Cách tự kiểm tra biến chứng bàn chân tiểu đường

Biến chứng bàn chân do tiểu đường có biểu hiện sớm nhất là tê bì chân tay. Tuy nhiên, theo TS. Gerry Gayman, người bệnh chỉ mất 6 giây mỗi ngày để có thể phát hiện sớm biến chứng này tại nhà trước khi có cảm giác tê bì.

Bài kiểm tra biến chứng bàn chân tại nhà

Biến chứng bàn chân là 1 trong những biến chứng thường gặp nhất ở bệnh nhân đáo tháo đường. Theo các chuyên gia y tế, biến chứng bàn chân ở bệnh nhân tiểu đường thường có nguyên nhân từ tổn thương thần kinh ngoại vi. Đây là hung thủ chính gây teo cơ, liệt chi, và là nguyên nhân hàng đầu khiến người bệnh bị hoại tử, phải cắt cụt chân.

Cứ 30 giây trôi qua lại có 1 người mắc bệnh đái tháo đường có biến chứng bàn chân phải cắt cụt chi. Tuy cứ 10 người bị tiểu đường thì có 6 -7 người gặp tổn thương thần kinh ngoại vi nhưng rất nhiều trường hợp không biết mình bị biến chứng này. Do đó, việc kiểm tra các dấu hiệu sớm của biến chứng này sẽ giúp người tiểu người phòng ngừa và làm chậm diễn tiến của biến chứng.

Ở bệnh nhân tiểu đường, khi thần kinh ngoại vi bị tổn thương, ở 1 số người bệnh sẽ có biểu hiện tê chân tay, kiến bò, kim châm, lạnh buốt, hoặc bỏng rát ở các đầu ngón chân, gan bàn chân rồi lan dần sang các ngón tay, bàn tay.

Ở giai đoạn tiếp theo, người bệnh sẽ bị mất cảm giác đau, nóng, lạnh và cơ chế tự bảo vệ với bất cứ tổn thương của cơ thể. Hậu quả là vùng chịu áp lực cao của bàn chân như phần trước bàn chân sẽ bị xước, loét, dần bị nhiễm trùng, nhiều trường hợp bị hoại tử và phải cắt cụt chi dưới.

Theo tiến sĩ Gerry Gayman, thần kinh ngoại vi bắt nguồn từ tủy sống đến chân và tay. Do đó, trước khi có biểu hiện tê chân tay, người tiểu đường hoàn toàn có thể chạm nhẹ vào các đầu ngón chân để biết mình đã bị biến chứng bàn chân hay chưa bằng cách sau:

Bước 1: Người tiểu đường tháo tất, ngồi duỗi chân trên ghế hoặc trên giường, mắt nhắm hờ, thả lỏng toàn thân, thư giãn.

Bước 2: Người còn lại chạm nhẹ vào các đầu ngón chân cái, ngón út và ngón giữa của người bị tiểu đường trong vòng 1-2 giây/ngón. Quy ước với người tiểu đường: Nếu có cảm nhận ở đầu ngón chân, hãy thông báo với người kiểm tra là “có”.

Thứ tự kiểm tra như ảnh dưới đây:

Lưu ý chỉ chạm thật nhẹ nhàng như lông hồng, không nhấn, không lắc, không chọc hay cào lên da, ngay cả khi người tiểu đường nói không có cảm giác ở ngón chân đó. Đồng thời, chỉ được chạm vào mỗi ngón một lần duy nhất. Nếu không cảm thấy có phản ứng hoặc phản ứng sai thì không lặp lại lần hai.

Bước ba: Ghi lại và đọc kết quả kiểm tra

Nếu 5 trong 6 ngón có cảm giác thì cảm giác của bạn bình thường (hình đi kèm là ví dụ 1 số trường hợp bình thường). Tuy nhiên cần phải yêu cầu khám chân khi khám định kì

Nếu từ 2 trong 6 ngón trở lên không có cảm giác thì bạn có dấu hiệu của việc mất cảm giác và cần đến gặp bác sĩ ngay để đánh giá mức độ tổn thương và có biện pháp can thiệp phù hợp.

Nguyên nhân dẫn đến các vấn đề ở chân do bệnh tiểu đường?

Lượng đường trong máu cao không kiểm soát được ở những người bị bệnh tiểu đường do kiểm soát kém có thể gây ra bệnh thần kinh ngoại vi, hoặc bị tê và mất cảm giác do tổn thương thần kinh. Những người bị bệnh thần kinh do tiểu đường không có cảm giác đau mãnh liệt như ở người không bị tổn thương thần kinh.

