Một ngày trước khi phát biểu tại Shangri-La, Bộ trưởng Quốc phòng Ashton Carter gặp gỡ, trò chuyện với lính thủy quân lục chiến Hoa Kỳ tại Singapore - Ảnh: Quỳnh Trung

Đối thoại Shangri-La kết thúc ngày làm việc chính thức đầu tiên 4/6 với điểm nhấn là bài phát biểu của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter tại phiên thảo luận “Đối phó với các thách thức an ninh phức tạp của châu Á”.

Sau bài phát biểu của ông Ashton Carter, nhiều đại biểu tham gia đối thoại nhận xét rằng những quan điểm của ông Carter về an ninh khu vực không có nhiều điểm mới so với đối thoại năm ngoái, trong đó Washington vẫn tiếp tục cam kết sự hiện diện của mình ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương và yêu cầu các bên tuân thủ luật pháp quốc tế, dùng các biện pháp hòa bình để giải quyết tranh chấp ở Biển Đông.

Tuy nhiên, theo các đại biểu, có một điểm mới là năm nay ông Ashton Carter kêu gọi Trung Quốc tham dự mạng lưới an ninh khu vực dựa trên các nguyên tắc.

Máy bay chiến đấu F-22, F-35, B-52

Phát biểu tại Đối thoại Shangri-La, Bộ trưởng Ashton Carter cho rằng Washington sẽ tiếp tục duy trì là nhà cung cấp các giải pháp an ninh chính và là bên đóng góp hàng đầu cho mạng lưới an ninh khu vực.

Ông Carter cũng bày tỏ mong muốn Trung Quốc hợp tác với “mạng lưới an ninh khu vực dựa trên các nguyên tắc” hơn là bị loại trừ ra khỏi “các hoạt động mở rộng và chưa có tiền lệ” ở Biển Đông.

Ông Ashton Carter nói Mỹ hoan nghênh sự trỗi dậy của một Trung Quốc hòa bình, ổn định và thịnh vượng, đóng vai trò có trách nhiệm trong mạng lưới an ninh dựa trên nguyên tắc của khu vực.

Bình luận với Channel News Asia về ý tưởng “mạng lưới an ninh khu vực dựa trên các nguyên tắc” của Bộ trưởng Ashton Carter, người đồng cấp Singapore Ng Eng Hen hoan nghênh ý tưởng này và cho rằng nó sẽ giúp các nước đi đến đích cùng nhau.

Đề cập vấn đề Biển Đông, Bộ trưởng Quốc phòng Ng Eng Hen nói Singapore sẽ tiếp tục thúc đẩy thành lập Bộ quy tắc ứng xử COC trong những vùng biển tranh chấp.

Ông Carter cam kết Mỹ sẽ tiếp tục chính sách tái cân bằng và cho rằng đây chính là một sự đầu tư và cam kết của chính phủ vào tương lai của châu Á - Thái Bình Dương, và sự tái cân bằng của Mỹ sẽ tiếp tục được củng cố thông qua các lĩnh vực như ngoại giao, hợp tác kinh tế và quân sự.

Về lĩnh vực quốc phòng, ông chủ Lầu Năm Góc nhấn mạnh Washington sẽ tiếp tục đưa những vũ khí tối tân và nhân lực ưu tú nhất đến châu Á - Thái Bình Dương, bao gồm máy bay chiến đấu F-22 và F-35, máy bay tuần tra hàng hải P-8 Poseidon, máy bay đánh bom B-2, B-52 và các loại tàu chiến thế hệ mới nhất.

Trung Quốc 
đang tự cô lập

Bày tỏ quan điểm về vấn đề Biển Đông, Bộ trưởng Carter nói những hành động của Trung Quốc ở Biển Đông đang làm cô lập nước này tại một thời điểm mà toàn khu vực đang hợp tác và kết nối cùng nhau.

Ông Carter cũng nhấn mạnh Mỹ sẽ tiếp tục bay, di chuyển và hoạt động ở bất cứ nơi nào mà luật pháp quốc tế cho phép ở Biển Đông và các nước trong khu vực có thể làm theo cách Mỹ đang làm.

“Bởi vì chỉ khi tất cả mọi người đều cùng tuân thủ một luật lệ, chúng ta mới có thể tránh các sai lầm của quá khứ giống như khi các quốc gia thách thức lẫn nhau bằng sức mạnh và ý chí, gây ra những hậu quả tàn khốc cho khu vực trước đây” - ông Carter nói.

Phần trả lời cử tọa của ông Carter sau đó nóng lên bởi những câu hỏi về Biển Đông. GS Qinggio Jia, khoa nghiên cứu quốc tế ĐH Peking, Trung Quốc, đặt câu hỏi cho Bộ trưởng Carter rằng Trung Quốc không phải là quốc gia duy nhất xây đảo nhân tạo ở Biển Đông và tại sao Mỹ nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đưa các tàu chạy sát khu vực bờ biển của Trung Quốc ở Biển Đông?

Đáp lại, ông Carter nhắc lại quan điểm của Washington rằng Mỹ không đứng về phía nào nhưng Mỹ ủng hộ các nguyên tắc, pháp quyền, luật pháp quốc tế. Ông Carter cho rằng sở dĩ các nước trong khu vực bày tỏ lo ngại đối với Trung Quốc là vì nước này xây dựng và tôn tạo với quy mô lớn trong thời gian nhanh chóng và tăng cường quân sự hóa.

Bộ trưởng quốc phòng Mỹ cũng khẳng định các hoạt động tuần tra hàng hải của Mỹ ở Biển Đông không nhắm vào Trung Quốc, mà chỉ nhằm nhấn mạnh những nguyên tắc quốc tế.

Bình luận với Tuổi Trẻ về việc này, GS Ken Jimbo (ĐH Keio, Tokyo, chuyên gia của Viện nghiên cứu toàn cầu Canon) cho hay tại Shangri-La năm ngoái, ông Carter yêu cầu Trung Quốc ngừng cải tạo đất ở Biển Đông nhưng thực tế là Trung Quốc tiếp tục các hoạt động cải tạo xây dựng quy mô lớn và tình hình căng thẳng ở Biển Đông thậm chí còn theo chiều hướng tồi tệ hơn.