.

- Thoa kem chống nắng 30 phút trước khi đi ra nơi có ánh mặt trời.

- Thoa lại kem chống nắng sau vài giờ, cũng như khi ra khỏi mặt nước.

Theo TS.BS Phạm Nguyên Quý - Y học cộng đồng