Nếu bạn không nhận biết được vết thương ngay lập tức thì vết thương có thể nằm ngoài kiểm soát, và có thể dẫn đến nhiễm trùng nghiêm trọng, phải cắt bỏ chân.

Máu có thể lưu thông kém ở chân tay của những người mắc tiểu đường, làm chậm quá trình chữa lành các vết cắt hoặc vết thương. Các vết thương lâu lành có thể có nguy cơ cao bị nhiễm trùng, vì vi khuẩn có thể dễ dàng xâm nhập vào vết thương hở và vết cắt.

Kiểm tra các vết chai sạn, lở loét, vết cắt… là một phần rất quan trọng của việc điều trị bệnh tiểu đường. Tuy nhiên, theo một bài báo năm 2011 của tờ Diabetic Medicine, “một số cuộc khảo sát và nghiên cứu cho thấy rằng 23–63% những người bị tiểu đường hiếm khi hoặc không bao giờ kiểm tra bàn chân”. Phần không kém phần quan trọng trong chăm sóc phòng ngừa bệnh tiểu đường là bác sĩ sẽ kiểm tra bàn chân mỗi lần khám, và kiểm tra xúc giác ở bàn chân một lần mỗi năm.

Bệnh nhân tiểu đường cần phải tích cực. Đặt câu hỏi. Phối hợp với bác sĩ để xây dựng hướng dẫn chăm sóc bàn chân, giúp ngăn ngừa các biến chứng trước khi xảy ra.

Làm thế nào để phòng ngừa những biến chứng ở bàn chân?

Ngoài việc tuân theo một chế độ ăn uống để kiểm soát lượng đường trong máu, bạn có thể tiến hành vài bước sau để ngăn ngừa các biến chứng ở bàn chân. Để cải thiện lưu lượng máu đến chân, bạn nên đi bộ càng thường xuyên càng tốt với giày kín ngón chân hoặc giày thể thao chắc chắn, thoải mái. Tập thể dục cũng giúp làm giảm huyết áp và giảm cân rất có ích.

Thường xuyên kiểm tra bàn chân để phát hiện các thay đổi, kiểm tra các vết cắt, đau nhức hoặc vết loét. Bạn phải báo về bất kỳ vết thương, vết cắt, hoặc lở loét trên bàn chân cho bác sĩ ngay lập tức. Để giữ cho đôi chân khỏe mạnh, hãy làm theo những lời khuyên sau:

Kiểm tra bàn chân hàng ngày, kể cả kẽ ngón chân.
Khám bác sĩ nếu bạn phát hiện chân có vết cắt, vết loét, vết thương, đau nhức, sưng, đỏ, vùng da bị nóng hoặc dị tật.
Không đi chân trần, kể cả đi trong nhà. Các vết lở loét nhỏ cũng có thể trở nên nghiêm trọng. Đi bộ trên vỉa hè nóng mà không mang giày có thể gây hại mà bạn có thể không cảm thấy.
Không hút thuốc, có thể làm hẹp mạch máu và góp phần làm máu kém lưu thông.
Giữ chân sạch sẽ và khô ráo – không ngâm nước. Thấm nhẹ cho khô; không chà xát.
Giữ ẩm da sau khi làm sạch, trừ kẽ ngón chân.
Tránh nước nóng; kiểm tra nhiệt độ nước tắm bằng bàn tay, không sử dụng chân.
Cắt móng chân sau khi tắm. Cắt ngang qua và sau đó giũa bằng giũa móng mềm. Giũa các cạnh sắc và đừng bao giờ cắt lớp biểu bì.
Sử dụng đá bọt cho các vết chai sạn. Không bao giờ tự cắt vết chai, cục chai, hoặc sử dụng hóa chất không có toa kê của bác sĩ.
Tìm đến chuyên gia để chăm sóc móng chân và các mô sẹo.
Mang giày vừa vặn, và vớ bằng sợi tự nhiên (ví dụ cotton hoặc len). Không nên mang giày mới liên tục trong nhiều hơn một giờ, và kiểm tra bàn chân của bạn một cách cẩn thận sau khi cởi giày. Kiểm tra các phần nhô ra hay vật thể khác bên trong giày trước khi mang.
Hạn chế đi giày cao gót và giày có mũi nhọn.
Nếu bàn chân bị lạnh, hãy mang vớ để giữ ấm.
Cử động ngón chân và lắc mắt cá chân trong khi ngồi.
Không bắt chéo chân, vì làm vậy có thể hạn chế lưu thông máu.
Thư giãn và nâng cao chân nếu chân bạn bị chấn thương.