Bên cạnh những ý kiến trái chiều về mặt tự nhiên của trí thông minh, cá nhà tâm lý học đã dành nhiều thời gian để tranh luận về sự ảnh hưởng đa dạng của các yếu tố khác nhau lên trí thông minh. Và câu hỏi thường xuyên được đặt ralà: tự nhiên hay nuôi dưỡng đóng vai trò quan trọng hơn ở đây?

Bẩm sinh và các yếu tố môi trường - Cái nào quan trọng hơn?

Hiện nay, các nhà tâm lý học đã nhận thấy rằng cả di truyền lẫn môi trường đều đóng một vai trò quan trọng trong việc quyết định trí thông minh của con người.

Như vậy, câu hỏi tiếp theo sẽ là: Làm thế nào để xác định được chính xác mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến trí thông minh?Nghiên cứu ở các trẻ sinh đôi đã cho thấy di truyền ảnh hưởng 40-80% đến IQ của trẻ. Điều này cũng có nghĩa di truyền ảnh hưởng đến trí thông minh nhiều hơn môi trường.

Một điều cần lưu ý ở đây là không có một gen riêng lẻ nào quy định trí thông minh. Thay vào đó, nó là kết quả từ sự tương tác phức tạp của nhiều loại gen với nhau. Có một điều quan trọng nữa đó là gen và môi trường tương tác với nhau để xác định được chính xác các biểu hiện của gen trong yếu tố di truyền.

Ví dụ, một đứa trẻ có bố cao sẽ nhận được gen cao từ bố và có khả năng cao lớn trong tương lai. Tuy nhiên, chiều cao cụ thể của người này có thể chịu ảnh hưởng của các yếu tố môi trường như dinh dưỡng và bệnh tật.

Đứa trẻ sinh ra nhận gen trội nhưng trong quá trình lớn lên được nuôi dưỡng ở môi trường thiếu thốn, suy dinh dưỡng và không nhận được giáo dục đầy đủ sẽ không thể nào có được IQ cao.

Bằng chứng về sự ảnh hưởng của di truyền

Nghiên cứu ở các trẻ sinh đôi cho thấy trẻ sinh đôi cùng trứng sẽ có IQ tương đồng với nhau hơn các cặp sinh khác trứng.

Anh chị em được nuôi dưỡng trong cùng một gia đình có IQ tương đồng với nhau hơn những trẻ là con nuôi được nuôi dưỡng trong cùng một môi trường.

Bên cạnh các đặc tính di truyền, các yếu tố khác như tuổi mang thai, trước khi mang thai tiếp xúc với các chất có hại và suy dinh dưỡng tiền sản cũng có thể ảnh hưởng đến trí thông minh của trẻ.

Bằng chứng về sự ảnh hưởng của môi trường sống:

- Trẻ sinh đôi cùng trứng nhưng được nuôi dưỡng trong hai môi trường khác nhau thì điểm IQ sẽ có sự khác biệt nhiều hơn các cặp sinh đôi cùng trứng được nuôi dưỡng trong cùng một môi trường.

- Đi học chăm chỉ, đầy đủ cũng có tác động tới điểm IQ.

- Trẻ bú sữa mẹ trong suốt 3-5 tháng đầu sẽ có điểm IQ cao hơn khi bước vào 6 tuổi so với những trẻ cùng tuổi nhưng không được bú sữa mẹ.

Như vậy, các tác động nào từ môi trường sống ảnh hưởng tới sự thông minh của trẻ?

Chính là các yếu tố về gia đình, giáo dục, môi trường xã hội đa dạng và các nhóm đồng đẳng. Ví dụ, nghiên cứu đã chỉ ra những đứa con cả trong gia đình thường sẽ có IQ cao hơn những đứa con giữa và con út. Tại sao? Nhiều chuyên gia khẳng định rằng con cả thường nhận được nhiều sự chú ý hơn từ cha mẹ. Cha mẹ thường kỳ vọng vào con cả nhiều hơn, yêu cầu chúng làm nhiều việc hơn, trong khi những đứa con sau thì ít đặt công việc và gánh nặng lên chúng hơn.