ThS.BS Hoàng Khánh Toàn, Trưởng khoa Đông y, BV Trung ương Quân đội 108 (Hà Nội), cho hay mâm xôi còn được gọi là đùm đũm, đũm hương, phúc bồn tử.

Đây là loại cây bụi mọc thẳng hay bụi tròn, phân bố chủ yếu ở vùng ôn đới, cận nhiệt đới và nhiệt đới. Trên thế giới có khoảng hơn 400 loài, ở nước ta có 50 loài mọc hoang rộng rãi ở khắp các tỉnh vùng núi thấp, trung du và đồng bằng. Quả, cành, lá và rễ đều được dùng để làm thuốc trong dân gian.

Quả mâm xôi. Ảnh: Pinterest.

Công dụng đa năng của quả mâm xôi

Theo dược học cổ truyền, mâm xôi vị ngọt chua, tính bình, có công dụng bổ can thận, sáp niệu, trợ dương, cố tinh, minh mục, thường được dùng để chữa các chứng liệt dương, di tinh, muộn con, lao lực, mắt mờ. Những phương thuốc chữa bệnh với loại cây này cũng đã được các y thư cổ ghi lại. Trong đó, nam giới thận hư tinh khô, liệt dương, nữ giới muộn con đều có thể sử dụng hiệu quả.

Quả mâm xôi có chứa các axit hữu cơ, đường, pectin, rất giàu vitamin C, vitamin E, folate, Mg, Zn… Do đó, tác dụng dược lý của mâm xôi khá phong phú như kháng khuẩn, thúc đẩy quá trình đốt cháy chất béo, giúp ngăn ngừa béo phì và phòng chống vữa xơ động mạch, giảm nguy cơ xuất hiện các cơn đau thắt ngực do thiểu năng động mạch vành tim, bảo vệ tế bào gan, ổn định đường huyết, chống oxy hóa và quá trình lão hóa...

Đặc biệt, mâm xôi có khả năng tăng cường năng lực tình dục và sinh sản ở cả nam giới và nữ giới nhờ lượng vitamin C, vitamin E, folate, Mg, Zn và đặc biệt là một chất có tác dụng tương tự hormone sinh dục nam (testosteron) thông qua việc kích thích các tế bào Leydig của tinh hoàn.

Cách dùng quả mâm xôi chữa bệnh

Theo thạc sĩ Toàn, mâm xôi có thể được sử dụng dưới nhiều dạng khác nhau. Ở dạng tươi rửa sạch, người dân có thể dùng như trái cây thông thường hoặc chế biến làm kem, nhân mứt bánh, nước trái cây, ngâm rượu giúp giải nhiệt.

Còn dưới dạng khô, mâm xôi được dùng dưới dạng các bài thuốc như sau:

Bài 1: Hải sâm 200 g, thịt dê 150 g, mâm xôi 12 g, ích trí nhân 12 g, nhục quế 6 g, gia vị vừa đủ. Hải sâm ngâm mềm, rửa sạch, thái miếng nhỏ vừa, thịt dê rửa sạch, thái miếng. Trước tiên, bỏ mâm xôi và ích trí nhân sắc bỏ bã lấy nước rồi cho thịt dê, hải sâm và nhục quế vào đun nhỏ lửa cho đến khi nhừ thịt dê là được, nêm gia vị vừa đủ, ăn nóng.

Công dụng: bổ thận ích khí, ôn dương, dùng để chữa các chứng liệt dương, di tinh, tiểu tiện nhiều lần do thận hư.

Bài 2: Chim sẻ 5 con, thỏ ty tử 30-45 g, mâm xôi 10-15 g, câu kỷ tử 20-30 g, gạo tẻ 100 g, hành, gừng và gia vị vừa đủ. Tất cả đem nấu thành cháo, chế đủ gia vị, chia ăn vài lần trong ngày.

Công dụng: tráng nguyên dương, bổ tinh huyết, ích can thận, ấm lưng gối, dùng thích hợp cho các trường hợp thận khí suy hư dẫn đến liệt dương, xuất tinh sớm, di tinh, lưng gối mỏi đau hoặc lạnh đau, đầu váng mắt hoa, tai ù tai điếc, di niệu, tiểu tiện nhiều lần, phụ nữ khí hư nhiều, muộn con.

Bài 3: Ba kích, mâm xôi, thỏ ty tử mỗi thứ 15 g cho vào ngâm trong 250 g rượu gạo, sau 7 ngày có thể dùng được, uống mỗi ngày 20-30 ml.

Công dụng: bổ thận tráng dương, làm mạnh gân cốt, dùng cho các chứng liệt dương, di tinh, hoạt tinh, lưng gối yếu mỏi, lạnh đau do thận hư gây nên.

Bài 4: Nữ trinh tử, mâm xôi, tang thầm, câu kỷ tử, tây dương sâm, đường phèn mỗi thứ 150 g, ngâm trong 1500 ml rượu gạo, bọc kín để nơi thoáng mát, sau 3 tuần có thể dùng được, mỗi tối trước khi đi ngủ uống một cốc nhỏ (chừng 20 ml), dùng cho các trường hợp suy giảm khả năng sinh dục, suy giảm chất lượng và số lượng tinh trùng, phụ nữ âm đạo khô rát.

Bài 5: Mâm xôi, thỏ ty tử, kỷ tử, ngũ vị tử, xa tiền tử, lượng bằng nhau, sấy khô, tán bột, làm hoàn to bằng hạt ngô đồng. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 6 g với nước ấm.