Mỗi con người đều được cấu tạo bởi hai phần: “thân” và “tâm”. Thân là thể xác hữu hình; còn tâm là tinh thần - tâm lý - tâm linh thì vô hình. Một khuynh hướng nổi trội của chúng ta là thường chăm sóc kỹ lưỡng phần thể xác vì nó cụ thể, rõ ràng, thiếu chăm sóc sẽ thấy hậu quả ngay. Còn phần tâm tuy quan trọng nhưng lại trừu tượng nên dễ bị bỏ sót. Vấn đề ở chỗ nếu thiếu chăm sóc tâm sẽ gây ra những rối loạn ảnh hưởng trực tiếp lên thân và ngược lại. Do vậy, cần liên tục chăm sóc cả thân và tâm, tiến đến cân bằng thân - tâm để có cuộc sống an lạc.

Có thể chăm sóc thân tâm bằng phương pháp dưỡng sinh theo y học cổ truyền, cụ thể là liệu pháp 4T. Trong đó, T1 là tinh thần - tâm lý - tâm linh; T2 là thực phẩm; T3 là tập dưỡng sinh; T4 là thuốc.

T1: Tinh thần - Tâm lý - Tâm linh

Đầu tiên, chăm sóc tâm bằng T1. Bản chất tâm là cần yên ổn, do đó, cần hướng về lối sống đơn giản, vị tha.

Vị tha được thể hiện cụ thể qua cách đối nhân xử thế theo quy tắc: tôn trọng, tương trợ, tha thứ, thân thương. Trong đó, yếu tố tôn trọng là cực kỳ quan trọng, cần luôn được thực hiện mọi lúc mọi nơi. Tôn trọng cái gì? Đó là tôn trọng luật lệ xã hội (luật pháp, môi trường, nội quy, sự công bằng), tôn trọng con người (sự riêng tư, tự do cá nhân, chỉ có thể vận động, thuyết phục, dạy dỗ chứ không ép buộc, cưỡng bách). Chỉ có lối sống tôn trọng một cách tự nguyện tự giác thì tâm mới an được.

Còn nói về thân thương, yếu tố thân thương luôn được đề cao, đặc biệt trong lĩnh vực tôn giáo. Nhưng nếu chỉ thân thương mà thiếu tôn trọng thì hậu quả nhiều khi cũng vô cùng bi đát, cả người trao gửi sự thân thương lẫn người được thương đều bất an. Thí dụ như cha mẹ rõ ràng là rất thương con cái, nhưng nếu ép buộc con trong vấn đề hôn nhân (do thiếu tôn trọng con cái) thì có thể sẽ gây ra thảm cảnh.

Lối sống vị tha sẽ giúp giải quyết một nguyên nhân gây bất an trong xã hội văn minh hiện tại, đó là stress. Ngừa stress là cần thiết, nhưng nếu như stress xảy ra thì liệu pháp hóa giải stress hữu hiệu chính là tư duy tích cực. Cần nhớ là mỗi hành động, mỗi phản ứng đều là thể hiện của cảm xúc (lo, buồn, giận, sợ, vui, kể cả an bình). Cảm xúc thì xuất phát từ suy nghĩ - tư duy. Hãy nhớ rằng ta có thể không thay đổi được con người hay hoàn cảnh nhưng có thể thay đổi suy nghĩ, hành động của chính mình. Tư duy tích cực là một cách chăm sóc tâm hiệu quả.

Và như trên đã nói, chăm sóc tâm còn cần hướng tới lối sống đơn giản. Sống càng phức tạp, cầu kỳ thì nguy cơ tâm bất an càng cao. Ngoài ra, tâm còn cần được bồi dưỡng bằng những kiến thức tìm về lối sống bình an, như đọc các cuốn sách về học làm người hay các triết lý Phật giáo.

Cuối cùng, tâm làm việc nhiều thì cũng cần được nghỉ ngơi. Hãy thực hành thiền định. Ngoài tác dụng cho tâm nghỉ ngơi, yên bình, thiền còn giúp phát huy năng lực vô hạn của não bộ con người.

T2: Thực phẩm

Thân mà bị yếu bệnh cũng sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến tâm. Thực phẩm giúp chăm sóc thân. Thực phẩm ngoài ngon còn phải bổ, lành và cân bằng âm dương (axid-kiềm). Lối sống hiện tại thường chỉ chú ý đến ngon chứ ít hiểu biết như thế nào là cân bằng axit-kiềm hay phải ăn như thế nào mới là bổ dưỡng; còn yếu tố lành của thực phẩm thì cũng phó mặc cho nông dân hay thương lái.

Cần nhớ, lành là yếu tố quan trọng nhất trong bữa ăn hàng ngày. Cũng giống như xây nhà phải mất ba tháng, còn đập phá nhà thì chỉ cần một ngày, dù cho có ăn ngon, bổ, cân bằng acid-kiềm nhưng thức ăn không lành thì chẳng khác gì là phá nhà!

T3: Tập dưỡng sinh

Sau thực phẩm, thân cần tập dưỡng sinh. Một nguyên tắc bất hủ của y học cổ truyền là “thông bất thống, thống bất thông” (khí huyết lưu thông tốt thì không bệnh, còn đã bệnh thì chắc chắn khí huyết đã bị ứ trệ toàn thân hay một chỗ nào đó). Tập dưỡng sinh giúp khí huyết lưu thông, tăng oxy trong máu, thải CO2 nhiều hơn, nhờ vậy, máu bớt axit, tăng kiềm. Mà theo lý thuyết của Otto Warburg, môi trường máu nếu nhiều oxy và kiềm là điều kiện tốt cho tế bào hoạt động bình thường, tăng sức khỏe và ức chế tế bào ung thư. Ngược lại, nếu máu bị axit, thiếu oxy thì đó là “điều kiện tuyệt vời” cho tế bào ung thư phát triển.

Có nhiều cách tập luyện dưỡng sinh. Kiểu tĩnh như thiền, thư giãn. Kiểu động như luyện võ, tập thể dục nhịp điệu, gym, xoa bóp, luyện thở... Kiểu tĩnh trong động như tập yoga, thái cực quyền... Trên thực tế, tập môn nào cũng được, chỉ cần liên tục mỗi ngày từ 30-60 phút, kết hợp hô hấp sâu và hoàn toàn chú tâm vào các thế tập.

T4: Thuốc

Có thể nói nếu thực hành tốt T1, T2, T3 thì thân và tâm đã được quan tâm chăm sóc đầy đủ, bệnh khó xảy ra. Đó là cách phòng bệnh tích cực nhất, tiến tới “lối sống không bệnh”, nếu có bệnh thì chỉ bệnh nhẹ hoặc cấp tính và được giải quyết bằng T4 (thuốc hoặc không dùng thuốc như xông hơi, châm cứu, xoa bóp, day ấn huyệt...).

Tóm lại, cả thân và tâm phải được chăm sóc đồng thời chứ không bên trọng bên khinh. Khi thân - tâm được cân bằng thì cuộc sống mới chính là an lạc thực sự.