Bệnh lành tính nhưng dễ gây họa

Gan nhiễm mỡ là tình trạng tích tụ mỡ quá mức bình thường trong các tế bào gan, làm cho cân nặng của gan tăng hơn 5%. Chất mỡ này là từ các bộ phận khác của cơ thể đi đến gan, hoặc do tăng hấp thu mỡ từ ruột đưa lên gan. Cũng có thể do gan giảm khả năng chuyển hoá và loại trừ mỡ ra khỏi gan. Sự tích tụ mỡ bất thường này lâu ngày có thể ảnh hưởng đến chức năng hoạt động của gan.

Gan nhiễm mỡ không chỉ là một bệnh lành tính đơn thuần (gặp trong đa số trường hợp, không làm tăng men gan, bệnh nhân không có triệu chứng gì đặc biệt) mà còn có thể gây viêm gan tiến triển dẫn đến xơ gan, sau đó là ung thư gan nếu không được chữa trị và theo dõi đúng cách (thể gan nhiễm mỡ nặng này được gọi là viêm gan thoái hoá mỡ).

Có nhiều bệnh liên quan đến tình trạng gan nhiễm mỡ làm cho chúng ta khó xác định đâu là nguyên nhân gây ra bệnh. Các yếu tố làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ bao gồm: nghiện rượu nặng, tăng cân quá mức, bệnh đái tháo đường týp hai, tăng cholesterol hoặc triglyceride trong máu, dinh dưỡng tồi hoặc mắc một số chứng bệnh (như bệnh lao, mổ nối tắt ruột để chữa béo phì), sụt cân nhanh, tiếp xúc với một số độc chất, uống một số thuốc (như các corticosteroid, thuốc ngừa thai, kháng sinh).

Những người uống quá nhiều rượu lâu năm có thể bị các tổn thương gan do rượu, trong số này có gan nhiễm mỡ. Nếu tiếp tục uống rượu, có thể dẫn đến viêm gan cấp hoặc mạn và nặng nhất là xơ gan do rượu.

Ít triệu chứng, lắm nguy cơ

Gan nhiễm mỡ có nhiều nguyên nhân và có thể xếp thành ba loại: gan nhiễm mỡ do rượu, gan nhiễm mỡ do thuốc, và gan nhiễm mỡ do lối sống và chế độ ăn. Nên nhớ viêm gan nhiễm mỡ cũng có thể gặp ở những người không nghiện rượu, chẳng hạn như các bệnh nhân trung niên, quá cân, và nhất là ở người đái tháo đường kiểm soát kém, sụt cân nhanh, ở các phụ nữ sử dụng estrogen.

Gan nhiễm mỡ thường không có triệu chứng gì đặc biệt. Có thể có các biểu hiện như: mệt mỏi, đau tức hạ sườn phải, gan to và tăng nhẹ các men gan. Gan nhiễm mỡ là một trong các nguyên nhân thông thường nhất gây tăng nhẹ đơn thuần các men gan khi làm xét nghiệm máu thường quy để tầm soát bệnh.

Để xác định gan nhiễm mỡ, cần dùng kim chọc lấy một mẫu mô gan (sinh thiết gan) khảo sát mô học. Các chẩn đoán hình ảnh học của gan như siêu âm hay chụp cắt lớp điện toán có thể gợi ý đến chẩn đoán gan nhiễm mỡ: hình ảnh gan to và sáng hơn bình thường dưới siêu âm hoặc giảm đậm độ trên phim chụp cắt lớp.

Giảm gánh cho gan

Để tránh bị gan nhiễm mỡ, phải thay đổi chế độ ăn uống, không uống rượu, giảm cân nếu thừa, ưu tiên dùng thức ăn thiên nhiên để giảm quá tải cho gan, tránh các chất phụ gia, tránh các thức ăn động vật (bơ, lớp mỡ cứng quanh thận…); ăn tăng các thức ăn nhiều xơ như rau, củ, quả và nhất là cây atisô, tránh các món ăn chế biến sẵn; giảm thức béo như thịt mỡ, da gà, trứng; tránh sử dụng nhiều quả hạnh nhân; giảm dùng chất bột đường; tập thể dục đều đặn.

Về điều trị, hiện chưa có phương pháp đặc hiệu. Cần nhớ rằng gan nhiễm mỡ đơn thuần không cần điều trị, nếu như không làm tăng men gan và không có biểu hiện lâm sàng. Việc điều trị chủ yếu là điều trị các nguyên nhân gây ra gan nhiễm mỡ: béo phì, nghiện rượu... Cần lưu ý phải giảm cân từ từ, không quá 0,5 - 1kg mỗi tuần lễ.

Bệnh đái tháo đường cần được kiểm soát tốt bằng hoạt động thể dục, hạn chế thức ăn từ chất bột, đường (bánh mì trắng, cơm trắng, đường đậm đặc), kết hợp dùng thuốc hay insulin để làm giảm mỡ ở gan, theo dõi chặt chẽ đường huyết.

Giảm mỡ trong máu bằng chế độ ăn hợp lý, cân đối, giàu rau củ quả đồng thời giảm lượng mỡ bão hoà trong khẩu phần ăn và thay thế bằng lượng mỡ không bão hoà (chẳng hạn như mỡ cá hay dầu ô liu); nên ăn các loại ngũ cốc toàn hạt (còn nguyên cám). Một số các biện pháp khác hiện đang được nghiên cứu để điều trị gan nhiễm mỡ: dùng các men vi sinh sống có ích cho cơ thể, một số vitamin để bảo vệ gan (vitamin E), một số chất chống ôxýt hoá, một số thuốc mới chữa đái tháo đường có tác dụng làm giảm mỡ trong gan…